Wyrok z dnia 1 czerwca 2000 r.
III RN 178/99

Zakład, który wprowadza ścieki do wód lub do ziemi bez wymaganego
pozwolenia wodnoprawnego, ponosi opłatę za szczególne korzystanie z wód
(art. 56 ust. 1 ustawy z dnia 24 października 1974 r. Prawo wodne, Dz.U. Nr 38,
poz. 230 ze zm.), a także kary pieniężne za wprowadzanie ścieków do wód lub
do ziemi z naruszeniem wymaganych warunków (art. 130 ust. 1 i 6 Prawa wod-
nego).


Przewodniczący: SSN Jerzy Kwaśniewski, Sędziowie SN: Andrzej Wasilewski
(sprawozdawca), Andrzej Wróbel.

Sąd Najwyższy, z udziałem prokuratora Prokuratury Krajowej Waldemara
Grudzieckiego, po rozpoznaniu w dniu 1 czerwca 2000 r. sprawy ze skargi [...] Spółki
Węglowa S.A. Kopalni Węgla Kamiennego ,,G." w G. na decyzję Głównego Inspekto-
ra Ochrony Środowiska w Warszawie z dnia 15 stycznia 1997 r. [...] w przedmiocie
kary łącznej za odprowadzenie zasolonych wód kopalnianych do odbiornika, na
skutek rewizji nadzwyczajnej Ministra Sprawiedliwości [...] od wyroku Naczelnego
Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 22 lutego 1999 r. [...]

u c h y l i ł zaskarżony wyrok i oddalił skargę.

U z a s a d n i e n i e


Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska w K. decyzją z dnia 6 lutego 1996
r. ustalił dla [...] Spółki Węglowej S.A. - Kopalni Węgla Kamiennego ,,G." - Szyby
Główne łączną karę pieniężną w kwocie 419.743,59 zł z tytułu odprowadzania ście-
ków do wód powierzchniowych bez pozwolenia wodnoprawnego w okresie od dnia
27 lutego 1995 r. do dnia 31 grudnia 1995 r. Decyzja ta została wydana w nawiąza-
niu do trzech uprzednio wydanych decyzji ustalających dla strony wysokość tzw. kar
dobowych. Decyzja ta została następnie utrzymana w mocy decyzją Głównego Ins-
pektora Ochrony Środowiska z dnia 15 stycznia 1997 r., w uzasadnieniu której
stwierdzono między innymi, iż ,,karę pieniężną wymierza się również zakładom, które
wprowadzają ścieki do wód lub do ziemi bez pozwolenia wodnoprawnego". W wyniku
skargi [...] Spółki Węglowej S.A. - Kopalni Węgla Kamiennego ,,G." na powyższą de-
cyzję, Naczelny Sąd Administracyjny w Warszawie wyrokiem z dnia 22 lutego 1999 r.
[...] uchylił zaskarżoną decyzję oraz utrzymaną nią w mocy decyzję organu pierwszej
instancji. W uzasadnieniu tego wyroku Naczelny Sąd Administracyjny podniósł, że
opłata za korzystanie z wody nie jest karą, jest natomiast ekwiwalentem za korzysta-
nie z wód. Równocześnie Sąd ten stwierdził, że § 2 pkt 1 rozporządzenia Rady
Ministrów z dnia 21 grudnia 1991 r w sprawie kar pieniężnych za naruszenie warun-
ków, jakim powinny odpowiadać ścieki wprowadzone do wód lub do ziemi (Dz.U. Nr
125, poz. 557), który stanowi, że w razie braku pozwolenia wodnoprawnego ustala
się karę pieniężną za cały ładunek zanieczyszczeń zawarty w odprowadzanych
ściekach, w sposób niedopuszczalny zmienia dyspozycję art. 130 ust. 1 ustawy z
dnia 24 października 1974 r. - Prawo wodne (Dz.U. Nr 38, poz. 230 ze zm.), który
stanowi, że: ,,Zakładom wymierza się karę pieniężną za wprowadzanie do wód lub do
ziemi ścieków nie odpowiadających wymaganym warunkom". Dlatego Naczelny Sąd
Administracyjny stanął na stanowisku, że: ,,Wymieniony przepis (...) nie odnosi się do
niedopełnienia przez zakład wymogu uzyskania pozwolenia wodnoprawnego. W
ocenie Sądu należałoby więc poddać ponownej analizie kwestię dopuszczalności
wymierzania opłaty i jednocześnie kary za ten sam ładunek zanieczyszczeń w od-
prowadzanych ściekach".

