Wyrok z dnia 6 marca 2002 r.
III RN 19/01

Cudzoziemcowi wpisanemu do rejestru osób niepożądanych w Polsce
nie przysługuje skarga do Naczelnego Sądu Administracyjnego na decyzję o
odmowie wjazdu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, choćby w placówce
straży granicznej okazał ważną wizę wystawioną przez polskiego konsula za
granicą.


Przewodniczący SSN Andrzej Wasilewski, Sędziowie SN: Józef Iwulski,
Andrzej Kijowski (sprawozdawca)

Sąd Najwyższy, z udziałem prokuratora Prokuratury Krajowej Waldemara
Grudzieckiego, po rozpoznaniu w dniu 6 marca 2002 r. sprawy ze skargi Francesco
C. na decyzję Komendanta Głównego Straży Granicznej z dnia 22 października 1999
r. [...] w przedmiocie unieważnienia wizy, na skutek rewizji nadzwyczajnej Ministra
Sprawiedliwości [...] od wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie z
dnia 27 czerwca 2000 r. [...]

u c h y l i ł zaskarżony wyrok i odrzucił skargę.

U z a s a d n i e n i e

Francesco C., obywatel Republiki W., legitymujący się wizą pobytową z pra-
wem do pracy wydaną cudzoziemcowi przez Konsula Rzeczypospolitej Polskiej w R.
w dniu 13 września 1999 r. [...], zamierzał wjechać do Polski w dniu 14 września
1999 r. Podczas kontroli granicznej ujawniono jednak, że jego dane osobowe znaj-
dują się w wykazie osób, których pobyt w Polsce jest niepożądany, przy czym wpis
ten jako końcową datę swego obowiązywania wskazywał dzień 22 maja 2004 r. W
związku z tym Komendant Placówki Kontrolnej Straży Granicznej w C. decyzją z dnia
14 września 1999 r. [...] wydaną na podstawie art. 80 pkt 2 oraz art. 13 ust. 1 pkt 9
ustawy z dnia 25 czerwca 1997 r. o cudzoziemcach (Dz.U. Nr 114, poz.739 ze zm.)
unieważnił tę wizę, ze względu na naruszenie przez cudzoziemca art. 13 ust. 1 pkt 1,
5 i 9 powołanej ustawy.
Komendant Główny Straży Granicznej po rozpatrzeniu odwołania Francesco
C. wydał decyzję z dnia 22 października 1999 r. [...] o utrzymaniu w mocy zaskarżo-
nej decyzji. W uzasadnieniu Komendant Główny Straży Granicznej wskazał, że Fran-
cesco C. został z Polski wydalony decyzją Wojewody Ś., utrzymaną następnie w
mocy przez Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji, co zgodnie z art. 64 ust. 1
ustawy o cudzoziemcach stanowiło podstawę do wpisania odpowiednich danych
osobowych do wykazu cudzoziemców, których pobyt na terytorium RP jest niepożą-
dany.
W skardze na powyższą decyzję ostateczną Francesco C. podniósł zarzut na-
ruszenia art. 13 ust. 1 i 5 ustawy o cudzoziemcach, gdyż zakwestionował fakt wyda-
lenia go z terytorium Polski, będący przesłanką umieszczenia go we wspomnianym
wykazie, a także twierdzenie o rzekomym przewożeniu przez niego przez granicę
broni oraz materiałów wybuchowych i promieniotwórczych. W odpowiedzi na skargę
Komendant Główny Straży Granicznej domagał się jej odrzucenia na podstawie
przepisu art. 19 pkt 5 ustawy z dnia 11 maja 1995 r. o Naczelnym Sądzie Administra-
cyjnym (Dz.U. Nr 74, poz.368 ze zm.), wyłączającego dopuszczalność skargi sądo-
woadministracyjnej w sprawach wiz i zezwoleń na przekroczenie przez cudzoziemca
granicy państwa oraz zgody na ich wydanie, zezwoleń na zamieszkanie na czas
oznaczony, azylu i wydalenia z terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, z wyjątkiem
przypadków dotyczących cudzoziemców przebywających legalnie na terytorium Rze-
czypospolitej Polskiej.
Naczelny Sąd Administracyjny wyrokiem z dnia 27 czerwca 2000 r. [...] uchylił
zaskarżoną decyzję wraz z poprzedzającą ją decyzją Komendanta Granicznej Pla-
cówki Straży Granicznej w C. z dnia 14 września 1999 r. W motywach tego rozstrzy-
