Wyrok z dnia 17 września 2001 r.
III RN 113/00

Uprzedzenie żołnierza zawodowego przez właściwy organ wojskowy o
zamiarze zwolnienia z zawodowej służby wojskowej (art. 77 ust. 3 ustawy z dnia
30 czerwca 1970 r. o służbie wojskowej żołnierzy zawodowych, jednolity tekst:
Dz.U. z 1997 r. Nr 10, poz. 55 ze zm.) może nastąpić w czasie niezdolności do
służby z powodu choroby.


Przewodniczący SSN Andrzej Wróbel, Sędziowie SN: Katarzyna Gonera,
Jerzy Kwaśniewski (sprawozdawca).

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 17 września 2001 r. sprawy ze skargi
Mirosława H. na decyzję Ministra Obrony Narodowej z dnia 24 czerwca 1999 r. [...] w
przedmiocie zwolnienia z zawodowej służby wojskowej, na skutek rewizji nadzwy-
czajnej Ministra Sprawiedliwości [...] od wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego
w Warszawie z dnia 19 listopada 1999 r. [...]


u c h y l i ł zaskarżony wyrok i oddalił skargę.

U z a s a d n i e n i e


W zaskarżonym rewizją nadzwyczajną wyroku Naczelnego Sądu Administra-
cyjnego z dnia 19 listopada 1999 r. - stosownie do jego uzasadnienia - przyjęto co
następuje:

Naczelny Sąd Administracyjny rozpatrzył skargę Mirosława H. na decyzję Mi-
nistra Obrony Narodowej z dnia 24 czerwca 1999 r., którą Minister ten utrzymał w
mocy swą decyzję z dnia 17 maja 1999 r. o zwolnieniu [...] Mirosława H. z dniem 29
października 1999 r. z zawodowej służby wojskowej i przeniesieniu go do rezerwy na
podstawie art. 76 ust. 1 pkt 1 lit. d w związku z art. 77 ust. 3 ustawy z dnia 30
czerwca 1970 r. o służbie wojskowej żołnierzy zawodowych (jednolity tekst: Dz.U. z
1997 r. Nr 10, poz. 55 ze zm.). W uzasadnieniu tej decyzji powołane zostały w pierw-
szym rzędzie przesłanki zastosowania powołanych przepisów ustawy o służbie wojs-
kowej żołnierzy zawodowych to jest, że Mirosław H. nabył prawo do zaopatrzenia
emerytalnego z tytułu wysługi lat i osiągnięcia wieku 57 lat. Ponadto Minister Obrony
Narodowej powołał się na określone okoliczności, które uwzględniał przy podejmo-
waniu decyzji. [...] Mirosław H. pozostawał od 29 marca 1999 r. do dyspozycji Mini-
stra Obrony Narodowej w związku z rozformowaniem Zespołu Głównych Inspektorów
MON, w którym poprzednio pełnił służbę. Mając zaś pełne uprawnienia emerytalne i
odpowiedni wiek umożliwiający zwolnienie ze służby, został objęty programami res-
trukturyzacji Sił Zbrojnych przewidującymi ograniczenie stanowisk służbowych,
zwłaszcza oficerów starszych i generałów stosownie do ,,Założeń rządowego pro-
gramu modernizacji Sił Zbrojnych w latach 1998-2002" oraz ,,Programu Integracji z
Organizacją Traktatu Północnoatlantyckiego i Modernizacji Sił Zbrojnych RP w latach
1998-2012".

W decyzji tej podano także, iż zgodnie z art. 77 ust. 3 przytoczonej ustawy, w
dniu 14 kwietnia 1999 r. została przeprowadzona z Mirosławem H. rozmowa uprze-
dzająca o zamiarze zwolnienia z zawodowej służby wojskowej wskutek nabycia
prawa do zaopatrzenia emerytalnego z tytułu wysługi lat i osiągnięcia granicy wieku
w posiadanym stopniu wojskowym (art. 76 ust. 1 pkt 1 lit. d powołanej ustawy). Roz-
mowę tę przeprowadził Dyrektor Departamentu Kadr i Szkolnictwa Wojskowego w
obecności Szefa Oddziału Rozmieszczenia Kadr Instytucji MON. Po zapoznaniu Mi-
rosława H. z celem rozmowy oraz poinformowaniu go o zamiarze zwolnienia z za-
wodowej służby wojskowej po sześciu miesiącach od dnia przeprowadzenia rozmo-
wy, stwierdził on, że przebywa na zwolnieniu lekarskim (co potwierdził przedstawio-
nym zwolnieniem stwierdzającym niezdolność do wykonywania obowiązków służbo-
wych w okresie od 9 kwietnia 1999 r. do 22 kwietnia 1999 r.), a następnie opuścił
gabinet dyrektora nie podpisawszy notatki z przeprowadzonej rozmowy. W tym sta-
nie rzeczy uznano, że zainteresowany został poinformowany o zamiarze zwolnienia,
czym wyczerpano wymóg z powołanego art. 77 ust. 3 ustawy o służbie wojskowej
żołnierzy zawodowych.

