Wyrok z dnia 21 stycznia 1998 r.
III RN 110/97

Osoba, która zgłosiła do odprawy celnej towary złożone w składzie cel-
nym, należącym do tej osoby, jest stroną postępowania celnego, uprawnioną
do złożenia wniosku o przekazania sprawy właściwemu organowi celnemu w
celu wszczęcia postępowania w sprawie wywozu towarów za granicę (art. 2 pkt
6, art. 45 ust. 5 i art. 82 ust. 1 ustawy z dnia 29 grudnia 1989 r. - Prawo celne,
jednolity tekst: Dz.U. z 1994 r. Nr 41, poz. 312 ze zm.).

Przewodniczący SSN: Jerzy Kwaśniewski, Sędziowie SN: Andrzej Wasilewski,
Andrzej Wróbel (sprawozdawca).

Sąd Najwyższy, z udziałem prokuratora Prokuratury Krajowej Włodzimierza
Skoniecznego, po rozpoznaniu w dniu 21 stycznia 1998 r. sprawy ze skargi Marka P.
na decyzję Prezesa Głównego Urzędu Ceł w W. z dnia 28 września 1995 r. [...] w
przedmiocie stwierdzenia nieważności decyzji, na skutek rewizji nadzwyczajnej
Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego [...] od wyroku Naczelnego Sądu Adminis-
tracyjnego w Warszawie z dnia 26 maja 1997 r. [...]

o d d a l i ł rewizję nadzwyczajną.

U z a s a d n i e n i e


Prezes Głównego Urzędu Ceł decyzją z dnia 28 września 1995 r. [...], wydaną
na podstawie art. 157 § 1, art. 158 § 1 w związku z art. 156 Kodeksu postępowania
administracyjnego oraz art. 23 ust. 2, art. 42 w związku z art. 70 ust. 2 pkt 3 ustawy z
dnia 28 grudnia 1989 - Prawo celne (jednolity tekst: Dz. U. z 1994 r. Nr 71, poz. 312
ze zm.) stwierdził nieważność swojej decyzji z dnia 22 kwietnia 1994 r. [...] oraz de-
cyzji Dyrektora Urzędu Celnego w R. z dnia 1 lutego 1994 r. [...] w części dotyczącej
wymiaru opłaty manipulacyjnej dodatkowej, natomiast odmówił stwierdzenia nieważ-
ności pozostałej części decyzji. Zdaniem Prezesa Głównego Urzędu Ceł przepis § 20
rozporządzenia Ministra Współpracy Gospodarczej z Zagranicą z dnia 22 sierpnia
1990 r. w sprawie dozoru i kontroli celnej oraz poboru opłat ( Dz.U. Nr 61, poz. 357
ze zm.) jest, stosownie do orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego z dnia 1 lutego
1994 r. U 7/93, regulacją przekraczającą upoważnienie zawarte w art. 70 ust. 5 pkt 2
Prawa celnego. Stwierdzenie nieważności w tej części decyzji organów obu instancji
było w pełni uzasadnione. Prezes Głównego Urzędu Ceł nie znalazł natomiast
podstaw do stwierdzenia nieważności swojej decyzji z 22 kwietnia 1994 r. w części
dotyczącej wymiaru cła na podstawie art. 156 § 1 pkt 2 Kodeksu postępowania ad-
ministracyjnego. W uzasadnieniu decyzji Prezes GUC stwierdził, że Marek P. jako
właściciel składu celnego był podmiotem dokonującym obrotu towarowego z zagra-
nicą i według art. 2 pkt 6 Prawa celnego działał na własny rachunek. Postanowieniem
o przekazaniu sprawy Dyrektor Urzędu Celnego w W. przekazał do Dyrektora Urzędu
w R. zgłoszony do odprawy celnej przez Marka P. towar w postaci tekstyliów celem
,,występu za granicę". Z uwagi na to, że towar nie został dostarczony do organu
celnego wskazanego w powyższym postanowieniu, Dyrektor Urzędu Celnego w R.
decyzją z dnia 1 lutego 1994 r. dokonał odprawy celnej ostatecznej towaru i wy-
mierzył cło według stawek obowiązujących w dniu wyprowadzenia towaru ze składu
celnego.
Naczelny Sąd Administracyjny w Warszawie wyrokiem z dnia 26 maja 1997 r. [...]
oddalił skargę Marka P. na decyzję Prezesa Głównego Urzędu Ceł z dnia 28 wrześ-
nia 1995 r. W ocenie Sądu podmiotem żądającym przekazania towaru Dyrektorowi
Urzędu Celnego w R. celem ,,występu towaru za granicę" był skarżący, prowadzący
skład celny ,,M.", który jednocześnie wniósł o przyjęcie przez Dyrektora Urzędu Cel-
nego w W. zabezpieczenia majątkowego.

