Wyrok z dnia 9 lipca 2002 r.
III RN 117/01

Właściwym urzędem w rozumieniu art. 4 pkt 10 ustawy z dnia 8 stycznia
1993 r. o podatku od towarów i usług oraz o podatku akcyzowym (Dz.U. Nr 11,
poz. 50 ze zm.) jest urząd skarbowy miejsca wykonywania czynności podlega-
jących opodatkowaniu.


Przewodniczący SSN Kazimierz Jaśkowski, Sędziowie SN: Katarzyna Gonera,
SSN Andrzej Wróbel (sprawozdawca).

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 9 lipca 2002 r. sprawy ze
skargi Marka S., Krzysztofa G. na decyzję Izby Skarbowej w Ł. w przedmiocie podat-
ku od towarów i usług za okres od 5 lipca 1993 r. do 31 grudnia 1993 r., na skutek
rewizji nadzwyczajnej Ministra Sprawiedliwości od wyroku Naczelnego Sądu Admini-
stracyjnego-Ośrodka Zamiejscowego w Łodzi z dnia 24 sierpnia 2000 r. [...]

o d d a l i ł rewizję nadzwyczajną.

U z a s a d n i e n i e

Izba Skarbowa w Łodzi decyzją z dnia 15 maja 1998 r. [...] po rozpatrzeniu
odwołań Marka S. i Krzysztofa G. - byłych wspólników spółki cywilnej prowadzących
działalność gospodarczą pod nazwą Z.P.H.U. ,,K.", od decyzji Urzędu Skarbowego
Ł.-W. z dnia 31 grudnia 1997 r. [...], w sprawie określenia zobowiązania w podatku
od towarów i usług za poszczególne miesiące w okresie od 5 lipca 1993 r. do 31
grudnia 1993 r. w łącznej kwocie 12.036,00 zł, utrzymała w mocy decyzję organu
podatkowego pierwszej instancji.
W uzasadnieniu decyzji Izba Skarbowa stwierdziła, że spółka rozpoczęła pro-
wadzenie działalności gospodarczej w dniu 4 stycznia 1993 r. Zgłoszenie rejestracyj-
ne podatnika podatku od towarów i usług oraz oświadczenie o wyborze zwolnienia
od opodatkowania podatkiem od towarów i usług spółka złożyła w Urzędzie Skarbo-
wym Ł.-B. w dniu 21 grudnia 1993 r. Niesporne jest zatem w ocenie Izby Skarbowej
niezłożenie oświadczenia o wyborze zwolnienia w terminie wynikającym z art. 14 ust.
6 ustawy z dnia 8 stycznia 1993 r. o podatku od towarów i usług oraz o podatku ak-
cyzowym (Dz.U. Nr 11, poz. 50 ze zm.), to jest przed upływem 30 dni od dnia doko-
nania pierwszej sprzedaży (świadczenia usługi). W związku z powyższym spółka cy-
wilna ,,K." stała się podatnikiem podatku od towarów i usług od dnia wejścia w życie
tej ustawy, tj. od dnia 5 lipca 1993 r., i zobowiązana była do prowadzenia ewidencji
zawierającej dane wymienione w art. 27 ust. 4 ustawy, do składania miesięcznych
deklaracji podatkowych oraz do obliczania i odprowadzania do właściwego urzędu
skarbowego należnego podatku od towarów i usług. Spółka nie składała deklaracji i
nie odprowadzała podatku od towarów i usług w wymienionym okresie. W tej sytuacji
Izba Skarbowa uznała za zasadne określenie dla spółki przez organ podatkowy
pierwszej instancji zobowiązania w podatku od towarów i usług za poszczególne
miesiące wymienionego okresu przy zastosowaniu stawki 22%. Izba Skarbowa pod-
niosła nadto, że zgodnie z art. 4 pkt 10 ustawy właściwym do określenia podatku
należnego za poszczególne miesiące wymienionego okresu był Urząd Skarbowy Ł.-
W. Z akt sprawy wynika, że w dniu 30 listopada 1994 r. spółka zmieniła adres pro-
wadzonej działalności gospodarczej z ul. O. (właściwy Urząd Skarbowy Ł.-B.) na Al.
