Wyrok z dnia 8 października 2002 r.
III RN 175/01

Obowiązek dokonania uzgodnienia decyzji o ustaleniu warunków zabu-
dowy i zagospodarowania terenu z właściwym wojewódzkim konserwatorem
zabytków (art. 40 ust. 4 pkt 4 ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. o zagospodarowaniu
przestrzennym, jednolity tekst: Dz.U. z 1999 r. Nr 15, poz. 139 ze zm.) odnosi się
również do decyzji przesądzającej co do zasady o dopuszczalności podjęcia
"robót mogących przyczynić się do zeszpecenia otoczenia zabytku nierucho-
mego lub widoku na ten zabytek" (art. 27 ust. 3 ustawy z dnia 15 lutego 1962 r.
o ochronie dóbr kultury, jednolity tekst: Dz.U. z 19999 r. Nr 98, poz. 1150 ze
zm.).

Przewodniczący SSN Kazimierz Jaśkowski, Sędziowie SN: Katarzyna Gonera,
Andrzej Wasilewski (sprawozdawca).

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 8 października 2002 r.
sprawy ze skargi Lecha G. na postanowienie Generalnego Konserwatora Zabytków z
dnia 29 kwietnia 1998 r. [...] w przedmiocie uzgodnienia warunków zabudowy, na
skutek rewizji nadzwyczajnej Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego [...] od wyroku
Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 6 grudnia 2000 r. [...]

u c h y l i ł zaskarżony wyrok i przekazał sprawę Naczelnemu Sądowi Admi-
nistracyjnemu w Warszawie do ponownego rozpoznania.

