Wyrok z dnia 6 kwietnia 2000 r.
III RN 148/99

Właściwość miejscowa organów gmin w zakresie zadań i kompetencji
przekazanych im na podstawie art. 4 ust. 1 ustawy z dnia 24 listopada 1995 r. o
zmianie zakresu działania niektórych miast oraz o miejskich strefach usług
publicznych (Dz.U. Nr 141, poz. 692 ze zm. - obecnie jednolity tekst: Dz.U. z
1997 r. Nr 36, poz. 224 ze zm.) obejmowała wyłącznie obszar danej gminy, na-
tomiast w stosunku do pozostałych obszarów zadania te i odpowiadające im
kompetencje pozostawały nadal w zakresie właściwości miejscowej odpowied-
nich rejonowych organów rządowej administracji ogólnej (art. 4 ust. 3 tej
ustawy).


Przewodniczący: SSN Kazimierz Jaśkowski, Sędziowie SN: Walerian Sanetra,
Andrzej Wasilewski (sprawozdawca).

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 6 kwietnia 2000 r. sprawy ze skargi
Heleny W., Teresy S., Bernarda B. i Stanisława B. jako następców prawnych Anny B.
na decyzję Wojewody K. z dnia 25 marca 1996 r. [...] w przedmiocie odmowy nada-
nia własności nieruchomości rolnej, na skutek rewizji nadzwyczajnej Pierwszego
Prezesa Sądu Najwyższego [...] od wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego-
Ośrodka Zamiejscowego w Szczecinie z dnia 20 stycznia 1999 r. [...]

u c h y l i ł zaskarżony wyrok i sprawę przekazał Naczelnemu Sądowi Admi-
nistracyjnemu-Ośrodkowi Zamiejscowemu w Szczecinie do ponownego rozpoznania.