Minister Sprawiedliwości pismem z dnia 21 października 1999 r. [...] wniósł
rewizję nadzwyczajną od powyższego wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego,
zarzucając rażące naruszenie art. 22 ust. 1 pkt 1 i ust. 2 pkt 1 ustawy z dnia 11 maja
1995 r. o Naczelnym Sądzie Administracyjnym (Dz.U. Nr 74, poz,368 ze zm.) oraz
art. 130 ust. 1 i ust. 6 Prawa wodnego (w brzmieniu ustalonym art. 2 pkt 5 ustawy z
dnia 27 kwietnia 1989 r. o zmianie ustawy o ochronie i kształtowaniu środowiska i
ustawy - Prawo wodne - Dz.U. Nr 26, poz. 139) w związku z § 8 ust. 1 i usta.4 roz-
porządzenia Rady Ministrów z dnia 20 czerwca 1995 r. w sprawie zasad i trybu
ustalania kar pieniężnych za naruszanie warunków, jakim powinny odpowiadać ścieki
wprowadzane do wód lub do ziemi oraz współczynników różniących wysokość kar
pieniężnych (Dz.U. Nr 79, poz. 400 ze zm.), a w konsekwencji na podstawie art. 57
ustawy o NSA wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i oddalenie skargi. W
uzasadnieniu rewizji nadzwyczajnej podniesiono w szczególności, że § 2 pkt 1 roz-
porządzenia z 1991 r. nie jest sprzeczny z dyspozycją art. 130 ust. 6 Prawa wodnego
(w brzmieniu ustalonym art. 2 pkt 5 ustawy z dnia 27 kwietnia 1989 r. o zmianie
ustawy o ochronie i kształtowaniu środowiska i ustawy - Prawo wodne - Dz.U. Nr
26, poz. 139). Istnieje natomiast merytoryczna zgodność treści art. 130 ust. 1 i art. 53
ust. 2 Prawa wodnego, bowiem w celu stwierdzenia, czy ścieki odpowiadają
ustawowo wymaganym warunkom (art. 130 ust. 1 Prawa wodnego), w każdym wy-
padku konieczne jest dokonanie oceny stopnia ich zanieczyszczenia i zgodności z
ustaleniami zawartymi w pozwoleniu wodnoprawnym, w którym określa się wartości
zanieczyszczeń z uwzględnieniem wymagań określonych w załączniku nr 2 do roz-
porządzenia Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa z dnia
5 listopada 1991 r. w sprawie klasyfikacji wód oraz warunków, jakim powinny odpo-
wiadać ścieki wprowadzane do wód i do ziemi (Dz.U. Nr 116, poz. 503). W opinii re-
wizji nadzwyczajnej, kara pieniężna jest przy tym dodatkową sankcją ekonomiczną
za wprowadzanie do wód lub do ziemi ścieków i jest ona nakładana niezależnie od
obowiązku uiszczania opłaty za szczególne korzystanie z wód i urządzeń wodnych.
Ponadto, w rewizji nadzwyczajnej podkreślono także, że w rozpoznawanej sprawie
decyzja Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska w Katowicach z dnia 6
lutego 1996 r., mocą której ustalono skarżącemu łączną karę pieniężną za okres od
dnia 27 lutego 1995 r. do dnia 31 grudnia 1995 r., wydana została na podstawie
obowiązującego wówczas § 8 ust. 1 i ust. 4 rozporządzenia w sprawie ustalania kar z
1995 r. i sumowała ona kary wymierzone skarżącemu trzema wcześniejszymi decy-
zjami (z dnia 26 czerwca 1995 r., z dnia 8 listopada 1995 r. oraz z dnia 21 grudnia
1995 r.) wydanymi na podstawie § 2 pkt 1 rozporządzenia w sprawie kar pieniężnych
z 1991 r., od których skarżący się nie odwołał.


Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Rewizja nadzwyczajna jest zasadna.
Stosownie do wyraźnej dyspozycji art. 53 ust. 1 i ust. 2 pkt 2 Prawa wodnego,
wprowadzanie ścieków do wód lub do ziemi ma znamiona prawne szczególnego ko-
rzystania z wód, które wymaga uprzedniego uzyskania pozwolenia wodnoprawnego.
Równocześnie art. 56 ust. 1 Prawa wodnego stanowi, że z tytułu szczególnego ko-
rzystania z wód pobierana jest opłata. Jeżeli więc określony podmiot zrzuca ścieki do
wody lub do gruntu, to oznacza, że faktycznie korzysta on w sposób szczególny z
wód i z tego tytułu powinna mu zostać naliczona stosowna opłata. Ponieważ opłata
ta stanowi należność z tytułu faktycznego korzystania z wód w sposób szczególny,
pobierana jest także w sytuacji, gdy określony podmiot czyni to bez wymaganego
pozwolenia wodnoprawnego. Z kolei art. 130 ust. 1 Prawa wodnego stanowi, że za-
kładom, rozumianym jako jednostki organizacyjne (art. 18 ust. 1 pkt 2 Prawa wodne-
go), wymierza się karę pieniężną za wprowadzanie do wód lub do ziemi ścieków ,,nie
odpowiadających wymaganym warunkom". Przy czym przez zadośćuczynienie
,,wymaganym warunkom" należy w tym wypadku rozumieć zarówno ustawowy obo-
wiązek uprzedniego uzyskania pozwolenia wodnoprawnego na wprowadzanie ście-
ków do wód lub do ziemi (art. 53 ust. 2 pkt 2 Prawa wodnego), jak i obowiązek przes-
trzegania skonkretyzowanych już w samym pozwoleniu wodnoprawnym wymagań,
którym muszą odpowiadać wprowadzane do wód lub do ziemi ścieki. Natomiast
zasady i tryb ustalania tych kar pieniężnych za naruszanie tak rozumianych
,,wymaganych warunków" określa Rada Ministrów w drodze rozporządzenia (art. 130
ust. 6 Prawa wodnego w związku z § 1 i § 2 rozporządzenia w sprawie kar pienięż-
nych z 1991 r. oraz § 1, § 2 i § 8 rozporządzenia w sprawie ustalania kar pieniężnych
z 1995 r.). Oznacza to, że: po pierwsze - kary pieniężne (odmiennie aniżeli opłaty)
wymierzane są nie z tytułu samego korzystania z wód, polegającego na wprowadza-
niu ścieków do wód lub do ziemi, ale z tej przyczyny, że określony zakład korzysta z
wód w sposób naruszający wymagane prawem warunki, bowiem albo czyni to w
ogóle bez wymaganego pozwolenia wodnoprawnego, albo też z naruszeniem usta-
lonych w pozwoleniu prawnym wymagań (por. także uchwałę składu siedmiu sę-
dziów Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 11 października 1999 r. - OPS
8/99, ONSA z 2000 r. Nr 1, poz. 4). W konsekwencji, zakład, który wprowadza ścieki
do wód lub do ziemi bez wymaganego pozwolenia wodnoprawnego, obowiązany jest
ponosić nie tylko opłatę za szczególne korzystanie z wód (art. 56 ust. 1 Prawa wod-
nego), lecz także karę pieniężną za wprowadzanie ścieków do wód lub do ziemi z
naruszeniem wymaganych warunków (art. 130 ust. 1 i ust. 6 Prawa wodnego). Dlate-
go w rewizji nadzwyczajnej trafnie zarzucono, że w rozpoznawanej sprawie zaskar-
żony wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego wydany został z rażącym narusze-
niem art. 130 ust. 1 i ust. 6 Prawa wodnego w związku z obowiązującymi w chwili
wydawania zaskarżonych decyzji przepisami § 8 ust. 1 i ust. 4 rozporządzenia Rady
Ministrów z dnia 20 czerwca 1995 r. w sprawie zasad i trybu ustalania kar pienięż-
nych za naruszanie warunków, jakim powinny odpowiadać ścieki wprowadzane do
wód lub do ziemi, oraz współczynników różnicujących wysokość kar pieniężnych
(Dz.U. Nr 79, poz. 400 ze zm.).
Biorąc powyższe pod uwagę, Sąd Najwyższy na podstawie art. 236 ust. 2
Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz.U. Nr 78, poz.
483) oraz art. 39315 KPC w związku art. 10 ustawy z dnia 1 marca 1996 r. o zmianie
Kodeksu postępowania cywilnego, rozporządzeń Prezydenta Rzeczypospolitej -
Prawo upadłościowe i Prawo o postępowaniu układowym, Kodeksu postępowania
administracyjnego, ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych oraz niektó-
rych innych ustaw (Dz.U. Nr 43, poz. 189 ze zm.) orzekł, jak w sentencji.
========================================