Wyrok z dnia 26 maja 2000 r.
III RN 169/99

Terminowa wypłata uposażenia żołnierza zawodowego jako prawa ma-
jątkowego, jest elementem koniecznym wynagrodzenia sprawiedliwego i pod-
lega równej dla wszystkich ochronie prawnej na podstawie art. 64 ust. 2 Kons-
tytucji RP.


Przewodniczący: SSN Andrzej Wróbel, Sędziowie SN: Jerzy Kuźniar, Andrzej
Wasilewski (sprawozdawca).

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 26 maja 2000 r. sprawy ze skargi Ro-
mana M. na decyzję Szefa Wojewódzkiego Sztabu Wojskowego-Regionalnego
Sztabu Wojskowego w B. z dnia 20 listopada 1998 roku [...] w przedmiocie przyzna-
nia należności pieniężnych związanych ze zwolnieniem z zawodowej służby wojsko-
wej, na skutek rewizji nadzwyczajnej Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego [...] od
wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego-Ośrodka Zamiejscowego w Białymsto-
ku z dnia 24 marca 1999 r. [...]

o d d a l i ł rewizję nadzwyczajną.

U z a s a d n i e n i e


Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego pismem z dnia 1 października 1999 r. [...]
wniósł rewizję nadzwyczajną od wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego-
Ośrodka Zamiejscowego w Białymstoku z dnia 24 marca 1999 r. [...], którym na sku-
tek skargi Romana M. uchylona została decyzja Szefa Sztabu Wojewódzkiego - Re-
gionalnego Sztabu Wojskowego w B. z dnia 20 listopada 1998 r., utrzymująca w
mocy uprzednie rozstrzygnięcie tego organu w przedmiocie odmowy przyznania
skarżącemu odsetek z tytułu niewypłacenia należnych mu w terminie należności pie-
niężnych wynikających z faktu zwolnienia go z zawodowej służby wojskowej. W uza-
sadnieniu zaskarżonego wyroku Naczelny Sąd Administracyjny stwierdził w szcze-
gólności, że nawet w wypadku, gdy w ustawie określającej pragmatykę tzw. służb
mundurowych brak jest wyraźnego przepisu przewidującego wprost możliwość do-
chodzenia odsetek z tytułu opóźnionej wypłaty uposażenia, to z faktu przyznania in-
nym grupom pracowniczym (np. urzędnikom państwowym) możliwości dochodzenia
w takiej sytuacji odsetek, nie można wyciągać wniosku, że ich dochodzenie jest nie-
dopuszczalne, bowiem byłoby to sprzeczne z konstytucyjnymi gwarancjami prawa do
zatrudnienia za wynagrodzeniem oraz prawa do sądu. Tymczasem w rewizji nad-
zwyczajnej podniesiono, że w danym wypadku nie jest dopuszczalne zastosowanie
art. 481 KC, ponieważ stosunek służbowy żołnierza zawodowego ma charakter pub-
licznoprawny, natomiast przepisy Kodeksu cywilnego o odsetkach dotyczą stosun-
ków prawnych prawa prywatnego. Równocześnie jednak w rewizji nadzwyczajnej
zgłoszony został wniosek o to, aby Sąd Najwyższy wystąpił ,,do właściwych organów
państwa z sygnalizacją zmierzającą do zmiany przepisów dotyczących uposażenia
żołnierzy zawodowych, ewentualnie i innych osób pozostających w niepracowniczych
stosunkach zatrudnienia, w sposób pozwalający organowi zatrudnienia na wypłatę
odsetek z tytułu zwłoki w wypłacie należności związanych z tego rodzaju stosunkami
prawnymi". W odpowiedzi na rewizję nadzwyczajną skarżący - Roman M. zwrócił
uwagę na to, że: po pierwsze - w sytuacji, gdy żaden przepis prawa nie zabraniał
organowi wypłaty odsetek z tytułu nieterminowego wypłacania zatrudnionemu
uposażenia, to oznaczało to, że odsetki takie mogły być wypłacane; oraz po drugie -
podniósł, że aktualnie w odniesieniu do żołnierzy służby zawodowej kwestia ta jest
już wyraźnie uregulowana w art.9 ust.3a ustawy z dnia 17 grudnia 1974 r. o uposa-
żeniu żołnierzy (jednolity tekst: Dz.U. z 1992 r. Nr 5, poz. 18 ze zm.), który stanowi:
,,W razie zwłoki w wypłacie uposażenia i innych należności pieniężnych żołnierzowi
przysługują odsetki ustawowe".


Sąd Najwyższy zważył, co następuje:


Rewizja nadzwyczajna nie jest zasadna.

