Wyrok z dnia 6 lipca 2001 r.
III RN 116/00

Nie zachodzi stan rzeczy osądzonej, gdy właściciel wystąpił o zwrot wy-
właszczonej nieruchomości opierając żądanie na podstawie art. 216 w związku
z art. 136 ust. 3 i art. 137 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieru-
chomościami (Dz.U. Nr 115, poz. 741 ze zm.; obecnie jednolity tekst: Dz.U. z
2000 r. Nr 46, poz. 543), jeżeli wcześniej wystąpił z żądaniem zwrotu tej samej
nieruchomości, ale na innej podstawie (art. 69 ust. 1 i 3 poprzednio obowiązu-
jącej ustawy z dnia 29 kwietnia 1985 r. o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu
nieruchomości, jednolity tekst: Dz.U. z 1991 r. Nr 30, poz. 127 ze zm.).


Przewodniczący SSN Andrzej Wasilewski (sprawozdawca), Sędziowie SN:
Kazimierz Jaśkowski, Jerzy Kwaśniewski.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 6 lipca 2001 r. sprawy ze skargi Cecy-
lii J. na decyzję Prezesa Urzędu Mieszkalnictwa i Rozwoju Miast z dnia 26 listopada
1998 r. [...] w przedmiocie umorzenia postępowania w sprawie zwrotu nieruchomości
stanowiącej działkę [...], na skutek rewizji nadzwyczajnej Prezesa Naczelnego Sądu
Administracyjnego [...] od wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie
z dnia 9 listopada 1999 r. [...]


u c h y l i ł zaskarżony wyrok i przekazał sprawę Naczelnemu Sądowi Admi-
nistracyjnemu w Warszawie do ponownego rozpoznania.

U z a s a d n i e n i e


Kierownik Urzędu Rejonowego w T. decyzją z dnia 26 października 1992 r.
odmówił Cecylii J. zwrotu nieruchomości przejętej przez Skarb Państwa na podsta-
wie zarządzenia Prezydenta Miasta T. z dnia 8 czerwca 1979 r. w sprawie ustalenia
terenu budowlanego w T.K. i jego podziale na normatywne działki budowlane, która
stanowi obecnie część działki [...]. Decyzja ta została następnie utrzymana w mocy
decyzją Wojewody T. z dnia 30 grudnia 1992 r. Skargę Cecylii J. na tę decyzję Wo-
jewody T. oddalił Naczelny Sąd Administracyjny-Ośrodek Zamiejscowy w Krakowie
wyrokiem z dnia 1 grudnia 1993 r. [...]. W uzasadnieniu tego wyroku Naczelny Sąd
Administracyjny stwierdził, że ponieważ sporna działka w obowiązującym planie za-
gospodarowania przestrzennego przeznaczona została na urządzenie terenów zie-
leni parkowej i nie stała się zbędna na cel określony w decyzji o jej wywłaszczeniu, to
nie ma w tym wypadku zastosowania art. 69 ustawy z dnia 29 kwietnia 1985 r. o gos-
podarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości (jednolity tekst: Dz.U. z 1991 r. Nr
30, poz. 127 ze zm.).

