Wyrok z dnia 13 stycznia 2000 r.
III RN 112/99

W art. 3 ust. 1 ustawy z dnia 31 maja 1996 r. o świadczeniu pieniężnym
przysługującym osobom deportowanym do pracy przymusowej oraz osadzo-
nym w obozach pracy przez III Rzeszę i Związek Socjalistycznych Republik Ra-
dzieckich (Dz.U. Nr 87, poz. 395 ze zm.) określone zostały wyłącznie przesłanki
prawne dotyczące sposobu obliczania wysokości świadczenia pieniężnego
należnego uprawnionej osobie. Sformułowana w tym przepisie przesłanka
prawna, w myśl której świadczenie pieniężne przyznawane na podstawie tej
ustawy przysługuje "za każdy pełny miesiąc trwania pracy", wskazuje jedynie
na obowiązek ustalenia faktycznego czasu trwania pobytu określonej osoby w
obozie pracy, natomiast nie wynika z niej obowiązek wykazania przez tę osobę,
czy w czasie pobytu w obozie pracy przymusowej, w którym została osadzona
lub do którego została deportowana, faktycznie wykonywała pracę przymuso-
wą.


Przewodniczący: SSN Andrzej Wróbel, Sędziowie SN: Walerian Sanetra,
Andrzej Wasilewski (sprawozdawca).

Sąd Najwyższy, z udziałem prokuratora Prokuratury Krajowej Waldemara
Grudzieckiego, po rozpoznaniu w dniu 13 stycznia 2000 r. sprawy ze skargi Marka S.
na decyzję Kierownika Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych z
dnia 17 grudnia 1997 r. [...] w przedmiocie uprawnień do świadczenia pieniężnego,
na skutek rewizji nadzwyczajnej Ministra Sprawiedliwości [...] od wyroku Naczelnego
Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 30 listopada 1998 r. [...]

o d d a l i ł rewzję nadzwyczajną.

U z a s a d n i e n i e


Kierownik Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych decyzją
z dnia 9 września 1997 r. [...] wydaną na podstawie art. 1 ust. 1 i art. 4 ust. 1 i ust. 2
ustawy z dnia 31 maja 1996 r. o świadczeniu pieniężnym przysługującym osobom
deportowanym do pracy przymusowej oraz osadzonym w obozach pracy przez III
Rzeszę i Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich (Dz.U. Nr 87, poz. 395 ze
zm. - powoływanej nadal jako: ustawa o świadczeniu pieniężnym), odmówił Markowi
S. przyznania uprawnienia do świadczenia pieniężnego przewidzianego w ustawie o
świadczeniu pieniężnym i następnie utrzymał ją w mocy decyzją z dnia 17 grudnia
1997 r [...] wydaną w trybie art. 127 § 3 Kodeksu postępowania administracyjnego. W
wyniku skargi Marka S. na tę ostatnią decyzję, Naczelny Sąd Administracyjny w
Warszawie wyrokiem z dnia 30 listopada 1998 r. [...] uchylił zaskarżoną decyzję oraz
poprzedzającą ją decyzję z dnia 9 września 1997 r. W uzasadnieniu tego wyroku Sąd
stwierdził, że w myśl art.2 pkt 1 ustawy o świadczeniu pieniężnym: ,,osadzenie w
obozach pracy przymusowej w okresie wojny w latach 1939-1945 z przyczyn poli-
tycznych, narodowościowych, rasowych i religijnych stanowi samodzielną podstawę
prawną przyznania świadczeń pieniężnych przewidzianych w ustawie, bez względu
na to, czy osadzony wykonywał prace przymusową".

Minister Sprawiedliwości pismem z dnia 16 lipca 1999 r. [...] wniósł rewizję
nadzwyczajną od powyższego wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego w War-
szawie z dnia 30 listopada 1998 r. [...], zarzucając mu rażące naruszenie art. 22 ust.
1 pkt 1 ustawy z dnia 11 maja 1995 r. o Naczelnym Sądzie Administracyjnym (Dz.U.
Nr 74, poz.368 ze zm. - powoływanej nadal jako: ustawa o NSA) oraz art. 2 pkt 1 w
związku z art. 3 ust. 1 ustawy o świadczeniu pieniężnym, a w konsekwencji na pods-
tawie art. 57 ust. 2 ustawy o NSA wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przeka-
zanie sprawy Naczelnemu Sądowi Administracyjnemu w Warszawie do ponownego
rozpoznania. W uzasadnieniu rewizji nadzwyczajnej podniesiono w szczególności, że
art. 2 pkt 1 ustawy o świadczeniu pieniężnym stanowi wprawdzie, iż represją w ro-
zumieniu ustawy jest ,,osadzenie w obozach pracy przymusowej w okresie wojny w
latach 1939-1945 z przyczyn politycznych, narodowościowych, rasowych i religij-
nych", ale równocześnie zgodnie z art. 3 ust. 1 ustawy o świadczeniu pieniężnym:
,,Świadczenie przysługuje w wysokości 0,5% przeciętnego wynagrodzenia w kwartale
kalendarzowym poprzedzającym termin ostatniej w 1995 r. waloryzacji emerytur i
rent, za każdy pełny miesiąc trwania pracy, o której mowa w art. 2, nie więcej jednak
łącznie niż 10% tego wynagrodzenia". W tej sytuacji, w opinii rewizji nadzwyczajnej,
należy stanąć na stanowisku, że - wedle przepisów tej ustawy - sam fakt osadzenia
w obozie pracy z wymienionych w ustawie przyczyn nie może stanowić wystarczają-
cej przesłanki dla przyznania świadczenia pieniężnego przewidzianego tą ustawą,
bowiem uniemożliwiałoby to ustalenie podstawy tego świadczenia, które - zgodnie z
dyspozycją art. 3 ust. 1 ustawy o świadczeniu pieniężnym - powinno być przyznane
,,za każdy pełny miesiąc trwania pracy".