gnięcia Naczelny Sąd Administracyjny dokonał wykładni art. 19 pkt 5 ustawy o NSA
wyrażając pogląd, że przepis ten jest tak skonstruowany, iż najpierw wymienia sześć
wyłączonych spod kontroli sądowoadministracyjnej kategorii spraw dotyczących cu-
dzoziemców, po czym wyłączenie to ogranicza przez objęcie nim jedynie cudzoziem-
ców przebywających w Polsce nielegalnie. Przepis ograniczający drogę do sądu nie
może jednak podlegać wykładni rozszerzającej, wobec czego sprawy wizowe cudzo-
ziemców przebywających w Polsce nielegalnie są objęte art. 19 pkt 5 ustawy o NSA
tylko wtedy, gdy pomiędzy ,,nielegalnym przebywaniem w Polsce" a toczącą się
,,sprawą wizową" występuje czasowo - przestrzenny związek. Powołanego przepisu
nie można zatem rozumieć w ten sposób, jakoby dotyczył on cudzoziemca, który kie-
dykolwiek przebywał w Polsce nielegalnie (brak wówczas czasowego związku ze
sprawą, której dotyczy spór) albo który - jak skarżący - chce dopiero wjechać do
Polski na podstawie posiadanej ważnej wizy, gdyż wtedy brak po jego stronie prze-
słanki ,,nielegalnego przebywania na terytorium Polski" zarówno z przyczyn faktycz-
nych (cudzoziemiec nie wjechał jeszcze do Polski, jak też prawnych (brak elementu
nielegalności zachowania cudzoziemca posiadającego ważną wizę). Z tej przyczyny
zarzut Komendanta Głównego Straży Graniczne, kwestionujący w niniejszej sprawie
dopuszczalność drogi sądowoadministracyjnej jest, zdaniem NSA, bezzasadny.
Powyższy wyrok Minister Sprawiedliwości zaskarżył rewizją nadzwyczajną,
zarzucając rażące naruszenie art. 27 ust. 2 w związku z art. 19 pkt 5 ustawy o NSA
w związku z art. 13 ust. 1 pkt 9 ustawy o cudzoziemcach i na podstawie art. 57 ust. 2
ustawy o NSA domagał się uchylenia zaskarżonego wyroku oraz odrzucenia skargi.
W uzasadnieniu rewizji nadzwyczajnej podniesiono, że z językowej wykładni art. 19
pkt 5 ustawy o NSA wynika, iż Naczelny Sąd Administracyjny jest właściwy w spra-
wach skarg na decyzje w przedmiocie unieważnienia wiz cudzoziemców przebywa-
jących na terytorium RP legalnie. Natomiast sytuacji cudzoziemców nielegalnie prze-
bywających w Polsce ustawodawca - wbrew twierdzeniom NSA - nie różnicuje ,,przy
uwzględnieniu przesłanki zaistnienia bądź niezaistnienia jakiegokolwiek związku cza-
sowo-przestrzennego". Ze względu na przesłankę dopuszczalności wniesienia skargi
do sądu administracyjnego na decyzję o unieważnieniu wizy konieczne zatem było
ustalenie, czy skarżący na terytorium RP przebywał legalnie.
W tej kwestii jest niesporne, że Wojewoda Ś. decyzją z dnia 22 maja 1999 r.
[...] wydalił Francesco C. z terytorium RP na podstawie art. 52 ust. 1 pkt 2 w związku
z art. 13 ust. 5 i 9 ustawy o cudzoziemcach, utrzymaną w mocy przez Ministra Spraw
Wewnętrznych i Administracji decyzją z dnia 17 września 1999 r. [...]. W wyniku
skargi Francesco C. obie te decyzje zostały przez Naczelny Sąd Administracyjny
uchylone wyrokiem z dnia 29 lutego 2000 r. [...]. Na rozprawie poprzedzającej wyda-
nie wyroku w sprawie o unieważnienie wizy pełnomocnik skarżącego wyjaśnił przy
tym, że po wydaniu decyzji o wydaleniu z terytorium RP Francesco C. wyjechał z
Polski i w R. uzyskał nową wizę, którą unieważniono na granicy w dniu 14 września
1999 r., odmawiając mu wjazdu na terytorium RP. W dacie wydania decyzji o unie-
ważnieniu wizy skarżący nie przebywał więc w Polsce legalnie, co wyłączało możli-
wość rozpoznania przez NSA skargi na tę decyzję.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Rewizja nadzwyczajna jest zasadna, gdyż zaskarżony wyrok opiera się na ra-
żąco błędnej wykładni art. 19 pkt 5 ustawy z dnia 11 maja 1995 r. o Naczelnym Są-