Wniosek skarżącego został uwzględniony i Dyrektor tego Urzędu Celnego
przyjął od niego proponowane zabezpieczenie majątkowe, a w postanowieniu z dnia
17 marca 1993 r. uzależniono przewóz towaru przez polski obszar celny, a więc
tranzyt towaru ze składu celnego prowadzonego przez skarżącego do ,,jego występu
za granicę", od złożonego zabezpieczenia. Sąd ustalił, że skarżący pokwitował odpis
powyższego postanowienia w dniu jego wydania, a w polu 50 dokumentu SAD
odnotowano to postanowienie, a ponadto z pkt VI ust. 1 Regulaminu Składu Celnego
,,M." wynika, że skład celny prowadzony przez skarżącego ponosi odpowiedzialność
za należności celne ciążące na towarach w nich złożonych oraz na towarach prze-
mieszczanych z tego składu celnego, do czasu potwierdzenia wywozu towaru przez
graniczny urząd celny właściwy miejscowo dla składu celnego, do którego towary
zostały przekazane. W rozpoznawanej sprawie jest niesporne, że towar wymieniony
w dokumencie SAD nr 140100/033631 z dnia 9 czerwca 1993 r. nie został wywiezio-
ny za granicę. W konsekwencji organy celne zasadnie przyjęły, że zgodnie z art. 2
pkt 6 i art. 23 ust. 2 Prawa celnego obowiązek uiszczania należności celnych spo-
czywa na skarżącym.

Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego zaskarżył powyższy wyrok rewizją nadz-
wyczajną, w której zarzucił temu wyrokowi rażące naruszenie prawa przez obrazę:
,, 1) art. 2 pkt 6 ustawy z dnia 29 grudnia 1989 r. - Prawo celne ( jednolity tekst: Dz.
U. z 1994 r. Nr 41, poz. 312 ze zm.) w wyniku braku dowodów świadczących o tym,
że Marek P. był podmiotem dokonującym obrotu towarowego z zagranicą w sprawie
wszczętej w dniu 9 czerwca 1993 r. na skutek złożenia w Urzędzie Celnym w W. JDA
SAD nr 140100/033631,
2) art. 82 ust. 1 Prawa celnego w związku z art. 45 ust. 5 tej ustawy w związku z
brakiem postanowienia, o którym mowa w pierwszym z powołanych przepisów, które
mogłoby stanowić wyłączny dowód co do tego, iż określony podmiot jest osobą
przewożącą towar w rozumieniu art. 42 Prawa celnego (w tym przypadku, że tą
osobą miałby być Marek P., jako właściciel Składu Celnego ,,M." w W.,
3) art. 82 ust. 3 Prawa celnego wobec bezpodstawnego przyjęcia, że postanowienie
Dyrektora Urzędu Celnego w W. z dnia 17 marca 1993 r. [...] dotyczące przyjęcia
zabezpieczenia jest w niniejszej sprawie postanowieniem, o którym mowa w tym
przepisie, wobec braku postanowienia o przekazaniu sprawy wszczętej w dniu 9
czerwca 1993 r. na skutek złożenia w Urzędzie Celnym w W. wymienionego wyżej
JDA SAD, a także wobec braku wniosku ze strony Marka P. o objęcie wywozu towa-
rów wyszczególnionych we wspomnianym JDA SAD zabezpieczeniem wynikającym
z powołanego wyżej postanowienia z dnia 17 marca 1993 r.,
4) art. 156 § 1 pkt 4 KPA w związku z uznaniem za zgodną z prawem decyzji, w któ-
rej zobowiązano do uiszczenia należności celnych osobę, której nie udowodniono, iż
była osobą dokonującą obrotu towarowego z zagranicą lub osobą przywożącą towar
między urzędami celnymi na mocy postanowienia o przekazaniu sprawy,
5) art. 156 § 1 pkt 2 KPA w związku - pośrednio- z art. 18 ust. 2 i 3 ustawy z dnia 16
września 1982 r. o pracownikach urzędów państwowych (Dz. U. Nr 31. poz. 214 ze
zm.) w wyniku uznania za zgodną z prawem decyzji, której realizacja w sposób bez-
pośredni i oczywisty może doprowadzić do powstania po stronie Skarbu Państwa
obowiązku wypłacenia odszkodowania w znacznej wysokości na podstawie art. 417
KC,
6) art. 7, art. 77 § 1 KPA i art. 80 tego Kodeksu w związku z istotnymi brakami w za-
kresie ustalania stanu faktycznego, a także w związku z niezgodnością istotnych
ustaleń faktycznych z treścią zebranego materiału dowodowego,
7) pkt VI. 1. Regulaminu Składu Celnego ,,M." w W. stwierdzającego, że ,,skład po-
nosi odpowiedzialność za należności celne ciążące na towarach złożonych w skła-
dzie celnym oraz na towarach przemieszczanych ze składu, do czasu potwierdzenia
wywozu towaru przez graniczny urząd celny lub urząd celny właściwy miejscowo dla
składu celnego, do którego towary zostały przekazane", w wyniku objęcia tak okreś-
lonym ryzykiem podmiotu prowadzącego skład celny także przestępczych działań
funkcjonariuszy celnych, w tym przypadku działań polegających na poświadczeniu
nieprawdy o występie poza polski obszar celny towarów umieszczonych uprzednio w
tymże składzie celnym.

Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego wniósł o uchylenie przedmiotowego wy-
roku NSA w Warszawie, oraz o stwierdzenie nieważności decyzji Prezesa Głównego
Urzędu Ceł w części odmawiającej stwierdzenia nieważności decyzji tego organu z
dnia 22 kwietnia 1994 r. [...] i utrzymanej nią w mocy decyzji Dyrektora Urzędu Cel-
nego w R. z dnia 1 lutego 1994 r. [...] w przedmiocie wymiaru cła.


Sąd Najwyższy zważył co następuje:


