Wyrok z dnia 6 kwietnia 2000 r.
III RN 155/99

W czasie obowiązywania ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r. - Prawo celne
(jednolity tekst: Dz.U. z 1994 r. Nr 71, poz. 312 ze zm.) agencja celna, która zło-
żyła zabezpieczenie majątkowe należności celnych obciążających podmiot do-
konujący obrotu towarowego z zagranicą, była stroną uprawnioną do żądania
wszczęcia postępowania w sprawie nieważności decyzji wymierzającej cło
temu podmiotowi (art. 157 § 2 w związku z art. 28 KPA).

Przewodniczący: SSN Kazimierz Jaśkowski (sprawozdawca), Sędziowie SN:
Andrzej Kijowski, Andrzej Wasilewski.

Sąd Najwyższy, z udziałem prokuratora Prokuratury Krajowej Waldemara
Grudzieckiego, po rozpoznaniu w dniu 6 kwietnia 2000 r. sprawy ze skargi Agencji
Celnej ,,J.-F. ,, S.A. w P.Ś. na decyzję Prezesa Głównego Urzędu Ceł w W. z dnia 28
maja 1997 r. [...] w przedmiocie odmowy stwierdzenia nieważności decyzji, na skutek
rewizji nadzwyczajnej Ministra Sprawiedliwości [...] od wyroku Naczelnego Sądu Ad-
ministracyjnego w Warszawie z dnia 20 stycznia 1999 r. [...]


o d d a l i ł rewizję nadzwyczajną.

U z a s a d n i e n i e


Minister Sprawiedliwości, w sprawie ze skargi Agencji Celnej ,,J.-F." S.A. w
P.Ś. na decyzję Prezesa Głównego Urzędu Ceł z dnia 28 maja 1997 r. w przedmio-
cie odmowy wszczęcia postępowania w sprawie stwierdzenia nieważności decyzji,
wniósł rewizję nadzwyczajną od wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia
20 stycznia 1999 r. [...]. Wyrokiem tym uchylono zaskarżoną decyzję i poprzedzającą
ją decyzję Prezesa Głównego Urzędu Ceł z dnia 16 kwietnia 1997 r. oraz orzeczono
o zwrocie kosztów postępowania na rzecz Agencji. Organ celny odmówił wszczęcia
postępowania w sprawie stwierdzenia nieważności decyzji wymierzającej cło pod-
miotowi dokonującemu obrotu towarowego z zagranicą. Zdaniem tego organu Agen-
cja nie była stroną w ujęciu art. 28 KPA, a jej czynności mogą dotyczyć tylko spraw
uregulowanych w art. 116 ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r. Prawo celne (jednolity
tekst: Dz.U. z 1994 r. Nr 71, poz. 312 ze zm.). Wśród tych czynności nie jest wymie-
nione składanie wniosku o stwierdzenie nieważności decyzji. Naczelny Sąd Adminis-
tracyjny wskazał w zaskarżonym wyroku, że żądanie stwierdzenia nieważności decy-
zji administracyjnej wszczyna tego rodzaju postępowanie (art. 157 § 2 i art. 61 § 3
KPA), o ile wniesione zostało przez stronę w rozumieniu art. 28 KPA. Stroną zaś,
poza osobą uczestniczącą w tym charakterze w pierwotnym postępowaniu, może
być także inna osoba, która domagając się stwierdzenia nieważności decyzji wykaże
swój interes prawny lub obowiązek. Zdaniem Naczelnego Sądu Administracyjnego
Agencja spełnia tę przesłankę. Na zlecenie podmiotu dokonującego obrotu z zagra-
nicą złożyła ona bowiem zabezpieczenie majątkowe należności celnych (art. 82 ust.
3 Prawa celnego). Ponosi ona z tego tytułu odpowiedzialność przed urzędem cel-
nym, który z zachowaniem stosownego trybu postępowania, może pobrać należności
ze złożonego zabezpieczenia ( § 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Współpracy Gos-
podarczej z Zagranicą z dnia 12 grudnia 1991 r. w sprawie rodzaju i wysokości za-
bezpieczenia na pokrycie roszczeń z tytułu odpowiedzialności za czynności agencji
celnej, Dz.U. Nr 121, poz. 534 ze zm.).