P. Zdaniem Izby Skarbowej od dnia 30 listopada 1994 r. urzędem właściwym dla
ustalania zobowiązań podatkowych spółki w drodze decyzji był Urząd Skarbowy Ł.-
W.
Izba Skarbowa wyjaśniła także, że solidarna odpowiedzialność wspólników
całym ich majątkiem za zobowiązania podatkowe rozwiązanej spółki cywilnej wynika
z art. 47 ust. 1 ustawy z dnia 19 grudnia 1980 r. o zobowiązaniach podatkowych
(jednolity tekst: Dz.U. z 1993 r. Nr 108, poz. 486 ze zm.). Postępowanie w przedmio-
cie określenia zobowiązania spółki prowadzone było po jej rozwiązaniu z udziałem
byłych wspólników. Izba Skarbowa podkreśliła, że korzystne dla stron orzeczenie
wydane na podstawie ustawy karnej skarbowej nie zawiera rozstrzygnięcia opartego
na ustawie o podatku od towarów i usług, nie może mieć zatem związku z postano-
wieniami decyzji wymiarowej, określającej zobowiązanie w podatku od towarów i
usług za poszczególne miesiące 1993 r.
W skardze na powyższą decyzję wspólnicy wnieśli o jej uchylenie i umorzenie
postępowania. Podnieśli, że decyzja Urzędu Skarbowego Ł.-W. wydana została z
naruszeniem przepisów o właściwości miejscowej. Zgodnie z art. 4 pkt. 10 ustawy o
podatku od towarów i usług oraz o podatku akcyzowym właściwym ze względu na
miejsce wykonywania czynności w 1993 r. był Urząd Skarbowy Ł.-B., a nie Urząd
Skarbowy Ł.-W. Sprostowali, że zmiana siedziby spółki miała miejsce w dniu 1 grud-
nia 1995 r. a nie w dniu 30 listopada 1994 r., jak wskazano w decyzji. Stwierdzili, że
decyzja organu podatkowego pierwszej instancji skierowana została do nieistniejącej
w dacie orzekania spółki cywilnej ,,K.", a nie do byłych wspólników będących stroną
postępowania. Wyjaśniając, że pierwsza sprzedaż dokonana przez spółkę miała
miejsce w dniu 4 stycznia 1993 r., skarżący wywiedli, iż nie mieli możliwości złożyć
oświadczenia o wyborze zwolnienia od podatku zgodnie z art. 14 ust. 6 ustawy od
towarów i usług, gdyż ustawa ta weszła w życie od 5 lipca 1993 r. Stwierdzili, że
spółka nie miała obowiązku składać druku VAT-6, którego w I połowie 1993 r. jesz-
cze nie było. W ocenie skarżących spółka stała się podatnikiem podatku od towarów
i usług po osiągnięciu obrotu w wysokości 60 000 zł - od 1 stycznia 1994 r. Skarżący
wskazują także na długotrwałe postępowanie w tej sprawie.
W odpowiedzi na skargę Izba Skarbowa wniosła o jej oddalenie podtrzymując
stanowisko zaprezentowane w zaskarżonej decyzji. Nadto Izba Skarbowa wskazała
na przepis art. 48 powołanej ustawy w brzmieniu obowiązującym w 1993 r., stano-
wiący, że podatnicy wykonujący czynności przed dniem wejścia ustawy w życie, któ-
rzy wybrali zwolnienie od podatku na podstawie art. 14 ust. 2, 5, i 6, obowiązani są
złożyć oświadczenie w urzędzie skarbowym w terminie 60 dni po dniu wejścia
ustawy w życie.
