Wyrok z dnia 8 marca 2001 r.
III RN 138/00

Osoba zobowiązana do stosowania procedury celnej składu celnego, w
razie powstania tzw. długu celnego w przywozie na skutek usunięcia spod do-
zoru celnego towaru podlegającego należnościom celnym przewozowym staje
się z mocy prawa dłużnikiem i za powstały dług celny ponosi odpowiedzialność
na zasadzie ryzyka (art. 211 § 1 i art. 211 § 3 pkt 4 w związku z art. 3 § 1 pkt 2
ustawy z dnia 9 stycznia 1997 r. - Kodeks celny, Dz.U. Nr 23, poz. 117 ze zm.).


Przewodniczący SSN Andrzej Wasilewski (sprawozdawca), Sędziowie SN:
Jerzy Kwaśniewski, Andrzej Wróbel.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 8 marca 2001 r. sprawy ze skargi
,,E.I.C." Spółki z o.o. w W. na decyzję Prezesa Głównego Urzędu Ceł z dnia 30 paź-
dziernika 1998 r. [...] w przedmiocie wymiaru należności celnych na skutek rewizji
nadzwyczajnej Ministra Sprawiedliwości [...] od wyroku Naczelnego Sądu Adminis-
tracyjnego w Warszawie z dnia 10 lutego 2000 r. [...]


u c h y l i ł zaskarżony wyrok i oddalił skargę.

U z a s a d n i e n i e


Dyrektor Urzędu Celnego w W. objął tzw. procedurą składu celnego towar w
postaci sprzętu elektronicznego zgłoszonego do tej procedury przez firmę ,,E.I.C."
Sp. z o. o. oraz złożonego w Składzie Celnym ,,A." - Barbara N., przy czym - na
mocy porozumienia firmy ,,E.I.C." Sp. z o. o. i Składu Celnego ,,A." - Barbara N. -
firma ,,E.I.C." Sp. z o. o. miała prawo dostępu do pomieszczeń składu celnego i zło-
żonych tam towarów. W dniu 19 marca 1998 r., w wyniku spisu towarów, ujawniono,
iż część towarów objętych procedurą składu celnego została skradziona, co ozna-
czało, że towar ten został w rezultacie nielegalnie wprowadzony do obrotu na pols-
kim obszarze celnym. W tej sytuacji Dyrektor Urzędu Celnego w W. decyzją z dnia
24 czerwca 1998 r. obliczył kwotę długu celnego za towar usunięty spod dozoru cel-
nego i na podstawie art. 207 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatko-
wa (Dz.U. Nr 137, poz. 926 ze zm.) w związku z art. 262 oraz art. 109, art. 211 § 1,
art. 221 i art. 222 ustawy z dnia 9 stycznia 1997 r. - Kodeks celny (Dz.U. Nr 23, poz.
117 ze zm.), § 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 19 grudnia 1997 r. w sprawie
ceł na towary przywożone z zagranicy (Dz.U. Nr 158, poz. 1047), a także art. 1 ust.
1, art. 2 ust. 2, art. 7, art. 11, art. 11a oraz art. 18 ust. 1 ustawy z dnia 8 stycznia
1993 r. o podatku od towarów i usług oraz o podatku akcyzowym (Dz.U. Nr 11, poz.
50 ze zm.) stwierdził powstanie długu celnego oraz obliczył podatki tytułem cła oraz
podatku od towarów i usług i obciążył nimi solidarnie firmę ,,E.I.C." Sp. z o.o. oraz
Skład Celny ,,A." - Barbara N. W wyniku odwołania złożonego przez firmę ,,E.I.C."
Sp. z o.o., Prezes Głównego Urzędu Ceł decyzją z dnia 30 października 1998 r.
utrzymał w mocy decyzję organu celnego pierwszej instancji. Jednakże następnie, w
wyniku skargi na powyższą decyzję Prezesa Głównego Urzędu Ceł, Naczelny Sąd
Administracyjny w Warszawie wyrokiem z dnia 10 lutego 2000 r. [...] uchylił zaskar-
żoną decyzję w części dotyczącej solidarnej odpowiedzialności firmy ,,E.I.C." Sp. z o.
o. W uzasadnieniu tego rozstrzygnięcia Naczelny Sąd Administracyjny stwierdził, że
korzystający ze składu celnego jest odpowiedzialny za wykonywanie obowiązków
wynikających z objęcia towarów procedurą składu celnego (art. 109 Kodeksu celne-
go) i jest on dłużnikiem z tytułu zobowiązania do wykonania obowiązków wynikają-
cych z czasowego składowania towarów lub wynikających ze stosowania procedury
celnej, którą towar został objęty (art. 211 § 3 pkt 4 Kodeksu celnego). Tym niemniej -
jak to ujął Naczelny Sąd Administracyjny - zastosowanie tych przepisów wobec ko-
rzystającego ze składu celnego ,,wymaga jednak dokładnych i konkretnych ustaleń
wskazujących na naruszenie przez podmiot ten obowiązków wynikających z objęcia
towarów procedurą składu celnego lub wynikających z czasowego składowania to-
warów albo ze stosowania procedury celnej, którą towar został objęty. Niezbędne
jest także ustalenie związku przyczynowego pomiędzy naruszeniem tych obowiąz-
ków a skutkiem, który w niniejszej sprawie polega na usunięciu składowanego towa-
ru spod dozoru celnego i wprowadzeniu go do obrotu na polski obszar celny". Tym-
czasem, wbrew obowiązkowi określonemu w art. 122 Ordynacji podatkowej, ustaleń
takich nie dokonano w rozpoznawanej sprawie, ,,co uniemożliwia ustosunkowanie się
do zarzutu skarżącej, która kwestionuje zasadność solidarnego obciążenia jej dłu-
giem celnym".

