Wyrok z dnia 17 kwietnia 1997 r.
III RN 13/97

Brak zagospodarowania nieruchomości przez wiele lat może oznaczać, że
stała się ona zbędna na cel określony w decyzji o wywłaszczeniu. Taki wniosek
może być zakwestionowany przez wykazanie aktualności przyczyn wywłasz-
czenia oraz usprawiedliwionych przyczyn niezagospodarowania nieruchomości.

Przewodniczący SSN: Jerzy Kwaśniewski (sprawozdawca), Sędziowie SN:
Andrzej Wasilewski, Andrzej Wróbel.

Sąd Najwyższy, z udziałem prokuratora Prokuratury Krajowej Waldemara
Grudzieckiego, po rozpoznaniu w dniu 17 kwietnia 1997 r. sprawy ze skargi Rektora
Uniwersytetu [...] w P. na decyzję Wojewody P. z dnia 6 lutego 1996 r. [...] w przed-
miocie zwrotu nieruchomości, na skutek rewizji nadzwyczajnej Prezesa Naczelnego
Sądu Administracyjnego w Warszawie [...] od wyroku Naczelnego Sądu Administracyj-
nego-Ośrodka Zamiejscowego w Poznaniu z dnia 19 września 1996 r. [...]

u c h y l i ł zaskarżony wyrok i przekazał sprawę Naczelnemu Sadowi Admi-
nistracyjnemu-Ośrodkowi Zamiejscowemu w Poznaniu do ponownego rozpoznania.


U z a s a d n i e n i e
Zaskarżonym rewizją nadzwyczajną Prezesa Naczelnego Sądu Administracyj-
nego wyrokiem z dnia 19 września 1996 r. Naczelny Sąd Administracyjny oddalił skargę
Rektora Uniwersytetu [...] w P. na decyzję Wojewody P. z dnia 6 lutego 1996 r.
utrzymującą w mocy decyzję Kierownika Urzędu Rejonowego w P. o zwrocie Jerzemu
K. w trybie art. 69 ust. 1 ustawy z dnia 29 kwietnia 1985 r. o gospodarce gruntami i
wywłaszczaniu nieruchomości (jednolity tekst: Dz. U. z 1991 r. Nr 30, poz. 127 ze zm.)
działki [...] o powierzchni 7400 m2 położonej w P.
Rewidujący zarzucił rażące naruszenie powołanego wyżej przepisu oraz art. 22
ust. 2 pkt 3 ustawy z dnia 11 maja 1995 r. o Naczelnym Sądzie Administracyjnym
(Dz.U. Nr 74, poz. 368 ze zm.) i wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku oraz przeka-
zanie sprawy do ponownego rozpoznania. Zdaniem Prezesa NSA w zaskarżonym
wyroku niewłaściwa jest ocena prawna w stosunku do przyjętych faktów, które - wbrew
tej ocenie - oznaczają, że nie spełniły się ustawowe warunki zwrotu wywłaszczonej
nieruchomości. Bezpodstawnie bowiem Sąd oparł swą ocenę prawną wyłącznie na
założeniu dotyczącym znacznego upływu czasu od wywłaszczenia (1976 r.) i
niewykonania inwestycji stanowiącej cel wywłaszczenia. Jednakże sam upływ czasu nie
ma takiego znaczenia skoro zwrot wywłaszczonej nieruchomości uzasadniałaby dopiero
zbędność wywłaszczonej nieruchomości na cel określony w decyzji o wywłaszczeniu.
Tymczasem z innych ustalonych okoliczności wynika, że wywłaszczona nieruchomość
przeznaczona pierwotnie na realizację I etapu budowy miasteczka uniwersyteckiego w
M., pomimo dokonywanych zmian w planie realizacyjnym inwestycji i w planie
zagospodarowania przestrzennego, jest nadal potrzebna dla realizacji celu
wynikającego z decyzji o wywłaszczeniu. Chodzi wszak o wielką inwestycję, która wy-
maga długotrwałego procesu realizacji, a liczne modyfikacje i zatwierdzenie kolejnych
zmian planu realizacyjnego świadczą raczej o aktualności celu wywłaszczenia.
Okolicznością, która również sama przez się nie świadczy o zbędności nieruchomości,
nie jest fakt nieutrzymywania jej w należytym stanie. Nie dostrzegł - według
rewidującego - Sąd, iż działka [...] znajduje się w kompleksie gruntów przeznaczonych
pod budowę miasteczka uniwersyteckiego, precyzyjnie określonego także w nowym
planie zagospodarowania przestrzennego z 1994 r. Tego rodzaju inwestycja, z względu
na jej rozmiary, nie jest przedsięwzięciem, które może być zrealizowane w okresie kilku
czy nawet kilkunastu lat. Przygotowanie takiej inwestycji wymaga nie tylko prac
studyjnych, lecz przede wszystkim licznych uzgodnień i etapów jej przygotowania.
Istotne jest to, że decyzja lokalizacyjna nie utraciła swej ważności, zaś plan realizacyjny
jest ważny do czasu zakończenia inwestycji. Wreszcie, nie bez znaczenia jest
twierdzenie Uniwersytetu, iż na terenie obrębów geodezyjnych U., M. i częściowo N.
pod budowę miasteczka uniwersyteckiego zarezerwowano wszystkie działki Skarbu
Państwa, komunalne i stanowiące własność prywatną.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