Naczelny Sąd Administracyjny-Ośrodek Zamiejscowy w Łodzi wyrokiem z dnia
24 sierpnia 2000 r. [...] oddalił skargę. W ocenie Sądu właściwość urzędu skarbowe-
go do określenia w drodze decyzji zobowiązania w podatku od towarów i usług okre-
ślona została w art. 4 pkt 10 ustawy o podatku od towarów i usług oraz o podatku
akcyzowym. Zgodnie z tym przepisem właściwym jest urząd skarbowy ze względu na
miejsce wykonywania czynności, a jeżeli czynności te wykonywane są na terenie
dwóch lub więcej urzędów skarbowych - urząd skarbowy właściwy ze względu na
siedzibę podatnika, a gdy podatnik nie ma siedziby - urząd skarbowy właściwy ze
względu na miejsce zamieszkania podatnika; w pozostałych przypadkach właściwym
urzędem skarbowym jest Drugi Urząd Skarbowy Warszawa - Śródmieście. Ze zgło-
szenia rejestracyjnego VAT-2 wynika, że miejscem wykonywania przez spółkę cywil-
ną będącą podatnikiem podatku VAT czynności podlegających opodatkowaniu była
w 1993 r. - w okresie, którego dotyczyła zaskarżona decyzja - ulica O., znajdująca
się na terenie objętym właściwością Urzędu Skarbowego Ł.-B. Od stycznia 1995 r.
do dnia rozwiązania spółki równoznacznego z likwidacją tej spółki jako podmiotu go-
spodarczego, to jest do dnia 31 grudnia 1996 r., miejscem wykonywania czynności
podlegających opodatkowaniu była Al. P., znajdująca się na terenie objętym właści-
wością Urzędu Skarbowego Ł.-W. W dacie wydania decyzji przez Urząd Skarbowy
Ł.-W. (31 grudnia 1997 r.) spółka cywilna ,,K." nie istniała od roku. W ocenie Sądu w
składzie rozpoznającym sprawę, treść powołanego przepisu czyni zasadnym w tym
stanie faktycznym stanowisko strony skarżącej, że właściwym do wydania decyzji w
przedmiocie zobowiązania w podatku od towarów i usług za okres od 5 lipca 1993 r.
do 31 grudnia 1993 r. był Urząd Skarbowy Ł.-B., jako urząd właściwy ze względu na
miejsce wykonywania w tym okresie czynności przez spółkę cywilną ,,K.". Naruszenie
przepisów o właściwości jest zgodnie z art.156 § 1 pkt 1 KPA przyczyną stwierdzenia
nieważności decyzji.
Minister Sprawiedliwości w rewizji nadzwyczajnej od powyższego wyroku Na-
czelnego Sądu Administracyjnego-Ośrodka Zamiejscowego w Łodzi z dnia 24 sierp-
nia 2000 r.[...] zarzucił rażące naruszenie art. 22 ust. 1 pkt 2 i ust. 3 ustawy z dnia 11
maja 1995 r. o Naczelnym Sądzie Administracyjnym (Dz.U. Nr 74, poz. 368 ze zm.)
w związku z art. 4 pkt 10 ustawy o podatku od towarów i usług oraz o podatku akcy-
zowym i w związku z art. 156 § 1 pkt 1 KPA. Wskazując na powyższe podstawy re-
wizji nadzwyczajnej, wniósł o uchylenie powyższego wyroku i przekazanie sprawy
Naczelnemu Sądowi Administracyjnemu-Ośrodkowi Zamiejscowemu w Łodzi do po-
nownego rozpoznania.