Minister Sprawiedliwości pismem z dnia 22 sierpnia 2000 r. [...] wniósł rewizję
nadzwyczajną od powyższego wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego w War-
szawie z dnia 10 lutego 2000 r. [...] zarzucając mu rażące naruszenie art. 22 ust. 2
pkt 3 ustawy z dnia 11 maja 1995 r. o Naczelnym Sądzie Administracyjnym (Dz.U. Nr
74, poz. 368 ze zm.) w związku z art. 211 § 3 pkt 4 Kodeksu celnego, a w konse-
kwencji na podstawie art. 57 ust. 2 ustawy o NSA wniósł o uchylenie zaskarżonego
wyroku i oddalenie skargi. W uzasadnieniu rewizji nadzwyczajnej podniesiono w
szczególności, że:
Po pierwsze - skarżąca firma ,,E.I.C." nie przeniosła swoich praw i obowiąz-
ków do korzystania z gospodarczej procedury celnej na inne osoby (art. 96 Kodeksu
celnego). Po drugie - jest poza sporem, że część towaru objętego wnioskiem skar-
żącej o zastosowanie procedury składu celnego została usunięta spod dozoru celne-
go, a - zgodnie z art. 211 § 3 pkt 1 - pkt 3 Kodeksu celnego - dłużnikami są osoby,
które usunęły, uczestniczyły w usunięciu towaru spod dozoru celnego oraz nabyły,
posiadały lub są w posiadaniu takiego towaru. Równocześnie, na podstawie art. 211
§ 3 pkt 4 Kodeksu celnego, dłużnikiem jest także osoba zobowiązana do wykonywa-
nia obowiązków wynikających z czasowego składowania towarów lub wynikających
ze stosowania procedury celnej, którą towar został objęty; skoro więc wszystkie
osoby wymienione w art. 211 § 3 pkt 1 - pkt 4 Kodeksu celnego zobowiązane zostały
do zapłacenia kwoty wynikającej z długu celnego, oznacza to, że zobowiązanie ma
charakter zobowiązania solidarnego. Po trzecie - nie ma wątpliwości co do tego, że
skarżąca jest dłużnikiem na podstawie art. 211 § 3 pkt 4 Kodeksu celnego. Po
czwarte - nie jest trafne stwierdzenie Naczelnego Sądu Administracyjnego, zawarte
w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku, że przepisy art. 109 i art. 211 § 3 pkt 4 Ko-
deksu celnego ,,mają charakter norm ogólnych i blankietowych, mogą stanowić pods-
tawę odpowiedzialności za dług celny", a ich zastosowanie wymaga ,,dokładnych i
konkretnych ustaleń wskazujących na naruszenie przez podmiot ten obowiązków
wynikających z objęcia towarów procedurą składu celnego", ponieważ sens tego
przepisu polega właśnie na tym, że korzystający z określonej procedury celnej staje
się dłużnikiem w momencie zaistnienia przewidzianych w ustawie faktów (usunięcia
towaru spod dozoru celnego). Natomiast ,,bez znaczenia jest, czy zdarzenie, z któ-
rym przepisy Kodeksu celnego łączą powstanie długu celnego, było wynikiem działa-
nia tego podmiotu lub osób trzecich, jak również czy było to działanie celowe czy też
efekt niedbalstwa lub niedochowania należytej staranności. Organ celny stwierdza,
czy określone obowiązki zostały wykonane czy nie. Nie bada przy tym stopnia przy-
czynienia się korzystającego z procedury celnej do niewykonania tych obowiązków.
Konieczność takiego badania nie wynika z powołanych przepisów Kodeksu celnego.
Osoba korzystająca z procedury celnej, prowadząc działalność gospodarczą w za-
kresie przywozu towarów na polski obszar celny, ponosi odpowiedzialność na zasa-
dzie ryzyka". Dlatego, w opinii rewizji nadzwyczajnej ,,pogląd NSA wyrażony w uza-
sadnieniu zaskarżonego wyroku, iż korzystającego z procedury składu celnego
można uznać za dłużnika na podstawie przepisu art. 211 § 3 pkt 4 Kodeksu celnego
tylko po ustaleniu związku przyczynowego pomiędzy niewykonaniem przez ten pod-
miot obowiązków ciążących na nim z mocy prawa, a skutkiem w postaci usunięcia
towaru spod dozoru celnego, pozostaje w rażącej sprzeczności z treścią cytowanego
przepisu".