Sąd Najwyższy zważył, co następuje:


Rewizja nadzwyczajna nie jest zasadna.

Ustawa z dnia 31 maja 1996 r. o świadczeniu pieniężnym określa stosownie
do jej tytułu, warunki przyznawania świadczenia pieniężnego dla dwóch kategorii
osób, a mianowicie dla osób ,,deportowanych do pracy przymusowej" oraz dla osób
,,osadzonych w obozach pracy" przez III Rzeszę i Związek Socjalistycznych Republik
Radzieckich. Potwierdza to również dyspozycja art. 2 tej ustawy, wedle którego re-
presją w rozumieniu ustawy jest zarówno ,,osadzenie w obozach pracy przymusowej
w okresie wojny w latach 1939-1945 z przyczyn politycznych, narodowościowych,
rasowych i religijnych" (art. 2 pkt 1 ustawy o świadczeniu pieniężnym), jak i ,,deporta-
cja (wywiezienie) do pracy przymusowej na okres co najmniej 6 miesięcy z terytorium
państwa polskiego, w jego granicach sprzed dnia 1 września 1939 r. /.../" (art. 2 pkt 2
ustawy o świadczeniu pieniężnym). Oznacza to, że osoba ubiegająca się o przyzna-
nie świadczenia pieniężnego na podstawie przepisów powyższej ustawy powinna
wykazać, iż spełnia tak określone przesłanki prawne uzasadniające zaliczenie jej do
jednej z dwóch wymienionych w art. 2 ustawy o świadczeniu pieniężnym kategorii
osób represjonowanych, nie jest natomiast obowiązana wykazywać, czy w czasie
pobytu w tego typu obozie faktycznie wykonywała pracę przymusową. Jeżeli więc w
art. 3 ust.1 ustawy o świadczeniu pieniężnym, w którym określone zostały wyłącznie
przesłanki prawne dotyczące sposobu obliczania wysokości należnego świadczenia
pieniężnego, mowa jest o tym, że świadczenie takie przysługuje ,,za każdy pełny
miesiąc trwania pracy", to należy stanąć na stanowisku, że wynika stąd jedynie obo-
wiązek ustalenia faktycznego czasu trwania pobytu określonej osoby w obozie pracy,
natomiast nie wynika obowiązek wykazania przez tę osobę, czy w czasie pobytu w
obozie pracy przymusowej, w którym została osadzona lub do którego została de-
portowana, faktycznie wykonywała pracę przymusową. W rozpoznawanej sprawie
jest poza sporem, że Marek S. został osadzony wraz ze swoją matką w obozie pracy
przymusowej w Berlinie w okresie od sierpnia 1944 r. do maja 1945 r., a to oznacza,
że w świetle przepisów powyższej ustawy o świadczeniu pieniężnym powinien być
zaliczony do kręgu osób represjonowanych w rozumieniu jej art. 2 pkt 1, którym z
tego tytułu przysługuje świadczenie pieniężne ustalone w myśl zasad określonych w
art. 3 ustawy o świadczeniu pieniężnym, co też trafnie orzekł Naczelny Sąd Adminis-
tracyjny w zaskarżonym wyroku.

Biorąc powyższe pod uwagę, Sąd Najwyższy na podstawie art. 236 ust. 2
Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz.U. Nr 78, poz.
483) oraz art. 39312 KPC w związku z art. 10 ustawy z dnia 1 marca 1996 r. o zmia-
nie Kodeksu postępowania cywilnego, rozporządzeń Prezydenta Rzeczypospolitej -
Prawo upadłościowe i Prawo o postępowaniu układowym, Kodeksu postępowania
administracyjnego, ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych oraz niektó-
rych innych ustaw (Dz.U. Nr 43, poz. 189 ze zm.) orzekł, jak w sentencji.
========================================