Po wejściu w życie ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nierucho-
mościami (Dz.U. Nr 115, poz. 741 ze zm.), Cecylia J. ponownie wystąpiła w dniu 27
stycznia 1998 r. do Wojewody T. z wnioskiem o zwrot wyżej wymienionej nierucho-
mości. Wszczęte w tej sprawie postępowanie Wojewoda T. umorzył wydaną na pod-
stawie art. 105 § 1 KPA decyzją z dnia 17 sierpnia 1998 r. W uzasadnieniu tej decyzji
Wojewoda T. stwierdził, że: po pierwsze - przedmiotowa działka jest w miejscowym
planie zagospodarowania przestrzennego oznaczona symbolem ZP (tzn. jako prze-
znaczona na tereny zieleni parkowej - parki, skwery, zieleńce), a w czasie wizji lo-
kalnej stwierdzono, że znajduje się na niej boisko sportowe trawiaste oraz plac za-
baw z karuzelami i huśtawkami; oraz po drugie - postępowanie administracyjne w
sprawie zwrotu tej działki zostało już uprzednio zakończone prawomocnym wyrokiem
Naczelnego Sądu Administracyjnego-Ośrodka Zamiejscowego w Krakowie z dnia 1
grudnia 1993 r. [...] i nie zaistniały nowe przesłanki uzasadniające wydanie ponownej
decyzji w przedmiotowej sprawie. W wyniku odwołania Cecylii J. od powyższej decy-
zji Wojewody T., w którym wskazywała ona na uzasadniającą uchylenie poprzednich
rozstrzygnięć zmianę stanu prawnego, która nastąpiła z dniem 1 stycznia 1998 r. w
związku z wejściem w życie ustawy o gospodarce nieruchomościami oraz na fakt, że
w chwili złożenia przez nią wniosku o zwrot nieruchomości nie była ona zagospoda-
rowana, Prezes Urzędu Mieszkalnictwa i Rozwoju Miast decyzją z dnia 26 listopada
1998 r. utrzymał w mocy decyzję Wojewody T. W uzasadnieniu tej decyzji Prezes
Urzędu Mieszkalnictwa i Rozwoju Miast wskazał na sformułowaną w art. 16 KPA za-
sadę trwałości decyzji administracyjnych oraz na to, że nie uległ zmianie stan fak-
tyczny w sprawie, który uzasadniałby zmianę uprzedniego rozstrzygnięcia, a ponadto
pomimo zmiany stanu prawnego istnieje ciągłość regulacji prawnej w kwestii zbędno-
ści nieruchomości na cel wywłaszczenia. W skardze na powyższą decyzję Prezesa
Urzędu Mieszkalnictwa i Rozwoju Miast Cecylia J. zarzuciła w szczególności: po
pierwsze - naruszenie art. 6, art. 7 i art. 9 KPA - wobec braku wszechstronnego wy-
jaśnienia sprawy oraz nieinformowanie strony o okolicznościach faktycznych i praw-
nych w toku prowadzonego przez organ administracyjny postępowania wyjaśniające-
go; oraz po drugie - naruszenie art. 145 § 1 pkt 1, pkt 3 i pkt 5 KPA wobec nieuwzg-
lędnienia nowych okoliczności prawnych i faktycznych uzasadniających ponowne
rozpoznanie sprawy.

Naczelny Sąd Administracyjny w Warszawie wyrokiem z dnia 9 listopada 1999
r. [...] oddalił skargę. W uzasadnieniu tego wyroku Naczelny Sąd Administracyjny
stwierdził, że zaskarżona decyzja Prezesa Urzędu Mieszkalnictwa i Rozwoju Miast z
dnia 26 listopada 1998 r. oraz utrzymana przez nią w mocy decyzja Wojewody T. z
dnia 17 września 1998 r. nie naruszają prawa. W obu wymienionych decyzjach orga-
ny administracyjne trafnie przyjęły, że sprawa zwrotu nieruchomości Cecylii J. zo-
stała już prawomocnie rozstrzygnięta decyzją Wojewody Tarnowskiego z dnia 30
grudnia 1992 r., a skarga na tę decyzję została oddalona wyrokiem Naczelnego
Sądu Administracyjnego-Ośrodka Zamiejscowego w Krakowie z dnia 1 grudnia 1993
r. [...]. Powtórne rozpoznanie powyższej sprawy naruszałoby zasadę trwałości decy-
zji administracyjnych (art. 16 § 1 KPA) i prowadziłoby tym samym do wydania decyzji
dotkniętej wadą nieważności, o której mowa w art. 156 § 1 pkt 3 KPA. Naczelny Sąd
Administracyjny stwierdził ponadto w uzasadnieniu tego wyroku, że: ,,(...) pod rzą-
dami przepisu art. 69 ustawy z 29 kwietnia 1985 r. o gospodarce gruntami (...) zwro-
towi podlegały nie tylko nieruchomości wywłaszczone, lecz także na podstawie ust. 4
tego artykułu nieruchomości przejęte na rzecz Skarbu Państwa na podstawie przepi-
sów ustawy z dnia 31 stycznia 1961 r. o terenach budowlanych na obszarach wsi
(Dz.U. z 1969 r. Nr 27, 216 ze zm.) oraz ustawy z dnia 6 lipca 1972 r. o terenach bu-
downictwa jednorodzinnego i zagrodowego oraz o podziale nieruchomości w mia-
stach i osiedlach (Dz.U. Nr 27, poz. 192 ze zm.), a także nieruchomości wywłasz-
czone na rzecz państwowych i spółdzielczych przedsiębiorstw gospodarki rolnej, jak
również grunty wywłaszczone na mocy odrębnych przepisów w związku z potrzeba-
mi Tatrzańskiego Parku Narodowego. W nowym stanie prawnym art. 136 ust. 3
ustawy z dnia 21. 08. 1997 r. stanowi tylko o obowiązku zwrotu nieruchomości wy-
właszczonych. Jednakże przepis art. 216 ustawy odsyła do innych form i podstaw
odjęcia własności. (...) Tak więc nowy stan prawny jest taki sam, jak ten po rządami
którego została wydana decyzja z dnia 30 grudnia 1992 r. i odnosi się także do nie-
ruchomości przejętych na podstawie ustawy z dnia 6 lipca 1972 r. o terenach bu-
downictwa jednorodzinnego. Nowa ustawa nie zawiera jednakże przepisów szcze-
gólnych, pozwalających na prowadzenie postępowań zakończonych przed jej wej-
ściem w życie odmową zwrotu nieruchomości, wydaną na podstawie art. 69 ustawy z
dnia 29. 04. 1985 r. o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości.
Uwzględniając powyższe uregulowania prawne oraz brak podstaw do przyjęcia, że
nastąpiła zmiana stanu faktycznego - wbrew twierdzeniom skargi - nie było podstaw
do ponownego prowadzenia postępowania w tej sprawie".