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:


Rewizja nadzwyczajna jest zasadna. Korzystanie z procedury składu celnego
(art. 89 § 1 pkt 2 i § 2 pkt 1 Kodeksu celnego) jest prawem importera, z którego wy-
nikają określone ustawą przywileje (art. 102 oraz art. 114 - 118 Kodeksu celnego), a
także szczególne obowiązki (art. 109 w związku z art. 107 oraz art. 3 § 1 pkt 1 Ko-
deksu celnego), których celem jest zapewnienie, aby towary złożone w składzie
celnym nie zostały usunięte spod tzw. dozoru celnego. W rezultacie, w razie powsta-
nia tzw. długu celnego w przywozie, w wypadku usunięcia spod dozoru celnego
towaru podlegającego należnościom celnym przywozowym (art. 211 § 1 w związku z
art. 3 § 1 pkt 2 Kodeksu celnego), osoba, która zobowiązana jest do wykonywania
obowiązków wynikających ze stosowania procedury celnej składu celnego (przesłan-
ka obiektywna), staje się z mocy prawa dłużnikiem i za powstały dług celny ponosi
ona odpowiedzialność na zasadzie ryzyka (art. 211 § 3 pkt 4 Kodeksu celnego), od-
miennie aniżeli pozostali dłużnicy, których dotyczy art. 211 § 3 pkt 1 - pkt 3 Kodeksu
celnego. W przeciwnym razie ryzyko utraty towaru wprowadzonego na polski obszar
celny, od którego nie została uiszczona należność celna, musiałoby ponosić pańs-
two. Dlatego trafny okazał się podniesiony w rewizji nadzwyczajnej zarzut rażącego
naruszenia art. 211 § 3 pkt 4 Kodeksu celnego, bowiem w rozpoznawanej sprawie
jest poza sporem, że w czasie, gdy skarżąca korzystała z procedury celnej składu
celnego, w wyniku usunięcia spod dozoru celnego części zgłoszonych przez skarżą-
cą towarów, które objęte były procedurą składu celnego, powstał dług celny (art. 211
§ 1 i § 2 Kodeksu celnego). W tej sytuacji, wbrew poglądowi prawnemu sformułowa-
nemu w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego,
zważywszy na to, że skarżąca nie przeniosła na inne osoby swych obowiązków wy-
nikających ze składowania towarów objętych procedurą składu celnego (art. 104 § 2
w związku z art. 96 Kodeksu celnego), stała się ona z mocy ustawy dłużnikiem i od-
powiada na zasadzie ryzyka za powstały dług celny (art. 211 § 3 pkt 4 Kodeksu cel-
nego), solidarnie z prowadzącym ten skład celny (art. 221 w związku z art. 107 pkt 1 i
pkt 2 oraz art. 109 Kodeksu celnego).
Biorąc powyższe pod uwagę, Sąd Najwyższy na podstawie art. 39315 KPC w
związku z art. 10 ustawy z dnia 1 marca 1996 r. o zmianie Kodeksu postępowania
cywilnego, rozporządzeń Prezydenta Rzeczypospolitej - Prawo upadłościowe i
Prawo o postępowaniu układowym, Kodeksu postępowania administracyjnego,
ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych oraz niektórych innych ustaw
(Dz.U. Nr 43, poz. 189 ze zm.) orzekł jak w sentencji.
========================================