Wyrok z dnia 6 kwietnia 2000 r.
III RN 149/99

Podział nieruchomości niezbędnej na cele budowy autostrady płatnej
dokonywany jest w nawiązaniu do decyzji o ustaleniu lokalizacji autostrady
(art. 10 ust. 1 ustawy z dnia 29 kwietnia 1985 r. o gospodarce gruntami i wyw-
łaszczaniu nieruchomości, jednolity tekst: Dz.U. z 1991 r. Nr 30, poz. 127 ze zm.
w związku z art. 22 ust. 1 i art. 25 ustawy z dnia 27 października 1994 r. o autos-
tradach płatnych, Dz.U. Nr 127, poz. 627 ze zm.).


Przewodniczący: SSN Kazimierz Jaśkowski, Sędziowie SN: Walerian Sanetra,
Andrzej Wasilewski (sprawozdawca).

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 6 kwietnia 2000 r. sprawy ze skargi
Grażyny i Waldemara W. na decyzję Wojewody P. z dnia 30 grudnia 1997 r. [...] w
przedmiocie podziału nieruchomości, na skutek rewizji nadzwyczajnej Rzecznika
Praw Obywatelskich [...] od wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego-Ośrodka
Zamiejscowego w Poznaniu z dnia 4 lutego 1999 r. [...]


o d d a l i ł rewizję nadzwyczajną.

U z a s a d n i e n i e


Wojewódzkie Biuro Geodezji i Terenów Rolnych w P. działając na podstawie
art. 7 ust. 1 ustawy z dnia 27 października 1994 r. o autostradach płatnych (Dz.U. Nr
127, poz. 627 ze zm. - powoływanej nadal jako: ustawa o autostradach płatnych)
oraz art. 61 § 1 KPA złożyło w dniu 17 listopada 1997 r. wniosek o wydanie decyzji o
zatwierdzeniu projektu podziału nieruchomości składającej się z działki [...], a poło-
żonej w P. przy ul. P. (obręb K.) o powierzchni 21.243 m2 i zapisanej w księdze wie-
czystej [...] jako własność Waldemara i Grażyny W. Dyrektor Zarządu Geodezji i Ka-
tastru Miejskiego ,,G." w P. decyzją z dnia 25 listopada 1997 r., która wydana została
na podstawie art. 104 § 1 KPA, art. 10 ust. 3 ustawy z dnia 29 kwietnia 1985 r. o gos-
podarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości (jednolity tekst: Dz.U. z 1991 r. Nr
30, poz. 127 ze zm. - powoływanej nadal jako: ustawa o gospodarce gruntami), art.
4 ust. 1 ustawy z dnia 24 listopada 1995 r. o zmianie zakresu działania niektórych
miast oraz o miejskich strefach usług publicznych (Dz.U. Nr 141, poz. 692 ze zm. -
powoływanej nadal jako: ustawa o zmianie zakresu działania) oraz § 9 uchwały [...]
Rady Miasta P. z dnia 25 czerwca 1991 r. w sprawie przekształcenia P. Przedsię-
biorstwa Geodezyjno-Kartograficznego ,,G." w Zarząd Geodezji i Katastru Miejskiego
,,G.", zatwierdził przedłożony projekt podziału tej działki. Decyzja ta została następnie
utrzymana w mocy decyzją Wojewody P. z dnia 30 grudnia 1997 r. Natomiast
Naczelny Sąd Administracyjny-Ośrodek Zamiejscowy w Poznaniu wyrokiem z dnia 4
lutego 1999 r. [...] oddalił skargę właścicieli nieruchomości na powyższą decyzję
Wojewody P., w której zarzucali oni naruszenie przepisów obowiązującego prawa
oraz wnieśli, że są zainteresowani wywłaszczeniem całej działki, wobec zakresu
ograniczeń jakim poddano ich prawo własności na nieruchomości. W uzasadnieniu
tego wyroku Sąd stwierdził, że przedmiotowe decyzje administracyjne są zgodne z
art. 10 ust. 1 i ust. 3 ustawy o gospodarce gruntami oraz z art. 7 i art. 25 ust. 1
ustawy o autostradach płatnych, bowiem w wypadku lokalizacji autostrady nie mają
zastosowania przepisy ustawy o zagospodarowaniu przestrzennym.