dzie Administracyjnym (Dz.U. Nr 74, poz. 368 ze zm.). Przepis ten wyłącza dopusz-
czalność skargi sądowoadministracyjnej w sprawach ,,wiz i zezwoleń na przekrocze-
nie przez cudzoziemca granicy państwa oraz zgody na ich wydanie, zezwoleń na
zamieszkanie na czas oznaczony, azylu i wydalenia z terytorium Rzeczypospolitej
Polskiej, z wyjątkiem przypadków dotyczących cudzoziemców przebywających legal-
nie na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej". Sześć cytowanych kategorii spraw doty-
czących cudzoziemców nie podlega więc w zasadzie kontroli NSA, chyba że sprawa
dotyczyłaby cudzoziemca przebywającego w Polsce legalnie. Punkt wyjścia przy
ocenie dopuszczalności skargi sądowoadministracyjnej w sprawie o unieważnienie
cudzoziemcowi wizy na podstawie jednej z przesłanek określonych w art. 13 ust. 1
ustawy z dnia 25 czerwca 1997 r. o cudzoziemcach (Dz.U. Nr 114, poz.739 ze zm.)
stanowi zatem kwestia legalności jego pobytu na terytorium RP.
Odmówienie Francesco C., obywatelowi Republiki W., wjazdu na terytorium
RP i unieważnienie mu wizy wydanej przez Konsula RP w R. nastąpiło w dniu 14
września 1999 r., czyli w dacie, w której jego pobyt na terytorium RP, a ściślej - na
granicy tegoż terytorium, nie był legalny. Co prawda Francesco C. formalnie dyspo-
nował ważną wizą, lecz stało się tak jedynie wskutek nieświadomości Konsula RP w
R. co do faktu wpisania skarżącego do rejestru osób niepożądanych w Polsce, o
czym on sam powiadamiać - ze zrozumiałych względów - nie był zainteresowany.
Wpis do wspomnianego rejestru był zaś skutkiem wydalenia Francesco C. z teryto-
rium RP decyzją Wojewody Ś. z dnia 22 maja 1999 r. wydaną na podstawie art. 13
ust. 1 pkt 5 i 9 w związku z art. 52 ust. 1 pkt 2 ustawy o cudzoziemcach i utrzymaną
w mocy przez Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji w dniu 17 września 1999
r. Natomiast Naczelny Sąd Administracyjny obie te decyzje uchylił wyrokiem z dnia
29 lutego 2000 r. Wynika stąd, że decyzja o wydaleniu z terytorium RP nie była w
momencie unieważnienia wizy decyzją ostateczną, lecz decyzje w tych sprawach
podlegają natychmiastowemu wykonaniu (art. 13 ust. 6 ustawy o cudzoziemcach).
Dlatego skarżący dopiero po dniu 29 lutego 2000 r. mógłby się uważać za cudzo-
ziemca legalnie przebywającego na terytorium RP, a tym samym legitymowanego do
występowania na drogę sądowoadministracyjną w sprawach wizowych.
Z dotychczasowych wywodów wynika, że dla ograniczenia zakresu zastoso-
wania art. 19 pkt 5 ustawy o NSA, a więc dla dopuszczenia wyjątkowo sądowoadmi-
nistracyjnej kontroli decyzji wizowych, doniosłość mają jedynie sytuacje legalnego
przebywania cudzoziemca na terytorium RP. Innymi słowy, dla cudzoziemców niele-
galnie przebywających w Polsce, nie wyłączając cudzoziemca, który w celu pobytu
na polskim terytorium stawił się na granicy państwowej w placówce straży granicznej,
nie może się w ogóle w sprawach wizowych otworzyć droga sądowoadministracyjna,
wobec czego nie ma też znaczenia, czy pomiędzy ,,nielegalnym przebywaniem w
Polsce" a toczącą się ,,sprawą wizową" istnieje albo nie istnieje czasowo-przestrzen-
ny związek.
Biorąc powyższe pod uwagę, Sąd Najwyższy na podstawie art. 39315 KPC w
związku z art. 10 ustawy z dnia 1 marca 1996 r. o zmianie Kodeksu postępowania
cywilnego, rozporządzeń Prezydenta Rzeczypospolitej - Prawo upadłościowe i
Prawo o postępowaniu układowym, Kodeksu postępowania administracyjnego,
ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych oraz niektórych innych ustaw
(Dz.U. Nr 43, poz.189 ze zm.) orzekł jak w sentencji.
========================================