W ocenie Ministra Sprawiedliwości, wyrok Naczelnego Sądu Administracyjne-
go zapadł z rażącym naruszeniem wskazanych przepisów prawa. Zagadnienie w
powyższej sprawie sprowadza się do oceny, jaki organ podatkowy jest właściwy do
wydania decyzji w przedmiocie podatku od towarów i usług w stosunku do spółki cy-
wilnej, która zmieniła siedzibę powodując zmianę właściwości urzędu skarbowego, a
obecnie nie istnieje. Właściwość urzędu skarbowego do określenia w drodze decyzji
zobowiązania w podatku od towarów i usług wynika z treści art. 4 pkt 10 ustawy o
podatku od towarów i usług oraz o podatku akcyzowym. Przepis ten ustanawia
pewne reguły w zakresie ustalania właściwości. W pierwszej kolejności właściwym
jest: 1. urząd skarbowy ze względu na miejsce wykonywania czynności, jeżeli czyn-
ności wykonywane są na terenie dwóch lub więcej urzędów skarbowych 2. urząd
skarbowy właściwy ze względu na siedzibę podatnika, gdy podatnik nie ma siedziby
3. urząd skarbowy właściwy ze względu na miejsce zamieszkania podatnika, 4. w
pozostałych przypadkach właściwym jest Drugi Urząd Skarbowy Warszawa- Śród-
mieście.
Minister Sprawiedliwości wyraził pogląd, że w niniejszej sprawie Sąd trafnie
ustalił, iż w 1993 r. miejscem wykonywania przez spółkę cywilną będącą podatnikiem
podatku VAT czynności podlegających opodatkowaniu była ulica O., znajdująca się
na terenie objętym właściwością Urzędu Skarbowego Ł.-B. Zmiana adresu prowa-
dzącej działalność spółki z ul. O. na ul. P. została dokonana 30 listopada 1995 r. i
spowodowała zmianę właściwości Urzędu Skarbowego. Urzędem właściwym stał się
Urząd Skarbowy Ł.-W. Okoliczności te są bezsporne, natomiast różnice dotyczą wy-
ciągniętych z tego faktu wniosków.
Sąd ocenił, że w opisanym stanie faktycznym zasadne jest stanowisko strony
skarżącej, iż właściwym do wydania decyzji w przedmiocie zobowiązania w podatku
od towarów i usług za okres od 5 lipca 1993 r. do 31 grudnia 1993 r. był Urząd Skar-
bowy Ł.-B., jako urząd właściwy ze względu na miejsce wykonywania w tym okresie
czynności przez spółkę cywilną ,,K.". Zdaniem Ministra Sprawiedliwości z powyższe-
go wynika, że Sąd za zasadnicze kryterium przesądzające o właściwości urzędu
skarbowego uznał miejsce wykonywania czynności. Minister Sprawiedliwości nie po-
dzielając tego poglądu stwierdził, że przepisy dotyczące właściwości są przepisami
prawa procesowego, a nie przepisami prawa materialnego. Właściwość organu do
załatwienia określonej sprawy jest więc zagadnieniem proceduralnym. Z chwilą
zmiany właściwości urzędu skarbowego, jego właściwość do określenia w drodze
decyzji zobowiązania w podatku od towarów i usług ustala się zgodnie z regułą za-
wartą w art. 4 pkt 10 ustawy o podatku od towarów i usług. Urząd ten jest również
właściwy do badania wywiązywania się podatnika z obowiązków podatkowych po-
wstałych w czasie, gdy właściwy był inny urząd. Natomiast z żadnych przepisów nie
wynika takie wyłączenie właściwości, o jakim mówił Sąd orzekający w niniejszej
sprawie. Wyłączenia takiego nie zawiera powołany art. 4 pkt 10 ustawy o podatku od
towarów i usług. Właściwość ustalana jest ze względu na miejsce wykonywania
czynności, a powołany przepis nie zawiera zastrzeżenia wskazującego, że urząd
skarbowy jest właściwy tylko od czasu wykonywania przez podatnika działalności na
terenie aktualnie właściwego urzędu skarbowego. Takie zaś wnioski wyprowadził
Sąd stwierdzając, że właściwy był Urząd Skarbowy Ł.-B. ze względu na miejsce wy-
konywania przez Spółkę w 1993 r. czynności podlegających opodatkowaniu podat-
kiem VAT. Wniosek taki - w ocenie Ministra Sprawiedliwości - nie jest zasadny.