U z a s a d n i e n i e


Anna B. pismem z dnia 24 kwietnia 1995 r. zwróciła się do Kierownika Urzędu
Rejonowego w K. z wnioskiem o uznanie, iż jej mąż - Adolf B. stał się właścicielem
działki o powierzchni 0,75 ha położonej w miejscowości Ś. (dawniej Z.) w gminie B. i
figurującej w ewidencji gruntów prowadzonej przez Urząd Rejonowy w K. jako
działka nr 1 w obrębie 81 Ś. W tym celu przedstawiła ona równocześnie kserokopie
stosownych dokumentów, a w szczególności: a) sporządzony w dniu 26 lipca 1946 r.
w miejscowości K. (pow. K.) protokół zajęcia gospodarstwa poniemieckiego, z któ-
rego wynika, że na mocy zarządzenia Powiatowego Urzędu Ziemskiego Adolf B. z F.
(woj. w.) objął gospodarstwo rolne o pow. 5 ha po Niemcu - S.G. we wsi Z.; b) wys-
tawione przez Ministerstwo Administracji Publicznej - Państwowy Urząd Repatriacyj-
ny Powiatowego Oddziału w K. zaświadczenie z dnia 20 grudnia 1946 r. potwier-
dzające fakt powierzenia Adolfowi B. tymczasowego zarządu gospodarstwa rolnego
o pow. 5 ha we wsi Z. po Niemcu S.G.; oraz c) wystawioną w dniu 16 lutego 1951 r.
przez sołtysa gminy K. kartę osobową Anny B., z której wynika, że w chwili wybuchu
II wojny światowej oraz w czasie okupacji przebywała ona w miejscowości F. - gmina
M. powiat P. w województwie w. i stamtąd przybyła ona do miejscowości Z. w gminie
K. powiat K. Ponadto z wyjaśnień Anny B. wynika, że w 1949 r. 4,25 ha (z powyż-
szego 5-ha gospodarstwa) przeznaczono pod zalesienie, a w 1954 r. - po śmierci
męża Adolfa B. - przejęła ona i nadal prowadziła pozostałą część gospodarstwa -
tzn. 0,75 ha, które jeszcze w 1950 r. zostało wykupione przez jej rodzinę od Urzędu
Gminy K. Z treści wniosku wynikało, że Anna B. ubiegała się o stwierdzenie, że jej
mąż - Adolf B. stał się właścicielem owego gospodarstwa jeszcze na podstawie
przepisów dekretu z dnia 6 września 1951 r. o ochronie i uregulowaniu własności
osadniczych gospodarstw chłopskich na obszarze Ziem Odzyskanych (Dz.U. Nr 46,
poz. 340 - powoływanego nadal jako: dekret z 1951 r.). Kierownik Urzędu Rejono-
wego w K. decyzją z dnia 23 listopada 1995 r., wydaną na podstawie art. 5 dekretu z
1951 r., stwierdził ,,brak podstaw do uznania własności" Adolfa B. w stosunku do wy-
mienionego gruntu. W tej sytuacji, w dniu 7 grudnia 1995 r. Anna B. zwróciła się do
Urzędu Rejonowego w K. z wnioskiem o nadanie jej prawa własności na wymienio-
nym gruncie ,,na zasadach aktualnie obowiązujących przepisów art. 2, 3, 5, 6 i art. 10
dekretu z dnia 6 września 1951 r. (Dz.U. RP Nr 46, poz. 340)". Wniosek ten potrak-
towany został jako odwołanie od poprzednio wydanej decyzji odmownej z dnia 23
listopada 1995 r. i pismem z dnia 14 grudnia 1995 r. przekazany został do załatwie-
nia do Urzędu Wojewódzkiego w K. Tymczasem w dniu 9 stycznia 1996 r. sporzą-
dzona została i dołączona do akt sprawy nie podpisana ,,Notatka służbowa" o nastę-
pującej treści: ,,B. Bernard oświadczył, że wniosek Pani Anny B. (data wpływu do
Rejonowego Urzędu w K. 7.12.1995 r.) nie jest odwołaniem od decyzji KUR w K. z
dn. 23.11.1995 r. [...], lecz nowym wnioskiem o nadanie prawa własności gospodars-
twa w obrębie Ś. (dawne Z.)". Następnie, Kierownik Urzędu Rejonowego w K. decy-
zją z dnia 22 stycznia 1996 r., wydaną na podstawie art. 28 ust. 1 i ust. 2 dekretu z
dnia 6 września 1946 r. o ustroju rolnym i osadnictwie na obszarze Ziem Zachodnich
i byłego Wolnego Miasta Gdańska (Dz.U. Nr 49, poz. 279 ze zm. - powoływany
nadal jako: dekret z 1946 r.) w związku z art. 5 pkt 5 lit. a ustawy z dnia 17 maja
1990 r. o podziale zadań i kompetencji określonych w ustawach szczególnych po-
między organy gminy a organy administracji rządowej oraz o zmianie niektórych
ustaw (Dz.U. Nr 34, poz. 198 ze zm. - powoływanej nadal jako: ustawa o podziale
zadań i kompetencji), stwierdził ,,brak prawnych podstaw do nadania działki" i równo-
cześnie wyjaśnił, dlaczego w założonej w 1964 r. ewidencji gruntów obrębu Z. jako
właściciel spornej nieruchomości gruntowej figuruje Skarb Państwa. W wyniku od-
wołania od tej decyzji, Wojewoda K. decyzją z dnia 25 marca 1996 r. utrzymał ją w
mocy, stwierdzając, że wniosek Anny B. nie mógł zostać uwzględniony także z przy-
czyn określonych w przepisach ustawy z dnia 12 marca 1958 r. o uporządkowaniu
niektórych spraw związanych z przeprowadzeniem reformy rolnej i osadnictwa rolne-
go (jednolity tekst: Dz.U. z 1989 r. Nr 58, poz. 348 - powoływanej nadal jako: ustawa
o uporządkowaniu niektórych spraw). W wyniku skargi na powyższą decyzję Woje-
wody K., Naczelny Sąd Administracyjny-Ośrodek Zamiejscowy w Szczecinie wyro-
kiem z dnia 20 stycznia 1999 r. [...] stwierdził nieważność zaskarżonej decyzji Woje-
wody K. z dnia 25 marca 1996 r. oraz poprzedzającej ją decyzji Kierownika Urzędu
Rejonowego w K. z dnia 22 stycznia 1996 r. W uzasadnieniu tego wyroku Sąd
stwierdził, że przy rozpoznawaniu niniejszej sprawy doszło do naruszenia przepisów
o właściwości rzeczowej i miejscowej (art. 156 § 1 pkt 1 KPA), bowiem decyzja Kie-
rownika Urzędu Rejonowego w K. z dnia 22 stycznia 1996 r. została wydana z naru-
szeniem art. 4 ust. 1 w związku z art. 1 pkt 1 ustawy z dnia 24 listopada 1995 r. o
zmianie zakresu działania niektórych miast oraz o miejskich strefach usług publicz-
nych (Dz.U. Nr 141, poz. 692 ze zm. - powoływanej nadal jako: ustawa o zmianie
zakresu działania niektórych miast), która weszła w życie z dniem 1 stycznia 1996 r. i
w której załączniku pod poz. 19 wymieniono także K. Oznacza to, w opinii Naczel-
nego Sądu Administracyjnego, że organem pierwszej instancji właściwym do wyda-
nia decyzji w niniejszej sprawie był Prezydent miasta K.

Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego [...] wniósł rewizję nadzwyczajną od po-
wyższego wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego-Ośrodka Zamiejscowego w
Szczecinie z dnia 20 stycznia 1999 r. [...], zarzucając rażące naruszenie: po pierwsze
- art. 22 ust. 3 ustawy z dnia 11 maja 1995 r. o Naczelnym Sądzie Administracyjnym
(Dz.U. Nr 74, poz. 368 ze zm. - powoływanej nadal jako: ustawa o NSA) w związku z
art. 156 § 1 pkt 1 KPA, wobec braku podstaw do zastosowania tego przepisu; po
drugie - art. 21 § 1 pkt 1 KPA w związku z § 1 ust. 17 pkt 4 rozporządzenia Ministra
- Szefa Urzędu Rady Ministrów z dnia 1 sierpnia 1990 r. w sprawie określenia
siedzib i terytorialnego zasięgu działania urzędów rejonowych (Dz.U. Nr 54, poz. 316
- powoływanego nadal jako: rozporządzenie w sprawie określenia siedzib), wobec
ustalenia, że Kierownik Urzędu Rejonowego w K. z dniem 31 grudnia 1995 r. przestał
być organem właściwym do wydania w pierwszej instancji decyzji, która w niniejszej
sprawie została utrzymana w mocy decyzją Wojewody K, następnie zaskarżoną do
Naczelnego Sądu Administracyjnego; po trzecie - art. 4 ust. 1 ustawy o zmianie
zakresu działania, wobec wadliwego przyjęcia, że z dniem 31 grudnia 1995 r.
właściwe terenowe organy administracji rządowej utraciły kompetencje w sprawach
dotyczących nieruchomości położonych poza granicami administracyjnymi miast
wymienionych w załączniku do tej ustawy; po czwarte - art. 51 w związku z art. 22
ust. 3 ustawy o NSA oraz art. 156 § 1 pkt 2 i ewentualnie pkt 3 KPA, a to wobec nie-
rozważenia relacji pomiędzy wnioskami Anny B. zawartymi w piśmie z dnia 24 kwiet-
nia 1995 r. oraz w piśmie z dnia 7 grudnia 1995 r. i wydania przez Urząd Rejonowy w
K. decyzji z dnia 23 listopada 1995 r. o braku podstaw do uznania, iż Adolf B. stał się
właścicielem spornego gospodarstwa rolnego, a także wobec nieustalenia rzeczywis-
tego znaczenia kolejnych wniosków Anny B. w kwestii uregulowania stanu prawnego
nieruchomości rolnej pozostającej w posiadaniu jej rodziny po repatriacji z terenów
wschodnich Rzeczypospolitej Polskiej na teren Ziem Odzyskanych. W konsekwencji,
w rewizji nadzwyczajnej zarzucono, że przy podejmowaniu kolejnych rozstrzygnięć w
niniejszej sprawie nie dokonano niezbędnych ustaleń dotyczących materialno-
prawnych oraz formalnoprawnych podstaw tych rozstrzygnięć. W uzasadnieniu re-
wizji nadzwyczajnej podniesiono w szczególności, że w rozpoznawanej sprawie: ,,or-
gany administracji powinny ustalić, czy z dniem 7 września 1951 r. Adolf B., bądź
Adolf i Anna B. [zwłaszcza w kontekście art. 17 dekretu z dnia 6 września 1946 r. o
ustroju rolnym i osadnictwie na obszarze Ziem Odzyskanych oraz byłego Wolnego
Miasta Gdańska (Dz.U. Nr 49, poz. 279 ze zm.) w związku z odesłaniem zawartym w
art. 10 w.w. dekretu z dnia 6 września 1951 r.] stał (stali) się właścicielem (właścicie-
lami) w.w. nieruchomości o pow. 0,75 ha we wsi Z. (obecnie: Ś.) w gminie K. (obec-
nie: B.) z mocy art. 2 ust. 1 i ust. 2 w.w. dekretu z dnia 6 września 1951 r., a poprzez
art. 10 tego dekretu, także w związku z art. 14 ust. 1, art. 15 pkt 1, art. 17, art. 18 ust.
2 w.w. dekretu z dnia 6 września 1946 r., w sytuacji, gdy bezsporne jest, że w dniu 7
września 1951 r. owa nieruchomość stanowiła gospodarstwo rolne i była przedmio-
tem posiadania co najmniej ze strony Adolfa B., który przybył na Ziemie Odzyskane
wraz z żoną Anną B. oraz dziećmi (...) i jako repatriant o praktycznym przygotowaniu
do prowadzenia gospodarstwa rolnego w 1946 r. został wprowadzony w posiadanie
gospodarstwa rolnego przez władze państwowe". W rewizji nadzwyczajnej podnie-
siono także, że nie jest wykluczone, iż decyzja Kierownika Urzędu Rejonowego w K.
z dnia 22 stycznia 1996 r. stanowiła powtórne rozstrzygnięcie w sprawie zakończonej
już wcześniej ostateczną decyzją z dnia 23 listopada 1995 r. W tej sytuacji, w rewizji
nadzwyczajnej wniesiono o uchylenie zaskarżonego wyroku oraz przekazanie