U z a s a d n i e n i e

Generalny Konserwator Zabytków postanowieniem z dnia 29 kwietnia 1998 r.,
wydanym na podstawie art. 138 § 1 pkt 1 w związku z art. 144 KPA oraz art. 4 pkt 1,
art. 5 pkt 1 i art. 8 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 15 lutego 1962 r. o ochronie dóbr kultury
(Dz.U. Nr 10, poz. 48 ze zm.), utrzymał w mocy zaskarżone postanowienie Woje-
wódzkiego Konserwatora Zabytków w Z.G. z dnia 6 marca 1998 r., odmawiające po-
zytywnego uzgodnienia warunków zabudowy i zagospodarowania terenu dla nadbu-
dowy budynku mieszkalnego i przebudowy budynków gospodarczych na działce[...]
przy ul. Ż. w I. z tej przyczyny, że ,,przedmiotowa posesja podlega ochronie konser-
watorskiej na podstawie ustaleń planu ogólnego zagospodarowania przestrzennego
miasta I., zatwierdzonego uchwałą [...] Rady Narodowej Miasta i Gminy w I. z dnia
23.06.1986 r.", bowiem zabudowa ta znajduje się w kwartale ulic Ż. - B. - K. - O.,
który oznaczony został na planie symbolem [...] i zgodnie z opisem części tekstowej
tego planu zabudowa ta ,,winna zachować obecny charakter". Równocześnie Gene-
ralny Konserwator Zabytków stwierdził, że kamienice przy ul. Ż. pochodzą z XIX
wieku, są to domy dwukondygnacyjne, z wysokimi dachami dwuspadowymi o wy-
równanej linii kalenicy, krytymi dachówką ceramiczną i stanowią zespół jednorodny
pod względem architektonicznym i historycznym. W tej sytuacji, planowana inwesty-
cja nadbudowy budynku mieszkalnego byłaby niezgodna z powyższymi ustaleniami
planu zagospodarowania przestrzennego, tym bardziej jeśli zważyć, że naruszałaby
ona także sąsiedzki układ architektoniczny, bowiem w sąsiedztwie kamienic zabyt-
kowych użytkowany jest pałac, który wraz z kompleksem zabudowań folwarcznych i
parkiem objęty jest ochroną konserwatorską.
W wyniku skargi inwestora - Lecha G., Naczelny Sąd Administracyjny w War-
szawie wyrokiem z dnia 6 grudnia 2000 r. [...] uchylił zaskarżone postanowienie Ge-
neralnego Konserwatora Zabytków z dnia 29 kwietnia 1998 r. oraz utrzymane nim w
mocy postanowienie Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Z.G. z dnia 6 marca
1998 r. W uzasadnieniu tego wyroku Naczelny Sąd Administracyjny stwierdził, że za-
skarżone postanowienie zapadło z naruszeniem art. 40 ust. 4 ustawy z dnia 7 lipca
1994 r. o zagospodarowaniu przestrzennym (Dz.U. Nr 89, poz. 415 ze zm.), bowiem:
,,działka, na której przewidywana jest inwestycja skarżącego leży na terenie ozna-
czonym na planie zagospodarowania przestrzennego miasta I. symbolem [...]. Po-
twierdza to wyrys planu. Zapis tekstowy planu pod tym symbolem brzmi: pow. 0,50
ha, istniejąca zabudowa mieszkalna i usługi wbudowane do zachowania. Możliwość
sytuowania obiektów na wolnych terenach, zachować obecny charakter zabudowy
poszczególnych pierzei. Niesporny jest wobec powyższego fakt, że tylko zespół par-
kowo-pałacowy w I. objęty jest ochroną konserwatorską i niesporny jest fakt, że teren
planowanej przez skarżącego inwestycji taką ochroną konserwatorską nie jest obję-
ty". Równocześnie, w uzasadnieniu wyroku Naczelny Sąd Administracyjny stwierdził,
że: ,,W przedmiotowej sprawie nie zachodziła konieczność uzyskania przez organ
administracji opinii uzgadniającej Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków".
Pierwszy Prezes Sąd Najwyższego pismem z dnia 14 sierpnia 2001 r. [...]
wniósł rewizję nadzwyczajną od powyższego wyroku Naczelnego Sądu Administra-
cyjnego w Warszawie z dnia 6 grudnia 2000 r. [...], zarzucając temu wyrokowi rażące
naruszenie: Po pierwsze - art. 1 ust. 2 pkt 4 ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. o zagospo-
darowaniu przestrzennym (jednolity tekst: Dz.U. z 1999 r. Nr 15, poz. 139 ze zm. -
powoływanej nadal jako: ustawa o zagospodarowaniu przestrzennym), a to ,,wobec
przejścia do porządku nad tym przepisem prawa, który nakazuje przy podejmowaniu
wszelkich działań z odwołaniem się do przepisów tej ustawy, a więc w szczególności
przy podejmowaniu aktów generalnych i indywidualnych, uwzględniać między innymi:
'wymagania ochrony dziedzictwa kulturowego i dóbr kultury', a więc wymagania
określone w sposób ogólny, a zarazem szczegółowy, przede wszystkim w ustawie z
dnia 15 lutego 1962 r. o ochronie dóbr kultury (jednolity tekst: Dz.U. z 1999 r. Nr 98,
poz. 1150 ze zm.)" - powoływanej nadal jako: ustawa o ochronie dóbr kultury. Po
drugie - art. 40 ust. 4 pkt 4 ustawy o zagospodarowaniu przestrzennym wobec wa-
dliwej wykładni tego przepisu w związku z ustaleniem, że: ,,przedmiotem ochrony
konserwatorskiej, o jakiej mowa w tym przepisie, są tylko te dobra kultury, które zo-
stały formalnie wpisane do rejestru lub ewidencji zabytków, albo też zostały wskaza-
ne wprost w ustaleniach miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego (...)",
z pominięciem innych dóbr kultury, które są zabytkami w rozumieniu art. 4 lub też zo-
stały przykładowo wymienione w art. 5 w związku z art. 27 ust. 3 ustawy o ochronie
dóbr kultury. Tymczasem, w opinii rewizji nadzwyczajnej, ochroną konserwatorską na
