Wyrok z dnia 6 marca 2002 r.
III RN 15/01

Wyłączenie pracownika na podstawie art. 130 § 1 pkt 5 ustawy z dnia 29
sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (Dz.U. Nr 137, poz. 926 ze zm.) dotyczy
tylko osoby, która orzekała w sprawie w pierwszej instancji a po wydaniu decy-
zji została przeniesiona (oddelegowana) do organu drugiej instancji i miałaby
orzekać w tej sprawie.


Przewodniczący SSN Andrzej Wasilewski, Sędziowie SN: Józef Iwulski,
Andrzej Kijowski (sprawozdawca)

Sąd Najwyższy, z udziałem prokuratora Prokuratury Krajowej Waldemara
Grudzieckiego, po rozpoznaniu w dniu 6 marca 2002 r. sprawy ze skargi Edyty E. na
decyzję Izby Skarbowej w W. z dnia 24 listopada 1998 r. [...] w przedmiocie określe-
nia zobowiązania w podatku dochodowym od osób fizycznych za 1994 r., na skutek
rewizji nadzwyczajnej Ministra Sprawiedliwości [...] od wyroku Naczelnego Sądu Ad-
ministracyjnego w Warszawie-Ośrodka Zamiejscowego we Wrocławiu z dnia 26 maja
2000 r. [...]

u c h y l i ł zaskarżony wyrok i sprawę przekazał Naczelnemu Sądowi Admi-
nistracyjnemu-Ośrodkowi Zamiejscowemu we Wrocławiu do ponownego rozpozna-
nia.