W skardze, która była przedmiotem sprawy przed Naczelnym Sądem Adminis-
tracyjnym Rektor Uniwersytetu [...] zarzucił, że zaskarżona decyzja nakazując zwrot
nieruchomości ze względu na jej zbędność na cel określony w decyzji o wywłaszczeniu
pozostaje w sprzeczności z faktami. W rzeczywistości bowiem cel decyzji jest aktualny
pomimo upływu wielu lat od jej wydania. Wynika to z zachowania ważności decyzji
lokalizacyjnej oraz ze zmienionego, ale ciągle przewidującego budowę miasteczka
uniwersyteckiego, planu zagospodarowania przestrzennego miasta P. Realizacja
miasteczka uniwersyteckiego, jak twierdził Rektor, jest inwestycją kilkudziesięcioletnią i
pierwotny plan realizacyjny - lokalizacja poszczególnych obiektów - może ulec zmianie
według potrzeb uczelni, za zgodą władz budowlanych, a ponadto jest to inwestycja
realizowana z budżetu Państwa i ze względu na znane trudności finansowe realizacja
poszczególnych obiektów przesunęła się znacznie w czasie.
W podstawie faktycznej wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego znalazły się
powyższe okoliczności, na których została oparta skarga Rektora, za wyjątkiem tej -
której znaczenie jest bardzo istotne - że chodzi o "inwestycję kilkudziesięcioletnią".
W istocie rzeczy niewyjaśnienie przez Naczelny Sąd Administracyjny tej ostatniej
kwestii przesądza o zasadności rewizji nadzwyczajnej Prezesa Naczelnego Sądu
Administracyjnego. Ocena prawna zaskarżonego wyroku przedstawiona bowiem
została jako wynik skutecznego przeciwstawienia czynnika czasu wszystkim
podniesionym w skardze okolicznościom, które mogłyby przemawiać za aktualnością
celu określonego w decyzji o wywłaszczeniu. Inwestor wszak nadal trwa w swym
zamiarze, który zadecydował w 1976 r. o wywłaszczeniu, nadal dysponuje ważną
decyzją lokalizacyjną oraz powołuje się na aktualny plan zagospodarowania przes-
trzennego, który do zamierzonej inwestycji w zakresie działki [...] nie wprowadził żad-
nych zmian. Wszystko to, według Naczelnego Sądu Administracyjnego, nie pozwala na
uznanie dalszej niezbędności wywłaszczonej nieruchomości dla realizacji celu
wywłaszczenia dlatego, że budowa miasteczka uniwersyteckiego - mimo upływu 20 lat -
nie została zrealizowana, a była od początku przedsięwzięciem nie do końca prze-
myślanym. Przykładem trafności takiej oceny mogą być wprowadzone w trakcie
realizacji przedsięwzięcia zmiany w planie generalnym inwestycji w stosunku do działek
sąsiadujących z przedmiotową działką... [...].
Powyższe wnioskowanie Sądu zasadnie zakwestionował Prezes Naczelnego
Sądu Administracyjnego w rewizji nadzwyczajnej, której argumenty w tym zakresie Sąd
Najwyższy podzielił. Pozostawienie przedmiotowej nieruchomości w obrębie inwestycji
budowy miasteczka uniwersyteckiego uzasadniało analizę tej inwestycji jako całości.
Jednakże nie wiadomo dlaczego powołane przez Sąd zmiany co do zakresu inwestycji
miałyby wpływać na ocenę sytuacji odnoszącej się wprost do nieruchomości będącej
przedmiotem postępowania, co do której ustalono po pierwsze, że leży na skraju
lokalizacji inwestycji z przeznaczeniem na zaplecze techniczno-magazynowe i pod
zieleń leśną, tworząc specyficzną strefę ochronną oraz po drugie, że to zadanie
faktycznie nie uległo zmianie. Opierając się na tych przesłankach należałoby raczej
przyjąć, że zmiany dotyczące generalnego "przedsięwzięcia inwestycyjnego" nie
wywołują zmian funkcji przewidzianej dla działki [...], o którą w sprawie chodzi. W
każdym razie z dotychczasowych ustaleń Sądu nie wynika, ażeby cele przewidziane dla
tej działki w decyzji z 1976 r. przestały być aktualne na skutek wprowadzonych zmian w
realizacji miasteczka uniwersyteckiego.
W tym kontekście budzi szczególnie silne zastrzeżenia brak odniesienia się
przez Naczelny Sąd Administracyjny do przytoczonego wyżej twierdzenia Rektora
Uniwersytetu [...], że realizacja miasteczka uniwersyteckiego jest inwestycją kilkudzie-
sięcioletnią oraz przesunęła się ona w czasie ze względu na przyczyny dotyczące
budżetu Państwa. Bez wyjaśnienia powyższych okoliczności, które wobec aktualnego
planu zagospodarowania przestrzennego nie mogą być bagatelizowane nie można
przyjąć, tak jak to uczynił Sąd w zaskarżonym wyroku, że brak zagospodarowania
wywłaszczonej działki przez okres 20 lat od wywłaszczenia, jest wystarczającą
przyczyną do ustalenia, iż działka ta stała się zbędna na cel określony w decyzji o
wywłaszczeniu w rozumieniu art. 69 ust. 1 ustawy o gospodarce gruntami i wywłasz-
czaniu nieruchomości.
Z powyższych przyczyn uznając, że zarzuty rewizji nadzwyczajnej okazały się
usprawiedliwione, należało orzec zgodnie z wnioskiem tej rewizji w myśl art. 39313 KPC
w związku z art. 10 ustawy z dnia 1 marca 1996 r. o zmianie Kodeksu postępowania
cywilnego... (Dz. U. Nr 43, poz. 189).

========================================