W ocenie Ministra Sprawiedliwości, przepisy prawa procesowego, w przeci-
wieństwie do przepisów prawa materialnego stanowiącego podstawę prawną decyzji,
nie są związane z datą zdarzeń podatkowo-prawnych (tempus regit actum), chyba że
ustawa stanowi inaczej. Zgodnie z gramatyczną wykładnią przepisu art. 4 pkt 10
ustawy w podatku od towarów i usług nie występuje tzw. utrwalona właściwość miej-
scowa, co oznacza, iż w przypadku zmiany okoliczności wymienionych w tym przepi-
sie, zmienia się również właściwość urzędu skarbowego. W przypadku zmiany przez
podatnika miejsca prowadzenia działalności lub zmiany siedziby podatnika następuje
zmiana urzędu skarbowego, co oznacza, iż urząd, na teren którego została przenie-
siona wykonywana działalność, będzie urzędem właściwym do wydania decyzji w
sprawie zobowiązań podatkowych.
Minister Sprawiedliwości wyraził pogląd, że właściwym miejscowo urzędem
skarbowym w zakresie podatku od towarów i usług jest urząd właściwy na dzień wy-
dawania decyzji, na terenie którego podatnik aktualnie prowadzi działalność lub ma
siedzibę. Urząd ten jest w dalszym ciągu właściwy także w sytuacji, gdy spółka cy-
wilna zaprzestała działalności. Zaprzestanie działalności nie może wpływać na
zmianę właściwości urzędu skarbowego, który ma czas na przeprowadzenie kontroli
do daty przedawnienia określenia zobowiązania podatkowego w podatku od towarów
i usług.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Rewizja nadzwyczajna nie ma usprawiedliwionych podstaw. Nie jest trafny za-
rzut rażącego naruszenia zaskarżonym wyrokiem przepisu art. 4 pkt 10 ustawy z
dnia 8 stycznia 1993 r. o podatku od towarów i usług oraz o podatku akcyzowym
(Dz.U. Nr 11, poz. 50 ze zm.), który stanowił, że: ,,ilekroć w dalszych przepisach jest
mowa o: urzędzie skarbowym - rozumie się przez to urząd skarbowy właściwy ze
względu na miejsce wykonywania czynności, a jeżeli czynności te wykonywane są
na terenie dwóch lub więcej urzędów skarbowych - urząd skarbowy właściwy ze
względu na siedzibę podatnika, a gdy podatnik nie ma siedziby - urząd skarbowy
właściwy ze względu na miejsce zamieszkania podatnika." W rozpoznawanej spra-
wie sporne jest rozumienie zawartego w tym przepisie sformułowania ,,urząd skarbo-
wy właściwy ze względu na miejsce wykonywania czynności", a zatem dla rozstrzy-
gnięcia niniejszej sprawy nie mają znaczenia prawnego kolejne nowelizacje tego
przepisu, które nie zmieniły brzmienia tej jego części.
Istotne dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy okoliczności faktyczne są nie-
sporne. Z uzasadnienia zaskarżonego wyroku wynika w szczególności, że przed-
miotem decyzji organów podatkowych było ustalenie zobowiązania w podatku od
towarów i usług za okres od 5 lipca 1993 r. do 31 grudnia 1993 r. spółce cywilnej,
która w styczniu 1995 r. zmieniła miejsce prowadzenia działalności gospodarczej,
zaś w dacie wydania decyzji przez organ podatkowy pierwszej instancji (31 grudnia
1997 r.) spółka nie istniała wskutek jej rozwiązania ,,równoznacznego z likwidacją tej
spółki jako podmiotu gospodarczego" (31 grudnia 1996 r.). Rozstrzygnięcie sprawy
wymaga zatem rozważenia, czy zmiana przez wspólników spółki cywilnej miejsca
prowadzenia działalności gospodarczej powoduje, że urzędem skarbowym właści-
wym do rozstrzygnięcia sprawy ustalenia zobowiązania w podatku od towarów i
usług za okres prowadzenia działalności gospodarczej w miejscu dotychczasowym,
jest urząd skarbowy właściwy dla tego miejsca, czy urząd skarbowy właściwy dla
nowego miejsca prowadzenia tej działalności. Konieczne jest przy tym wskazanie, że
zmiana miejsca prowadzenia działalności gospodarczej przez spółkę cywilną nie na-
stąpiła w trakcie roku podatkowego.