Rzecznik Praw Obywatelskich [...] wniósł rewizję nadzwyczajną od powyższe-
go wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego-Ośrodka Zamiejscowego w Pozna-
niu z dnia 4 lutego 1999 r. [...], zarzucając rażące naruszenie art. 64 ust. 3 Konstytu-
cji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz.U. Nr 78, poz. 483), art. 10
ust. 1 ustawy o gospodarce gruntami oraz art. 33 § 1, art. 61 § 1 i § 2 KPA, a w kon-
sekwencji wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do po-
nownego rozpoznania Naczelnemu Sądowi Administracyjnemu-Ośrodkowi Zamiejs-
cowemu w Poznaniu. W uzasadnieniu rewizji nadzwyczajnej podniesiono, że skoro
Naczelny Sąd Administracyjny nie jest związany granicami skargi, to w niniejszej
sprawie powinien ustalić, czy przedmiotowe postępowanie w sprawie o podział nie-
ruchomości zostało wszczęte na wniosek uprawnionego organu, bowiem jeśli wyma-
ganie takie nie zostało spełnione, to postępowanie to powinno zostać umorzone jako
bezprzedmiotowe (art. 105 KPA). Równocześnie rewizja nadzwyczajna zarzuca, że
wedle art. 10 ust. 1 ustawy o gospodarce gruntami podział nieruchomości mógł nas-
tąpić, jeżeli był zgodny z miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego, a
jego wszczęcie było dopuszczalne jedynie na wniosek właściciela lub użytkownika
wieczystego nieruchomości. Tymczasem z akt rozpoznawanej sprawy nie wynika,
aby z wnioskiem o podział nieruchomości wystąpił właściciel, natomiast w dniu 17
listopada 1997 r. z wnioskiem takim wystąpiło Wojewódzkie Biuro Geodezji i Tere-
nów Rolnych w P., powołując się na art. 7 ust. 1 ustawy o autostradach płatnych oraz
na art. 61 § 1 KPA. Z akt sprawy może wynikać [...], że Wojewódzkie Biuro Geodezji i
Terenów Rolnych w P. działało w tym wypadku w imieniu i na rzecz Agencji Budowy i
Eksploatacji Autostrad, jako podmiotu przygotowującego i koordynującego budowę
autostrady, gdy tymczasem w orzecznictwie sądowym przyjmuje się, że z wnioskiem
o wszczęcie postępowania o podział nie może występować jednostka, która na tere-
nach przeznaczonych do wywłaszczenia ma realizować inwestycję (wyrok Sądu
Najwyższego z dnia 25 maja 1995 r., III ARN 16/95 - OSNAPiUS 1995 nr 21, poz.
258). Wprawdzie w aktach administracyjnych niniejszej sprawy znajduje się pismo
bez daty, zatytułowane ,,oświadczenie" i podpisane przez właścicieli przedmiotowej
nieruchomości - Waldemara i Grażynę W., ale z treści tego oświadczenia wynika je-
dynie, że wyrażają oni zgodę na zatwierdzenie projektu podziału nieruchomości
działki [...] położonej w P. (obręb K.) i wpisanej w księgę wieczystą [...] Sądu Rejono-
wego w P., które - w opinii Rzecznika Praw Obywatelskich: ,,odczytywać należy w
kontekście negocjacji toczonych przez właścicieli gruntu z pełnomocnikiem Prezesa
Agencji Budowy i Eksploatacji Autostrad (...) w przedmiocie odkupienia nieruchomo-
ści". Natomiast z treści pism właścicieli z dnia 12 listopada 1997 r. oraz z dnia 17 lis-
topada 1997 r. [...] wynika, że nie wyrażają oni zgody na proponowany projekt po-
działu nieruchomości. Pomimo to organ pierwszej instancji wydał decyzję w sprawie
podziału tej nieruchomości w dniu 25 listopada 1997 r. W rewizji nadzwyczajnej za-
rzucono, że wskazany przez Naczelny Sąd Administracyjny w uzasadnieniu zaskar-
żonego wyroku art. 25 ust. 1 ustawy o autostradach płatnych wyłącza jedynie sto-
sowanie przepisów ustawy o zagospodarowaniu przestrzennym, ale żaden przepis
tej ustawy nie wyłącza obowiązku stosowania w sprawach dotyczących podziału nie-
ruchomości art. 10 ust. 1 ustawy o gospodarce gruntami. Ponadto w rewizji zarzuco-