W skardze do Naczelnego Sądu Administracyjnego [...] Mirosław H. domagał
się uchylenia powyższej decyzji zarzucając , iż z naruszeniem art. 77 ust. 3 ustawy z
30 czerwca 1970 r. o służbie wojskowej żołnierzy zawodowych nie przeprowadzono
rozmowy na temat planowanego zwolnienia ze służby. Od dnia 9 kwietnia 1999 r.
przebywał na zwolnieniu lekarskim i w dniu 14 kwietnia jadąc na wizytę lekarską
wstąpił do Biura Kadr MON z uwagi na telefoniczną prośbę mjr. P. W Biurze Kadr
oświadczono mu, że zamierzają z nim rozmawiać służbowo. Wówczas oznajmił, że
przebywa na zwolnieniu lekarskim i ma wysoką temperaturę. W związku z tym [...] B.
zasugerował inny termin rozmowy służbowej, po 23 kwietnia 1999 r., ale taka roz-
mowa już się nie odbyła. Poza tym skarżący zarzucił, iż występuje rozbieżność mię-
dzy wskazaną podstawą zwolnienia z art. 76 ust. 1 pkt 1 lit. d ustawy z dnia 30
czerwca 1970 r., a uzasadnieniem decyzji, w której jest mowa o likwidacji zajmowa-
nego stanowiska służbowego i braku możliwości wyznaczenia na stanowisko równo-
rzędne - co przewiduje art. 78 ust. 2 pkt 2 tej ustawy.

Minister Obrony Narodowej w odpowiedzi na skargę wniósł o jej oddalenie
powołując się na dotychczasowe ustalenia faktyczne i prawne.

Naczelny Sąd Administracyjny stwierdził, że nie można podzielić zarzutu skar-
żącego co do sprzeczności między wskazaną w zaskarżonej decyzji podstawą zwol-
nienia z zawodowej służby wojskowej (art. 76 ust. 1 pkt 1 lit. d ustawy), a uzasadnie-
niem decyzji. Wskazane bowiem zostały przesłanki, o jakich mowa w tym przepisie, a
mianowicie nabycie prawa do zaopatrzenia emerytalnego i osiągnięcie przez gene-
rała 57 lat, a w dalszej części uzasadnienia decyzji przytoczono jedynie dodatkowe
argumenty uzasadniające - zdaniem organu wojskowego - tę fakultatywną podstawę
zwolnienia, a mianowicie rozformowanie Zespołu Głównych Inspektorów MON. Po-
mimo to - według NSA - skarga podlegała uwzględnieniu wobec naruszenia art. 77
ust. 3 ustawy z dnia 30 czerwca 1970 r. o służbie wojskowej żołnierzy zawodowych.
Przepis ten ma charakter ochronny, gdyż ustawodawca uznał za niezbędne uprze-
dzenie żołnierza o planowanym zwolnieniu ze służby wojskowej, celem umożliwienia
mu zorganizowania życia osobistego i zawodowego związanego z tym zwolnieniem.
Określił też czasowy limit ochronny na co najmniej sześć miesięcy. Ten okres
ochronny nie podlega skróceniu. Stąd też nie można uznać za prawidłowe przepro-
wadzenie takiej rozmowy w okresie usprawiedliwionej nieobecności żołnierza w służ-
bie spowodowanej chorobą. Tak zaś było w przypadku skarżącego, który - jak wyni-
ka z dokumentacji lekarskiej Wojskowego Instytutu Medycyny Lotniczej - był nie-
zdolny do służby od 9 kwietnia 1999 r., a w dniu przeprowadzonej rozmowy (14
kwietnia 1999 r.) odczuwał silne dolegliwości bólowe i miał wysoką gorączkę - 38,8o
C. W konsekwencji powyższego stanowiska Naczelny Sąd Administracyjny wyrokiem
z dnia 19 listopada 1999 r. uchylił zaskarżoną decyzję oraz poprzedzającą ją decyzję
z dnia 17 maja 1999 r.

Minister Sprawiedliwości w rewizji nadzwyczajnej od powyższego wyroku za-
rzucił rażące naruszenie art. 22 ust. 1 pkt 1 i ust. 2 pkt 1 ustawy z dnia 11 maja 1995
r. o Naczelnym Sądzie Administracyjnym (Dz.U. Nr 74., poz. 368 ze zm.) oraz art. 77
ust. 3 ustawy z dnia 30 czerwca 1970 r. o służbie wojskowej żołnierzy zawodowych i
na podstawie art. 57 ust. 2 ustawy z dnia 11 maja 1995 r. o Naczelnym Sądzie Ad-
ministracyjnym wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i oddalenie skargi.