Prezes Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie wniósł rewizję nad-
zwyczajną od powyższego wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warsza-
wie z dnia 9 listopada 1999 r. [...], zarzucając rażące naruszenie art. 105 § 1 KPA,
art. 137 ust. 1 ustawy o gospodarce nieruchomościami oraz art. 7 i art. 77 § 1 KPA w
związku z art. 59 ustawy z dnia 11 maja 1995 r. o Naczelnym Sądzie Administracyj-
nym (Dz.U. Nr 74, poz. 368 ze zm.) i art. 27 ust. 1 ustawy o NSA, a w konsekwencji
na podstawie art. 58 ust. 2 ustawy o NSA wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i
przekazanie sprawy Naczelnemu Sądowi Administracyjnemu w Warszawie do po-
nownego rozpoznania. W uzasadnieniu rewizji nadzwyczajnej podniesiono w szcze-
gólności, że: po pierwsze - Naczelny Sąd Administracyjny, podejmując rozstrzygnię-
cie w rozpoznawanej sprawie nie wziął pod uwagę, iż ,,zasadniczo zmieniły się same
przepisy o zwrocie wywłaszczonych nieruchomości. (...). Poprzednio obowiązujące
rozwiązania nie zawierały odpowiednika obecnego art. 137 ustawy o gospodarce
nieruchomościami. (...) Art. 136 ust. 3 nowej ustawy (...) i art. 137 ust. 1 definiujący
pojęcie zbędności, nie są tożsame z poprzednio obowiązującym art. 69 ust. 1 i wo-
bec tego uzasadnione jest stwierdzenie, że doszło do zasadniczej zmiany stanu
prawnego w tym zakresie (...). W nowym stanie prawnym o zbędności nieruchomości
przesądza art. 137 ustawy o gospodarce nieruchomościami, a nie wyłącznie ocena
dokonana przez organ, oparta na ustaleniach wynikających w zasadzie z oceny
stanu faktycznego, w jakim znajdowała się nieruchomość w dniu złożenia wniosku o
zwrot", po drugie - w tej sytuacji, w rewizji nadzwyczajnej wyrażony został pogląd
prawny, że: ,,(...) w sprawie nie występuje stan rzeczy osądzonej. Z orzecznictwa
Sądu Najwyższego dotyczącego art. 199 § 1 pkt 2 i art. 366 KPC, które z uwagi na
treść art. 59 ustawy o NSA powinno być wykorzystane w sprawie, wynika, iż o powa-
dze rzeczy osądzonej decyduje tożsamość roszczenia i stron. Tożsamość roszczenia
zachodzi tylko wówczas, gdy identyczne są nie tylko przedmiot, ale i podstawa sporu
(postanowienie SN z dnia 9 czerwca 1971 r., sygn. II CZ 59/71 - OSNC 1971 z. 12,
poz. 226). W sprawie niniejszej występuje tylko tożsamość stron postępowania, brak
natomiast tożsamości roszczenia z uwagi na zmianę stanu prawnego", po trzecie - w
rewizji nadzwyczajnej podniesiony został także zarzut naruszenia art. 7 i art. 77 § 1
KPA, ponieważ Naczelny Sąd Administracyjny ,,dokonał własnych ustaleń co do fak-
tycznego stanu zagospodarowania nieruchomości - co jest istotną kwestią sporną
między stronami, a w dotychczasowym postępowaniu administracyjnym niewyjaśnio-
ną wszechstronnie".
Pełnomocnik skarżącej wniósł o uwzględnienie rewizji nadzwyczajnej, a po-
nadto dodatkowo zwrócił uwagę, że przedmiotem roszczenia skarżącej w niniejszym
postępowaniu jest inna nieruchomość (działka gruntu), aniżeli nieruchomość (działka
gruntu), która była przedmiotem uprzedniego postępowania, zakończonego wyro-
kiem Naczelnego Sądu Administracyjnego-Ośrodka Zamiejscowego w Krakowie z
dnia 1 grudnia 1993 r. [...].