Przepis art. 4 pkt 10 ustawy jest przepisem określającym reguły ustalania wła-
ściwości miejscowej organów podatkowych właściwych rzeczowo w sprawach podat-
ku od towarów i usług oraz podatku akcyzowego. Wymaga podkreślenia, że w zakre-
sie ustalania właściwości miejscowej organu podatkowego pierwszej instancji wła-
ściwego rzeczowo do rozstrzygnięcia sprawy zobowiązania podatkowego skarżącej
spółki cywilnej nie mają zastosowania przepisy ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. -
Ordynacja podatkowa. Przepis art. 4 pkt 10 ustawy o podatku od towarów i usług
oraz o podatku akcyzowym stanowi zatem wyłączną podstawę ustalenia, czy sprawę
będącą przedmiotem postępowania podatkowego powinien był rozstrzygnąć w
pierwszej instancji Urząd Skarbowy Ł.-B., jak twierdzi Naczelny Sąd Administracyjny,
czy Urząd Skarbowy Ł.-W., jak uważa wnoszący rewizję nadzwyczajną Minister
Sprawiedliwości. Decydujące znaczenie dla sprawy ma ustalenia znaczenia zawar-
tego w art. 4 pkt 10 zwrotu: ,,urząd skarbowy właściwy ze względu na miejsce wyko-
nywania czynności", bowiem pozostałe, wymienione w tym przepisie kryteria ustala-
nia właściwości miejscowej nie mają zastosowania, co w sprawie jest niesporne. Sąd
Najwyższy jest zdania, że użyte w tym zwrocie sformułowanie: ,, miejsce wykonywa-
nia czynności" nie oznacza miejsca wykonywania jakichkolwiek czynności przez po-
datnika podatku od towarów i usług, lecz miejsce wykonywania przez takiego podat-
nika czynności podlegających opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług. Za ta-
kim rozumieniem pojęcia "czynności" przemawia treść art. 2 pkt 4 ustawy, zgodnie z
którym opodatkowaniu podlegają ,,czynności określone w ust. 1 - 3", nie zaś działal-
ność, w szczególności działalność gospodarcza. Z bezspornych ustaleń wynika, że
spółka cywilna czynności podlegające opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług
wykonywała na ulicy O. w Ł. objętej właściwością Urzędu Skarbowego Ł.-B., a zatem
to ten Urząd był właściwy do ustalenia zobowiązania spółki za okres od 5 lipca 1993
r. do 31 grudnia 1993 r. Na ustaloną w ten sposób właściwość Urzędu nie ma
wpływu fakt zmiany miejsca prowadzenia działalności gospodarczej przez spółkę po
wskazanym okresie, ani też fakt, że przed wydaniem decyzji organu podatkowego
pierwszej instancji spółka zaprzestała działalności gospodarczej wskutek jej rozwią-
zania. Należy bowiem podkreślić, że zmiana miejsca prowadzenia działalności go-
spodarczej dokonana po upływie roku podatkowego nie powoduje zmiany właściwo-
ści miejscowej urzędu skarbowego w sprawie ustalenia zobowiązania podatkowego
w podatku od towarów i usług za okres objęty tym rokiem podatkowym. Miejsce wy-
konywania przez spółkę czynności podlegających w 1993 r. podatkowi od towarów i
usług nie uległo bowiem zmianie wskutek zmiany w 1995 r. siedziby (miejsca prowa-
dzenia działalności gospodarczej) spółki. Wymaga również podkreślenia, że przepisy
ustawy o podatku od towarów i usług nie określają zdarzeń, które powodują zmianę
ustalonej właściwości organów podatkowych, co oznacza, że przepis art. 4 pkt 10
przewiduje tzw. utrwaloną właściwość organów podatkowych.
Biorąc powyższe pod rozwagę Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji.
========================================