W uzasadnieniu rewizji nadzwyczajnej wskazano, że nie budzą zastrzeżeń
ustalenia faktyczne, a w szczególności, że rozmowa z [...] Mirosławem H. o zamiarze
zwolnienia go z zawodowej służby wojskowej wskutek osiągnięcia wieku, o którym
mowa w art. 76 ust. 1 pkt 1 lit. d ustawy, została przeprowadzona w okresie uspra-
wiedliwionej nieobecności skarżącego spowodowanej chorobą, co wynika z doku-
mentacji lekarskiej Wojskowego Instytutu Medycyny Lotniczej stwierdzającej, że był
on niezdolny do służby od 9 kwietnia 1999 r., a ponadto w dniu przeprowadzenia
rozmowy - 14 kwietnia 1999 r. odczuwał silne dolegliwości bólowe i miał wysoką go-
rączkę. Natomiast nie można się zgodzić z zawartą w wyroku oceną prawną tej
sytuacji faktycznej w świetle art. 77 ust. 3 ustawy o służbie wojskowej żołnierzy
zawodowych. Według Ministra Sprawiedliwości odmiennie od uregulowań przyjętych
w Kodeksie pracy, usprawiedliwiona nieobecność żołnierza spowodowana chorobą
nie jest czynnikiem uniemożliwiającym podejmowanie działań w zakresie zwalniania
z zawodowej służby wojskowej. Dotyczy to również informowania go o takim zamia-
rze przewidzianego w art. 77 ust. 3 ustawy, który nie zabrania organowi wojskowemu
uprzedzenia o zamiarze zwolnienia z zawodowej służby wojskowej w okresie uspra-
wiedliwionej nieobecności żołnierza spowodowanej chorobą. Wskazać w szczegól-
ności należy na treść art. 75 ust. 1 pkt 2 ustawy stwierdzającego, iż choroba żołnie-
rza powodująca niezdolność do zawodowej służby wojskowej stanowi bezwzględną
przesłankę zwolnienia z wojska i to w trybie natychmiastowym, po stwierdzeniu przez
wojskową komisję lekarską niezdolności do zawodowej służby wojskowej. Zwolnienie
ze służby następuje wówczas bez jakiegokolwiek okresu ochronnego, nawet w przy-
padku pozostawania żołnierza w stanie obłożnej choroby (także w trakcie leczenia
szpitalnego). Fakt ten w żaden sposób nie ogranicza organom wojskowym możliwo-
ści działania w zakresie zwalniania żołnierza z zawodowej służby wojskowej. Pod-
kreślenia ponadto wymaga, że przeprowadzenie rozmowy uprzedzającej o zamiarze
zwolnienia z zawodowej służby wojskowej, przewidziane w art. 77 ust. 3 ustawy ma
jedynie charakter informacyjny, a nie konstytutywny. W wyniku jej przeprowadzenia
nie zmienia się status prawny żołnierza zawodowego, a dopiero decyzja o zwolnieniu
zmienia jego sytuację prawną. Skoro więc - jak przyjął Naczelny Sąd Administracyj-
ny - skarżący powiadomiony został w dniu 14 kwietnia 1999 r. przez właściwy organ
wojskowy o zamiarze zwolnienia z zawodowej służby wojskowej wskutek osiągnięcia
wieku, o którym mowa w art. 76 ust. 1 pkt 1 lit. d ustawy z dnia 30 czerwca 1970 r. o
służbie wojskowej żołnierzy zawodowych, brak jest podstaw do przyjęcia, że nie zo-
stały spełnione przesłanki z art. 77 ust. 3 ustawy.


Sąd Najwyższy zważył co następuje:


Stosownie do art. 77 ust. 3 ustawy o służbie wojskowej żołnierzy zawodowych
w razie zamiaru zwolnienia żołnierza zawodowego z zawodowej służby wojskowej
przez właściwy organ wojskowy wskutek osiągnięcia wieku stwarzającego taką moż-
liwość (art. 76 ust. 1 pkt 1), należy go o tym uprzedzić co najmniej na sześć miesięcy
przed planowanym terminem zwolnienia.