no także, że w postępowaniu administracyjnym pełnomocnikiem może być wyłącznie
osoba fizyczna posiadająca zdolność do czynności prawnych (art. 33 § 1 KPA), gdy
tymczasem z treści decyzji Dyrektora Zarządu Geodezji i Katastru Miejskiego ,,G." w
P. z dnia 25 listopada 1997 r., mocą której zatwierdzony został podział przedmioto-
wej nieruchomości, wynika, że została ona wydana na wniosek Wojewódzkiego Biura
Geodezji i terenów Rolnych w P., a więc jednostki organizacyjnej, która nie posiada
osobowości prawnej.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Podniesiony w rewizji nadzwyczajnej zarzut naruszenia art. 10 ust. 1 ustawy o
gospodarce gruntami, która obowiązywała w dacie podejmowania zaskarżonych de-
cyzji, jest chybiony, bowiem - stosownie do wyraźnego postanowienia art. 25 ustawy
o autostradach płatnych - przepisy ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. o zagospodarowa-
niu przestrzennym (Dz.U. Nr 89, poz. 415 ze zm.), w tym także przepisy dotyczące
miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, nie mają zastosowania w
sprawach lokalizacji autostrad. O lokalizacji autostrady przesądza decyzja o ustale-
niu lokalizacji autostrady, która między innymi określa także: linie rozgraniczające
teren (art. 22 ust. 1 pkt 2 ustawy o autostradach płatnych) oraz wymagania dotyczą-
ce ochrony interesów osób trzecich w związku z lokalizacją autostrady (art. 22 ust. 1
pkt 5 ustawy o autostradach płatnych). Na podstawie ostatecznej decyzji o ustaleniu
lokalizacji autostrady, Agencja Budowy i Eksploatacji Autostrad nabywa w drodze
umowy i na własność Skarbu Państwa nieruchomości przeznaczone na cele budowy
autostrady (art. 26 ustawy o autostradach płatnych), przy czym w sprawach nie ure-
gulowanych w tym zakresie mają zastosowanie przepisy ustawy o gospodarce grun-
tami (art. 37 w związku z art. 32 ust. 2 ustawy o autostradach płatnych).
W rozpoznawanej sprawie jest poza sporem, że zaskarżona do Naczelnego
Sądu Administracyjnego decyzja Wojewody P. z dnia 30 grudnia 1997 r., utrzymują-
ca w mocy poprzedzającą ją decyzję Dyrektora Zarządu Geodezji i Katastru Miejs-
kiego ,,G." w P. z dnia 25 listopada 1997 r., mocą której zatwierdzony został projekt
podziału nieruchomości będącej własnością skarżących - Waldemara i Grażyny W. i
położonej w P. przy ul. P. (oznaczonej w ewidencji gruntów jako: obręb K. [...] oraz
zapisanej w księdze wieczystej [...] - prowadzonej przez Sąd Rejonowy w P.),
stwierdzała zgodność projektu podziału powyższej działki z ustaleniami lokalizacyj-
nymi wynikającymi z ostatecznej decyzji Ministra Gospodarki Przestrzennej i Bu-
downictwa z dnia 16 października 1996 r. [...], którą dokonano ustalenia lokalizacji
autostrady płatnej A-2 na terenie województwa p. wraz z ustaleniem linii rozgrani-
czających tereny. Nie zasługuje również na uwzględnienie podniesiony w rewizji
nadzwyczajnej zarzut, że decyzja w sprawie podziału nieruchomości wydana została
w wyniku postępowania administracyjnego wszczętego na wniosek Wojewódzkiego
Biura Geodezji i Terenów Rolnych w P., które działało z upoważnienia Prezesa
Agencji Budowy i Eksploatacji Autostrad, chociaż pełnomocnikiem strony w postę-
powaniu administracyjnym może być ,,osoba fizyczna posiadająca zdolność do czyn-
ności prawnych" (art. 33 § 1 KPA), skoro: po pierwsze - już w uzasadnieniu rewizji
nadzwyczajnej zwrócono uwagę, iż w sprawie niniejszej działania podejmowane były
właśnie przez upoważnione osoby fizyczne: ,,pełnomocnik Prezesa Agencji Budowy i
Eksploatacji Autostrad dyr. Jan Józef Ł., korzystając z udzielonego mu prawa subs-
tytucji, udzielił dalszego pełnomocnictwa Zastępcy Dyrektora Wojewódzkiego Biura