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:


Rewizja nadzwyczajna jest zasadna. Sąd Najwyższy rozpoznaje sprawę w
granicach zaskarżenia rewizją nadzwyczajną oraz jej podstaw (art. 39311 § 1 KPC w
związku z art. 10 ustawy z dnia 1 marca 1996 r. o zmianie Kodeksu postępowania
cywilnego, rozporządzeń Prezydenta Rzeczypospolitej - Prawo upadłościowe i
Prawo o postępowaniu układowym, Kodeksu postępowania administracyjnego,
ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych oraz niektórych innych ustaw -
Dz.U. Nr 43, poz. 189 ze zm.). Trafny okazał się zarzut rewizji nadzwyczajnej, że
wbrew stanowisku Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie, w rozpozna-
wanej sprawie brak było podstaw do stwierdzenia stanu rzeczy osądzonej (rei iudi-
catae). W danym wypadku nie można bowiem zasadnie mówić o tożsamości rosz-
czenia strony skarżącej z roszczeniem, które pomiędzy tymi samymi stronami było
uprzednio przedmiotem rozstrzygnięcia w postępowaniu zakończonym wyrokiem
Naczelnego Sądu Administracyjnego-Ośrodka Zamiejscowego w Krakowie z dnia 1
grudnia 1993 r. [...], skoro wobec zmiany stanu prawnego (utrata mocy obowiązują-
cej przepisów ustawy o gospodarce gruntami i wejście w życie ustawy o gospodarce
nieruchomościami) w rozpoznawanej sprawie roszczenie strony skarżącej opierało
się na przepisach art. 216 w związku z art. 136 ust. 3 i art. 137 ustawy o gospodarce
nieruchomościami, a nie - jak uprzednio - na podstawie art. 69 ust. 1 i ust. 3 ustawy
o gospodarce gruntami.
Nie jest natomiast zasadny podniesiony w rewizji nadzwyczajnej zarzut rażą-
cego naruszenia przez Naczelny Sąd Administracyjny przepisów art. 7 i art. 77 § 1
KPA w związku z art. 52 ust. 2 i art. 59 ustawy o NSA, ponieważ - wbrew temu za-
rzutowi - Sąd nie dokonywał w toku postępowania własnych ustaleń co do okolicz-
ności faktycznych stanowiących przedmiot sporu pomiędzy stronami.
Biorąc powyższe pod uwagę, Sąd Najwyższy na podstawie art. 236 ust. 2
Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz.U. Nr 78, poz.
483) oraz art. 39313 § 1 KPC w związku art. 10 ustawy z dnia 1 marca 1996 r. o
zmianie Kodeksu postępowania cywilnego, rozporządzeń Prezydenta Rzeczypospo-
litej - Prawo upadłościowe i Prawo o postępowaniu układowym, Kodeksu postępo-
wania administracyjnego, ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych oraz
niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 43, poz. 189 ze zm.) orzekł, jak w sentencji.
========================================