Odnosząc treść tego przepisu do stanu faktycznego sprawy, tak jak on się
przedstawia w niekwestionowanej w tym zakresie podstawie faktycznej wyroku NSA,
nie może budzić wątpliwości, iż w trakcie rozmowy służbowej w dniu 14 kwietnia
1999 r. [...] Mirosław H. został uprzedzony o planowanym zwolnieniu go z zawodowej
służby wojskowej, które następnie - stosownie do decyzji Ministra Obrony Narodowej
- nastąpiło z dniem 29 października 1999 r., to jest po upływie 6 miesięcy od uprze-
dzającej to zwolnienie informacji. O ile nie budziło wątpliwości to, że okoliczności
przeprowadzonej w dniu 14 kwietnia 1999 r. "rozmowy służbowej" o planowanym
zwolnieniu Mirosława H. ze służby, poddają się kwalifikacji prawnej jako uprzedzenie
o zamiarze zwolnienia ze służby, o którym mowa w powołanym wyżej przepisie, to
powstał problem co do skuteczności prawnej przedmiotowego ,,uprzedzenia" ze
względu na to, że wtedy, gdy się ono dokonywało, uprzedzony o zamiarze zwolnienia
ze służby Mirosław H. był chory i niezdolny do służby. Rozważając ten problem, który
okazał się jedynym spornym problemem prawnym w świetle wyroku Naczelnego
Sądu Administracyjnego, należy zauważyć, że według tego wyroku tylko sam fakt
choroby zainteresowanego ma znaczenie. Naczelny Sąd Administracyjny nie ustalił
natomiast ażeby choroba [...] Mirosława H. spowodowała jakieś istotne zakłócenie
percepcji przekazanego mu ,,uprzedzenia", którego treścią był komunikat, że Minister
Obrony Narodowej zamierza po okresie 6 miesięcy zwolnić go ze służby na podsta-
wie kompetencji określonej w art. 76 ust. 1 ustawy o służbie wojskowej żołnierzy za-
wodowych. Ze stanowiska przedstawionego w zaskarżonym wyroku wynika zatem, iż
przedmiotowe ,,uprzedzenie", chociaż nastąpiło, to jednak nie wywarło skutku praw-
nego wobec choroby i niezdolności do służby zainteresowanego. Sąd Najwyższy
uznał, że w rewizji nadzwyczajnej właściwie określono zakres spornego zagadnienia
prawnego i zasadnie zarzucono, iż stanowisko zaskarżonego wyroku wynika z bez-
podstawnego, swoistego dowartościowania ,,uprzedzenia", o którym mowa w art. 77
ust. 3 powołanej ustawy o warunek, którego nie ma w przepisach prawa. W zaskar-
żonym wyroku nie wskazano żadnego przepisu prawa, który ustalałby zakaz doko-
nywania ,,uprzedzenia" o zamiarze zwolnienia ze służby wojskowej, o którym mowa
w art. 77 ust. 3 ustawy, ze względu na chorobę żołnierza. Słusznie w związku z tym
podniesiono w rewizji nadzwyczajnej, że do stosunków służbowych żołnierzy zawo-
dowych nie ma zastosowania regulacja, określająca warunki rozwiązania umowy o
pracę za wypowiedzeniem (por. art. 41 Kodeksu pracy).

Nie jest także przekonywające stanowisko zaskarżonego wyroku, że zakaz
uprzedzania o planowanym zwolnieniu żołnierza zawodowego w okresie jego nie-
zdolności do służby z powodu choroby może być wyprowadzony wprost z art. 77 ust.
3. Takie stanowisko nie ma oparcia w treści przepisu, zaś wspomniana wyżej regula-
cja prawna stosunku pracy wskazuje, że w odniesieniu do wypowiadania umów o
pracę potrzebne było normatywne uregulowanie zakazu wypowiadania umowy o
pracę w czasie usprawiedliwionej nieobecności pracownika w pracy. Wynikająca z
art. 77 ust. 3 ustawy o służbie wojskowej żołnierzy zawodowych instytucja uprzedze-
nia o zamiarze zwolnienia ze służby spełnia określoną funkcję ochronną dla żołnie-
rza, sprowadzającą się do zakomunikowania mu - w określonym terminie - o zamia-
rze zwolnienia ze służby na podstawie art. 76 ust. 1 pkt 1 ustawy. Z punktu widzenia
treści takiego komunikatu i jego celu istotne jest, żeby dotarł on w przewidzianym do
tego terminie do zainteresowanego żołnierza w taki sposób, aby mógł być zrozu-
miany, co w rozważanym przypadku miało miejsce.

Z powyższych przyczyn, skoro wykazana została podstawa rewizji nadzwy-
czajnej dotycząca wyłącznie naruszenia prawa materialnego, Sąd Najwyższy orzekł
przy zastosowaniu art. 39315 KPC w związku z art. 10 ustawy z dnia 1 marca 1996 r.
o zmianie Kodeksu postępowania cywilnego (Dz.U. Nr 43, poz. 189 ze zm.).
========================================