Zgodnie z przepisem art. 2 ust. 6 ustawy z dnia 29 grudnia 1989 r. - Prawo
celne (jednolity tekst: Dz. U. z 1994 r. Nr 41, poz. 312 ze zm.) za podmiot dokonujący
obrotu towarowego z zagranicą uważa się osobę fizyczną, osobę prawną lub
jednostkę organizacyjną nie posiadającą osobowości prawnej, dokonującą obrotu
towarowego z zagranicą na własny rachunek i we własnym imieniu, natomiast obro-
tem towarowym z zagranicą jest przywóz towarów z zagranicy, wywóz towarów za
granicę oraz przewóz towarów przez polski obszar celny, niezależnie od sposobu ich
przemieszczania przez granicę celną. W rozpoznawanej sprawie jest niesporne, że
Marek P. w dniu 8 czerwca 1993 r. wypełnił JDA SAD nr 140100/033631, wpisując w
rubrykach 2,8, 14 jako eksportera, importera i dokonującego zgłoszenia prowadzony
przez siebie skład celny. Nie ulega zatem wątpliwości, że Marek P. był podmiotem
dokonującym obrotu towarowego z zagranicą w rozumieniu powołanych wyżej prze-
pisów Prawa celnego, skoro na własny rachunek i we własnym imieniu sprowadził z
zagranicy towary wymienione w powyższym JDA SAD. Nie jest trafny pogląd Pierw-
szego Prezesa Sądu Najwyższego, że zgłoszenie celne dokonane przez Marka P.
zawarte w JDA SAD sporządzonym w dniu 9 czerwca 1993 r. na podstawie wcześ-
niej wymienionego JDA SAD nr 140100/033631 z dnia 8 czerwca 1993 r. nie upo-
ważniało do wszczęcia właściwego postępowania celnego, a w szczególności do
wydania postanowienia o przekazaniu towarów między składem celnym a granicz-
nym urzędem celnym, skoro skarżący nie przedstawił dokumentów wskazujących na
jego uprawnienia do dokonania takiego zgłoszenia. W tym drugim zgłoszeniu odno-
szącym się do towarów sprowadzonych z zagranicy i składowanych w składzie cel-
nym skarżącego wpisano w rubryce nr 2 ,,Eksporter/Nadawca" firmę ,,M.-T. z siedzibą
w T., w rubryce nr 8 ,,Importer/Odbiorca" firmę ,,M.-F." GMbH z siedzibą w D., zaś w
rubryce 14 jako zgłaszającego wpisano Marka P. Wbrew stanowisku Pierwszego
Prezesa Sądu Najwyższego organy celne były obowiązane wszcząć postępowanie
celne wskutek złożenia przez Marka P. JDA SAD z 9 czerwca 1993 r., z którego
treści wynika, że jest to wniosek o przekazanie sprawy do rozpatrzenia Dyrektorowi
Urzędu Celnego w R. i jednocześnie postanowienie uwzględniające ten wniosek, o
czym świadczą adnotacje i wpisy poczynione w odpowiednich rubrykach przez
wnioskodawcę i organy celne. Skoro zatem wniosek zgłaszającego towar Marka P. o
przekazanie sprawy dyrektorowi właściwego urzędu celnego został uwzględniony
przez Dyrektora Urzędu Celnego w W. w JDA SAD z dnia 9 czerwca 1993 r., to
należy uznać, że w okolicznościach rozpoznawanej sprawy zgłaszający towar jest
osobą przewożącą towar celny w związku z przekazaniem sprawy , o którym mowa
w art. 45 ust. 5 Prawa celnego i na zgłaszającym towar Marku P. ciążył obowiązek
dostarczenia go do Urzędu Celnego w R., który potwierdził przekazanie sprawy w
dniu 10 czerwca 1993 r. w powyższym JDA SAD. Należy podkreślić, że przepis art.
45 ust. 5 Prawa celnego uprawnia stronę postępowania celnego do złożenia wniosku
o przekazanie sprawy właściwemu dyrektorowi urzędu celnego, a za stronę należy
uznać niewątpliwie skarżącego, który zgłosił składowane w należącym do niego
składzie celnym towary do odprawy celnej. Organy celne nie były zatem obowiązane
do szczegółowego wyjaśniania, w jakim charakterze występuje podmiot składający
wniosek o przekazanie sprawy, skoro było niewątpliwe, że wniosek pochodził od
strony postępowania celnego czyli Marka P., który miał interes prawny we wszczęciu
postępowania celnego w sprawie wywozu towarów za granicę. Skoro zatem
zgłaszający towar nie dostarczył towaru wymienionego w JDA SAD z dnia 9 czerwca
1993 r. do Urzędu Celnego R., co jest w sprawie bezsporne, to organy celne i
Naczelny Sąd Administracyjny prawidłowo przyjęły, że był Marek P. podmiotem, na
którym ciążył obowiązek uiszczenia cła.

Biorąc powyższe pod rozwagę Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji
========================================