sprawy Naczelnemu Sądowi Administracyjnemu-Ośrodkowi Zamiejscowemu w
Szczecinie do ponownego rozpoznania.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Wedle przepisów ustawy o zmianie zakresu działania niektórych miast, która
weszła w życie z dniem 1 stycznia 1996 r. (art. 32 tej ustawy), do właściwości orga-
nów gmin o statusie miasta, które wymienione zostały w załączniku do tej ustawy,
przeszły ,,jako zadania zlecone z zakresu administracji rządowej, zadania i odpowia-
dające im kompetencje należące dotychczas do rejonowych organów rządowej ad-
ministracji ogólnej" (art. 4 ust. 1 w związku z art. 1 ustawy o zmianie zakresu działa-
nia niektórych miast). Równocześnie, zgodnie z dyspozycją art. 4 ust. 3 ustawy o
zmianie zakresu działania niektórych miast, właściwość miejscowa organów gmin w
zakresie zadań i kompetencji przekazanych im na podstawie art. 4 ust. 1 tej ustawy
obejmowała wyłącznie obszar danej gminy, natomiast w stosunku do pozostałych
obszarów zadania te i odpowiadające im kompetencje pozostawały nadal w zakresie
właściwości miejscowej odpowiednich rejonowych organów rządowej administracji
ogólnej. Oznaczało to, że miasto K., które wymienione zostało pod poz. 19 załączni-
ka do ustawy o zmianie zakresu działania niektórych miast, z dniem 1 stycznia 1996
r. przejęło, jako zadania zlecone z zakresu administracji rządowej, zadania i odpo-
wiadające im kompetencje należące dotychczas do rejonowych organów rządowej
administracji ogólnej, w tym także wynikające z art. 5 dekretu z 1951 r. zadania i
kompetencje w zakresie poświadczania nabycia prawa własności gospodarstwa rol-
nego w formie aktu nadania (art. 5 pkt 5 lit. a ustawy o podziale zadań i kompetencji),
ale wyłącznie w odniesieniu do nieruchomości położonych w granicach właściwości
miasta K. (art. 4 ust. 3 w związku z art. 4 ust. 1 ustawy o zmianie zakresu działania
niektórych miast). Natomiast zadania i kompetencje dotyczące poświadczania naby-
cia gospodarstwa rolnego w formie aktu nadania w odniesieniu do nieruchomości
położonych poza granicami miasta K. pozostawały nadal w zakresie właściwości
miejscowej działających dotychczas rejonowych organów rządowej administracji
ogólnej (art. 4 ust. 3 ustawy o zmianie zakresu działania niektórych miast), co w
kontekście rozpoznawanej sprawy oznaczało, że w wypadku nieruchomości rolnej
położonej na terenie gminy B., właściwym dla dokonania stosownego poświadczenia
własności gospodarstwa rolnego na podstawie art. 5 dekretu z 1951 r. w 1996 r. był
nadal Kierownik Urzędu Rejonowego w K. (§ 1 ust. 17 pkt 4 rozporządzenia w spra-
wie określenia siedzib). W tej sytuacji zasadny okazał się podniesiony w rewizji nad-
zwyczajnej od powyższego wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego-Ośrodka
Zamiejscowego w Szczecinie z dnia 20 stycznia 1999 r. [...] zarzut rażącego naru-
szenia prawa, wobec stwierdzenia przez Naczelny Sąd Administracyjny nieważności
zaskarżonej decyzji Wojewody K. z dnia 25 marca 1996 r. oraz poprzedzającej ją
decyzji Kierownika Urzędu Rejonowego w K. z dnia 22 stycznia 1996 r. na podstawie
art. 156 § 1 pkt 1 KPA, pomimo że decyzje te wydane zostały bez naruszenia
obowiązujących w chwili ich wydawania przepisów o właściwości.

Biorąc powyższe pod uwagę oraz zważywszy, że w postępowaniu przed Na-
czelnym Sądem Administracyjnym w niniejszej sprawie nie zostały rozpoznane za-
rzuty merytoryczne podniesione w skardze, Sąd Najwyższy na podstawie art. 236
ust. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz.U. Nr 78,
poz. 483) oraz art. 39313 § 1 KPC w związku art. 10 ustawy z dnia 1 marca 1996 r. o
zmianie Kodeksu postępowania cywilnego, rozporządzeń Prezydenta Rzeczypospo-
litej - Prawo upadłościowe i Prawo o postępowaniu układowym, Kodeksu postępo-
wania administracyjnego, ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych oraz
niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 43, poz. 189 ze zm.) orzekł jak w sentencji.
========================================