Dotychczasowe orzecznictwo w kwestii prawa do odsetek z tytułu nietermino-
wo wypłacanych uposażeń osób pozostających w niepracowniczych stosunkach za-
trudnienia nie było jednolite. Zróżnicowanie ocen i poglądów prawnych w tym wzglę-
dzie oraz towarzyszącej im argumentacji prawniczej ilustrują najlepiej: z jednej strony
- uchwała Trybunału Konstytucyjnego z dnia 25 stycznia 1995 r. (W 14/94 - OTK
1995 r. Nr 1, poz.19), w której wyraźnie stwierdzono, że niewypłacenie w terminie
uposażenia osobie pozostającej w niepracowniczym stosunku zatrudnienia ,,stanowi
opóźnienie się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, uzasadniające na podsta-
wie art. 481 § 1 KC żądanie odsetek przed sądem powszechnym", a z drugiej strony
- postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 17 stycznia 1997 r. (I PKN 66/96,
OSNAPiUS 1997 nr 20, poz. 401), w którym wyrażony został pogląd prawny, że w
takim wypadku ,,nie przysługują odsetki od nieterminowo wypłaconego wynagrodze-
nia".

Art.1 ust.1 ustawy o uposażeniu żołnierzy stanowi, że żołnierze czynnej służby
wojskowej otrzymują, według zasad określonych w ustawie, uposażenie i inne należ-
ności pieniężne, wymienione w art. 2 ust. 2 tej ustawy. Równocześnie ustawa zobo-
wiązała Ministra Obrony Narodowej do określenia terminów płatności uposażenia i
innych należności pieniężnych (por. aktualnie art. 45 ust. 2 pkt 1, a wedle stanu
prawnego obowiązującego w dacie wydania zaskarżonej decyzji art. 45 ust. 1 pkt 1
ustawy o uposażeniu żołnierzy) oraz przesądziła, że roszczenia z tytułu prawa do
uposażenia i innych należności pieniężnych ulegają przedawnieniu z upływem trzech
lat od dnia, w którym roszczenie takie stało się wymagalne (art. 9 ust. 1 ustawy o
uposażeniu żołnierzy). Wprawdzie uposażenie i inne należności pieniężne wypłaca-
ne są żołnierzowi w czynnej służbie wojskowej z tytułu świadczonej przez niego
służby, a więc stosunku publicznoprawnego. Tym niemniej, mają one charakter wie-
rzytelności pieniężnych żołnierza i z tej przyczyny, jako prawa majątkowe, z chwilą
ich wymagalności ,,podlegają równej dla wszystkich ochronie prawnej" (art. 64 ust. 2
obowiązującej od dnia 17 października 1997 r. Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej
z dnia 2 kwietnia 1997 r. - Dz.U. Nr 78, poz. 483). Tym bardziej, że terminowa wy-
płata należnego wynagrodzenia z tytułu zatrudnienia jest elementem koniecznym
wynagrodzenia sprawiedliwego, zaś nieterminowa wypłata wynagrodzenia - obiek-
tywnie rzecz biorąc - stanowi zawsze naruszenie majątkowego prawa zatrudnionego
do należnego mu wynagrodzenia. W kontekście rozpoznawanej sprawy oznacza to,
że w wypadku opóźnienia w wypłacie uposażenia lub innych należności pieniężnych,
które stanowią ekwiwalent pieniężny za świadczoną przez żołnierza służby czynnej
za służbę, w braku odmiennej regulacji ustawowej, żołnierz jako wierzyciel, na
ogólnych zasadach określonych w art. 481 KC, mógł żądać wypłaty odsetek za czas
opóźnienia, chociażby nie poniósł on żadnej szkody i chociażby opóźnienie to było
następstwem okoliczności, za które organ zatrudniający żołnierza nie ponosi
odpowiedzialności. Powyższe względy sprawiły, że - wobec istniejących w orzecz-
nictwie rozbieżności interpretacyjnych w tej kwestii - zasada ta znalazła następnie
wyraz normatywny także w dodanym przez art. 2 pkt 6 ustawy z dnia 7 maja 1999 r.
(Dz.U. Nr 50, poz. 500) do ustawy o uposażeniu żołnierzy art. 9 ust. 3a, który obec-
nie wyraźnie stanowi, że: ,,W razie zwłoki w wypłacie uposażenia i innych należności
pieniężnych żołnierzowi przysługują odsetki ustawowe". Ponadto, w sytuacji, gdy
powstałe opóźnienie w wypłacie należnego żołnierzowi uposażenia lub innych na-
leżności pieniężnych z tytułu świadczonej służby wywoła szkodę, ma on również
prawo żądania jej wynagrodzenia (art.77 ust.1 Konstytucji RP).
W konsekwencji stwierdzić należy, że jeżeli w rozpoznawanej sprawie skarżą-
cemu nie wypłacono uposażenia lub innych należności pieniężnych należnych mu z
tytułu służby czynnej, to z tego tytułu przysługuje mu roszczenie o wypłatę odsetek.
Oznacza to, że zaskarżony wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego, wbrew za-
rzutom rewizji nadzwyczajnej, jest prawidłowy.
Biorąc powyższe pod uwagę, Sąd Najwyższy na podstawie art.236 ust.2 Kon-
stytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz.U. Nr 78, poz.483)
oraz art. 39312 KPC w związku art. 10 ustawy z dnia 1 marca 1996 r. o zmianie Ko-
deksu postępowania cywilnego, rozporządzeń Prezydenta Rzeczypospolitej - Prawo
upadłościowe i Prawo o postępowaniu układowym, Kodeksu postępowania adminis-
tracyjnego, ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych oraz niektórych in-
nych ustaw (Dz.U. Nr 43, poz. 189 ze zm.) orzekł, jak w sentencji.
========================================