podstawie przepisów art. 4 w związku z art. 2 oraz art. 5 pkt 1 w związku z art. 27
ust. 3 ustawy o ochronie dóbr kultury ,,objęte są nie tylko pojedyncze obiekty, ale
także kompleksy takich obiektów i ich otoczenie", co oznacza, że nietrafne jest sta-
nowisko Naczelnego Sądu Administracyjnego, wedle którego w rozpoznawanej
sprawie nie zachodziła konieczność uprzedniego uzyskania przez organ administracji
wydający decyzję w sprawie ustalenia warunków zabudowy i zagospodarowania te-
renu opinii właściwego miejscowo Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków. Po trze-
cie - art. 6, art. 7 i art. 11 KPA oraz art. 328 § 2 KPC w związku z art. 59 ustawy z
dnia 11 maja 1995 r. o Naczelnym Sądzie Administracyjnym (Dz.U. Nr 74, poz. 368
ze zm. - powoływanej nadal jako: ustawa o NSA), a to ,,wobec braku zawarcia w wy-
roku ustaleń, które mogłyby przemawiać za uwzględnieniem skargi".
W konsekwencji, w rewizji nadzwyczajnej sformułowany został na podstawie
art. 57 ust. 2 ustawy o NSA wniosek o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie
sprawy Naczelnemu Sądowi Administracyjnemu do ponownego rozpoznania.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Ochrona dóbr kultury wymaga stosownej przestrzennej koordynacji realizacji
różnych celów i zadań, w tym także zagospodarowania przestrzeni sąsiadującej z
obiektami lub terenami, które stanowią przedmiot ochrony jako dobra kultury, zarów-
no na etapie sporządzania projektu miejscowego planu zagospodarowania prze-
strzennego (art. 1 ust. 2 pkt 4 w związku z art. 10 ust. 1 pkt 8 ustawy o zagospoda-
rowaniu przestrzennym oraz art. 1 art. 11 ustawy o ochronie dóbr kultury - por. także
wyrok Sądu Najwyższego z dnia 14 października 1999 r., III RN 82/99 - OSNAPiUS
2000 r. nr 15, poz. 571), jak i w postępowaniu zmierzającym do wydania decyzji w
sprawie ustalenia warunków zabudowy i zagospodarowania terenu (art. 40 ust. 4 pkt
4 ustawy o zagospodarowaniu przestrzennym w związku z art. 5 pkt 1 i art. 27
ustawy o ochronie dóbr kultury). Dlatego właśnie obowiązek dokonania uzgodnienia
decyzji o ustaleniu warunków zabudowy i zagospodarowania terenu z właściwym
wojewódzkim konserwatorem zabytków (art. 40 ust. 4 pkt 4 ustawy o zagospodaro-
waniu przestrzennym) odnosi się również do sytuacji, w której decyzja taka przesą-
dzać ma co do zasady o dopuszczalności podjęcia następnie ,,robót mogących przy-
czynić się do zeszpecenia otoczenia zabytku nieruchomego lub widoku na ten zaby-
tek" (art. 27 ust. 3 ustawy o ochronie dóbr kultury).
W rozpoznawanej sprawie jest poza sporem, że zaskarżone do Naczelnego
Sądu Administracyjnego w Warszawie postanowienie Generalnego Konserwatora
Zabytków z dnia 29 kwietnia 1998 r., którym utrzymane zostało w mocy postanowie-
nie Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Z.G. z dnia 6 marca 1998 r. odma-
wiające pozytywnego uzgodnienia warunków zabudowy i zagospodarowania terenu
dla celów nadbudowy budynku mieszkalnego i przebudowy budynków gospodar-
czych położonych na działce [...] przy ul. Ż. w I., wydane zostało w trybie określonym
w art. 40 ust. 4 pkt 4 ustawy o zagospodarowaniu przestrzennym. W uzasadnieniu
powyższego postanowienia Generalny Konserwator Zabytków zwrócił przy tym w
szczególności uwagę na okoliczność, że planowana inwestycja naruszałaby wyma-
gania określone w art. 27 ust. 3 ustawy o ochronie dóbr kultury, bowiem w razie jej
realizacji wpłynęłaby negatywnie na objęte ochroną konserwatorską otoczenie sąsia-
dującego zabytku, tzn. pałacu, który wraz z kompleksem zabudowań folwarcznych i
parkiem jest wpisany do rejestru zabytków pod nr 112 na podstawie decyzji Woje-
wódzkiego Konserwatora Zabytków w Z.G. z dnia 16 lipca 1958 r. Dlatego trafny
okazał się zarzut rewizji nadzwyczajnej dotyczący rażącego naruszenia art. 40 ust. 4
pkt 4 ustawy o zagospodarowaniu przestrzennym w związku z art. 27 ust. 3 ustawy o
ochronie dóbr kultury, bowiem - wbrew poglądowi prawnemu wyrażonemu w uza-
sadnieniu zaskarżonego wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego - obowiązek
uprzedniego uzgodnienia decyzji o ustaleniu warunków zabudowy i zagospodarowa-
nia terenu dotyczy nie tylko sytuacji, gdy przedmiotem tej decyzji jest dobro kultury
wpisane do rejestru zabytków (art. 4 pkt 1 ustawy o ochronie dóbr kultury), lecz także
i tych sytuacji, w których decyzja taka dotyczy terenu stanowiącego otoczenie sąsia-
dujące z zabytkiem nieruchomym (art. 27 ust. 3 ustawy o ochronie dóbr kultury).
Biorąc powyższe pod uwagę, Sąd Najwyższy na podstawie art. 236 ust. 2
Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz.U. Nr 78, poz.
483) oraz art. 39313 § 1 KPC w związku z art.10 ustawy z dnia 1 marca 1996 r. o
zmianie Kodeksu postępowania cywilnego, rozporządzeń Prezydenta Rzeczypospo-
litej - Prawo upadłościowe i Prawo o postępowaniu układowym, Kodeksu postępo-
wania administracyjnego, ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych oraz
niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 43, poz.189 ze zm.) orzekł jak w sentencji.
========================================