U z a s a d n i e n i e

Urząd Skarbowy W.-F. wszczął w dniu 24 kwietnia 1996 r. postępowanie po-
datkowe w sprawie prawidłowości rozliczeń zobowiązań podatkowych Edyty E. z ty-
tułu prowadzonej przez nią działalności gospodarczej pod firmą ,,M. - Przedsiębior-
stwo Wielobranżowe". Decyzją wspomnianego Urzędu Skarbowego z dnia 28 sierp-
nia 1996 r. [...] ustalono wysokość zobowiązania podatkowego w podatku dochodo-
wym od osób fizycznych za rok 1994 w wysokości 146.688,20 zł. W wyniku wniesio-
nych odwołań Izba Skarbowa w W. dwukrotnie uchylała decyzje organu pierwszej
instancji. Po kolejnym ponownym rozpoznaniu sprawy Urząd Skarbowy W.-F. decy-
zją z dnia 31 sierpnia 1998 r. [...], podjętą pod rządami ustawy z dnia 29 sierpnia
1997 r.- Ordynacja podatkowa (Dz.U. Nr 137, poz.926 ze zm.), określił należny po-
datek dochodowy od osób fizycznych za 1994 r. w wysokości 143.343,80 zł, zale-
głość podatkową w kwocie 137.637,90 zł wraz z odsetkami za zwłokę w kwocie
241.585 zł Izba Skarbowa w W. decyzją z dnia 24 listopada 1998 r. [...] częściowo
uchyliła rozstrzygnięcie organu pierwszej instancji, określając wysokość podatku do-
chodowego od osób fizycznych za 1994 r. w kwocie 143.202,00 zł, zaległość z tego
tytułu w wysokości 137.496,10 zł oraz odsetki za zwłokę w kwocie 241.585 zł. Czyn-
ności procesowe w postępowaniu przed organem pierwszej instancji wykonywała
Janina G. - pracownik Urzędu Skarbowego W.-F.
Skargę podatniczki uwzględnił Naczelny Sąd Administracyjny-Ośrodek Za-
miejscowy we Wrocławiu, który wyrokiem z dnia 25 maja 2000 r. [...] uchylił zaskar-
żoną decyzję oraz poprzedzającą ją decyzję organu pierwszej instancji. Z motywów
tego wyroku wynika, że NSA podzielił zarzuty skargi o naruszeniu przez organy po-
datkowe normy postępowania zawartej w art. 130 § 1 pkt 5 ustawy z dnia 29 sierpnia
1997 r. - Ordynacja podatkowa. NSA uważa, że po uchyleniu przez izbę skarbową
decyzji wydanej w pierwszej instancji i przekazaniu sprawy do ponownego rozpozna-
nia przełożony pracownika urzędu skarbowego musi powierzyć jej prowadzenie in-
nemu pracownikowi, jeżeli zachodzą przesłanki z art. 130 §1 pkt 1 - 7 Ordynacji po-
datkowej, a także rozważyć z urzędu, czy nie zostało uprawdopodobnione wystąpie-
nie przesłanek mogących wywołać uzasadnione wątpliwości co do bezstronności
pracownika. W konkluzji NSA uznał, że Janina G. była z mocy prawa wyłączona od
ponownego rozpoznawania przedmiotowej sprawy.
Powyższy wyrok Minister Sprawiedliwości zaskarżył rewizją nadzwyczajną,
zarzucając rażące naruszenie art. 22 ust.1 i 2 pkt 3 i art. 29 ustawy z dnia 11 maja
1995 r. o Naczelnym Sądzie Administracyjnym (Dz.U. Nr 74, poz. 368 ze zm.) w
związku z art. 130 § 1 pkt 5 ustawy - Ordynacja podatkowa i na podstawie art. 57 ust.
2 ustawy o NSA domagał się uchylenia kwestionowanego orzeczenia i przekazania
sprawy do ponownego rozpoznania. W uzasadnieniu rewizji nadzwyczajnej podnie-
siono, że przesłanka wyłączenia pracownika organu podatkowego, odnosząca się w
art. 130 § 1 pkt 5 Ordynacji podatkowej do sytuacji, gdy ,,brał udział w wydaniu za-
skarżonej decyzji" obejmuje jedynie udział w ewentualnym rozpoznawaniu zaskarżo-
nej decyzji (np. po awansowaniu pracownika do organu drugiej instancji), a nie od-
nosi się do udziału w ponownym rozpoznawaniu sprawy w pierwszej instancji w razie
uchylenia decyzji pierwszoinstancyjnej w postępowaniu odwoławczym.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Rewizja nadzwyczajna jest zasadna. Przepis art. 130 § 1 pkt 5 ustawy z dnia
29 sierpnia 1997 r.- Ordynacja podatkowa stanowi, że pracownik urzędu skarbowe-
go, urzędu gminy (miasta), izby skarbowej, Ministerstwa Finansów oraz członek sa-
morządowego kolegium odwoławczego podlega z mocy prawa wyłączeniu od zała-
twiania spraw dotyczących zobowiązań podatkowych oraz innych spraw unormowa-
nych przepisami prawa podatkowego, w których brał udział w wydaniu zaskarżonej
decyzji. Zwrot ,,decyzja zaskarżona" oznacza decyzję, od której wniesiono środek
odwoławczy. Wobec tego ,,branie udziału w wydaniu" takiej decyzji odnosi się do pra-
cownika, który orzekał w pierwszej instancji, a po wydaniu decyzji został przeniesiony
czy oddelegowany do organu drugiej instancji i miałby tam ponownie orzekać niejako
,,we własnej sprawie", a więc w sprawie wcześniej przez siebie osądzonej. Postano-
wienie art. 130 § 1 pkt 5 Ordynacji podatkowej jest więc treściowym odpowiednikiem
art. 24 § 1 pkt 5 Kodeksu postępowania administracyjnego, nawet jeśli ten ostatni
przepis jest wyraźniej (dosłowniej, czy dosadniej) sformułowany, gdyż pracownika
organu administracji wyłącza od udziału w postępowaniu w sprawie, w której brał
udział ,,w niższej instancji" w wydaniu zaskarżonej decyzji. Takie pojmowanie ,,za-
skarżonej decyzji" jest utrwalone zarówno w orzecznictwie sądowo-administracyjnym
(por. wyrok NSA z dnia 24 maja 1983 r. ,I SA. 1714/82, ONSA 1983 r. nr 1, poz. 35 ;
wyrok NSA z dnia 19 grudnia 1985 r., I SA/Kr 1483/85, ONSA 1985 r., nr 2, poz.40 ),
jak też w doktrynie (por. Z. Janowicz: Kodeks postępowania administracyjnego.
Komentarz, Warszawa - Poznań 1992 r.s.94; M. Jaśkowska, A. Wróbel: Kodeks
postępowania administracyjnego. Komentarz, Zakamycze 2000, s. 202-203).To
samo dotyczy wyłączenia z tej przyczyny sędziego w procedurze cywilnej (art. 48 § 1
pkt 5 KPC) i karnej (art. 40 §1 pkt 6 KPK). Nie ma więc żadnej racjonalnej przesłanki,
aby tę przesłankę wyłączenia inaczej, to znaczy szerzej, pojmować w odniesieniu do
pracownika organu podatkowego. Innymi słowy, zakres zastosowania art. 130 § 1 pkt
5 Ordynacji podatkowej nie może być rozciągany na sytuację, w której po uchyleniu
zaskarżonej decyzji i przekazaniu sprawy do ponownego rozpoznania uczestniczy w
postępowaniu pracownik, który brał udział w wydaniu poprzedniej decyzji. Przez
uchylenie decyzji pierwszoinstancyjnej w toku postępowania odwoławczego dochodzi
do jej usunięcia z obrotu prawnego, więc ,,zaskarżona decyzja" nie istnieje już w
sensie prawnym, wobec czego określony pracownik traci również przymiot
,,biorącego udział w jej wydaniu".
Z powyższych względów Sąd Najwyższy na podstawie art. 39313 KPC w
związku z art. 10 ustawy z dnia1 marca 1996 r. o zmianie Kodeksu postępowania
cywilnego, rozporządzeń Prezydenta Rzeczypospolitej - Prawo upadłościowe i
Prawo o postępowaniu układowym, Kodeksu postępowania administracyjnego,
ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych oraz niektórych innych ustaw
(Dz.U. Nr 43, poz.189 ze zm.) orzekł jak w sentencji.
========================================