Geodezji i Terenów Rolnych w P. - Stanisławowi I. Dalszym pełnomocnikiem Preze-
sa Agencji Budowy i Eksploatacji Autostrad została ustanowiona osoba fizyczna
posiadająca zdolność do czynności prawnych"; w tym kontekście zupełnie niezro-
zumiała jest konkluzja wyrażona w ostatnim zdaniu uzasadnienia rewizji nadzwyczaj-
nej, które brzmi: ,,Zatem i z tego powodu wydane w sprawie orzeczenia należałoby
uznać za wadliwe"; po drugie - w rozpoznawanej sprawie jest poza sporem, że pos-
tępowanie dotyczące podziału przedmiotowej nieruchomości toczyło się za wiedzą i
zgodą obojga skarżących - właścicieli nieruchomości, których stosowne pisemne
oświadczenie w tej kwestii (złożone w 1997 r.) znajduje się w aktach sprawy; w tej
sytuacji, nawet jeśliby przyjąć, że w danym wypadku postępowanie w sprawie po-
działu nieruchomości wszczęte zostało z urzędu (a nie na wniosek strony), a miano-
wicie na skutek inicjatywy Wojewódzkiego Biura Geodezji i Terenów Rolnych w P., to
spełniony został określony w art. 61 § 2 KPA warunek dopuszczalności prowadzenia
tego postępowania, skoro właściciele nieruchomości wyrazili zgodę na jego prowa-
dzenie. Przy czym nie jest uzasadniona zawarta w rewizji nadzwyczajnej sugestia,
jakoby wspomniane wyżej oświadczenie właścicieli należało odczytywać jedynie ,,w
kontekście negocjacji toczonych przez właścicieli gruntu z pełnomocnikiem Prezesa
Agencji Budowy i Eksploatacji Autostrad dyr. Janem Ł. w przedmiocie odkupienia
nieruchomości", ponieważ z pism właścicieli nieruchomości (z dnia 12 oraz z dnia 17
listopada 1997 r.) wynika, że nie wyrażają oni zgody na proponowany podział nieru-
chomości; przeciwnie, należy mieć na uwadze, że pisma te zostały sformułowane i
wniesione przez właścicieli dopiero po wydaniu w dniu 25 listopada 1997 r. decyzji w
niniejszej sprawie przez Dyrektora Zarządu Geodezji i Katastru Miejskiego ,,G." w P. i
stały się przedmiotem rozpoznania w postępowaniu odwoławczym. Dodatkowo na
podkreślenie zasługuje także i to, że w uzasadnieniu zaskarżonej do Naczelnego
Sądu Administracyjnego decyzji Wojewody P. z dnia 30 grudnia 1997 r., zawarte
zostało wyraźne pouczenie dla właścicieli nieruchomości, które nawiązuje do pona-
wianego przez nich w toku postępowania żądania wykupu całej nieruchomości, a w
którym organ odwoławczy trafnie stwierdza (por. art. 47 ust. 3 ustawy o gospodarce
gruntami w związku z art. 32 ust. 2 oraz art. 37 ustawy o autostradach płatnych), iż:
,,Właściciel nieruchomości po otrzymaniu oferty Agencji nabycia nieruchomości pod
pas drogowy autostrady ma prawo żądać wykupu pozostałej części nieruchomości,
jeżeli część ta nie nadaje się do racjonalnego zagospodarowania. Nabycie przez
Agencję pozostałej części nieruchomości będzie przedmiotem odrębnego postępo-
wania". Wreszcie, podniesiony w rewizji nadzwyczajnej zarzut rażącego naruszenia
art. 64 ust. 3 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej nie został w ogóle uzasadniony i
w tym stanie rzeczy nie był przedmiotem rozpoznania.

Biorąc powyższe pod uwagę, Sąd Najwyższy na podstawie art. 236 ust. 2
Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz.U. Nr 78, poz.
483) oraz art. 39312 KPC w związku art. 10 ustawy z dnia 1 marca 1996 r. o zmianie
Kodeksu postępowania cywilnego, rozporządzeń Prezydenta Rzeczypospolitej -
Prawo upadłościowe i Prawo o postępowaniu układowym, Kodeksu postępowania
administracyjnego, ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych oraz niektó-
rych innych ustaw (Dz.U. Nr 43, poz. 189 ze zm.) orzekł jak w sentencji.
========================================