Minister Sprawiedliwości zarzucił temu wyrokowi rażące naruszenie art. 22
ust. 1 pkt 1 i ust. 2 pkt 1 i 3 ustawy o Naczelnym Sądzie Administracyjnym w związku
z art. 28 i 157 § 2 KPA. Wniesiono o uchylenie zaskarżonego wyroku i oddalenie
skargi. Zdaniem Ministra Naczelny Sąd Administracyjny nie wziął pod uwagę, że w
postępowaniu celnym przepisy Kodeksu postępowania administracyjnego stosuje się
wówczas, gdy Prawo celne nie stanowi inaczej (art. 1 ust. 2 Prawa celnego). Stwier-
dzono, że art. 2 pkt 6 tego Prawa jest przepisem szczególnym, określającym dla po-
trzeb postępowania celnego pojęcie strony, którą jest podmiot dokonujący obrotu
towarowego z zagranicą. Z powołaniem się na uchwałę Naczelnego Sądu Adminis-
tracyjnego z dnia 11 maja 1998 r., FPS 5/98 (ONSA 1998 nr 4, poz. 107) podniesio-
no w rewizji nadzwyczajnej, iż stroną jest tylko ten podmiot, którego własny interes
prawny lub obowiązek podlega konkretyzacji w postępowaniu administracyjnym. Z
decyzji wymierzającej cło podmiotowi dokonującemu obrotu towarowego z zagranicą
nie powstaje stosunek publicznoprawny między organem celnym a Agencją. Złożone
przez nią zabezpieczenie majątkowe należności celnych nie przesądza o statusie
strony w postępowaniu w sprawie stwierdzenia nieważności decyzji organu celnego
pierwszej instancji. Agencja ma w tym zakresie tylko interes faktyczny, a nie prawny.
Zdaniem Ministra Sprawiedliwości Agencja nie jest uprawniona do złożenia wniosku
o stwierdzenie nieważności decyzji wymierzającej cło podmiotowi dokonującemu ob-
rotu towarowego z zagranicą także z tego względu, że przepisy Prawa celnego (art.
116 i art. 118 ust. 2) określające kompetencje agencji celnej nie przewidują takiej
możliwości.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:


Rewizja nadzwyczajna nie jest uzasadniona.

Naczelny Sąd Administracyjny trafnie stwierdził, że agencja celna, która zło-
żyła zabezpieczenie majątkowe należności celnych obciążających podmiot dokonu-
jący obrotu towarowego z zagranicą i która ponosi bezpośrednią odpowiedzialność
wobec organów celnych z tego tytułu (art. 116 pkt 2 i 6 oraz art. 118a ust. 2 Prawa
celnego mające zastosowanie w sprawie, gdyż dotyczy ona zdarzeń sprzed wejścia
w życie ustawy z dnia 9 stycznia 1997 r. - Kodeks celny, Dz.U. Nr 23, poz. 117 ze
zm.), ma interes prawny we wszczęciu postępowania w sprawie nieważności decyzji
wymierzającej cło podmiotowi, za który złożyła zabezpieczenie. Jest zatem stroną w
rozumieniu art. 28 KPA. Jest to jej własny interes prawny, albowiem zakres obciąża-
jącego Agencję zabezpieczenia zależy od wysokości cła wymierzonego podmiotowi
dokonującemu obrotu towarowego z zagranicą. Przepis art. 2 pkt 6 Prawa celnego
definiuje podmiot dokonujący obrotu towarowego z zagranicą jako osobę fizyczną,
prawną lub jednostkę nie posiadającą osobowości prawnej, dokonującą obrotu to-
warowego z zagranicą na własny rachunek i we własnym imieniu. Podmiot ten bez
wątpienia jest stroną postępowania celnego, gdyż dotyczy ono jego własnych obo-
wiązków. Nie wyczerpuje to jednak pojęcia wszystkich stron postępowania celnego,
dla którego zasadnicze znaczenie ma art. 28 KPA. Nie jest zatem trafny pogląd wy-
rażony w rewizji nadzwyczajnej, że w postępowaniu w sprawie nieważności decyzji
wymierzającej cło (art. 157 § 2 KPA) stroną wnoszącą o jego wszczęcie może być
tylko podmiot dokonujący obrotu towarowego z zagranicą, co miałoby wynikać z art.
2 pkt 6 Prawa celnego.

Powołana w uzasadnieniu rewizji nadzwyczajnej uchwała składu siedmiu sę-
dziów Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 11 maja 1998 r., FPS 5/98 (ONSA
1998 Nr 4, poz. 107) nie ma bezpośredniego odniesienia do rozpoznawanej sprawy
(podobnie jak uchwała składu siedmiu sędziów tegoż Sądu z dnia 8 grudnia 1997 r.,
FPS 8/97, ONSA 1998 Nr 2, poz. 38). Dotyczą one bowiem odpowiedzialności Zrze-
szenia Międzynarodowych Przewoźników Drogowych poręczającego za przewoźnika
uiszczenie opłat i podatków.

Z tych względów na podstawie art. 39312 KPC w związku z art. 10 ustawy z
dnia 1 marca 1996 r. o zmianie Kodeksu postępowania cywilnego... (Dz.U. Nr 43,
poz. 189 ze zm.) orzeczono jak w sentencji.
========================================