Wyrok z dnia 9 czerwca 1999 r.
III RN 11/99

Wodą kopalnianą w rozumieniu § 2 pkt 3 rozporządzenia Rady Ministrów
z dnia 27 grudnia 1993 r. w sprawie opłat za szczególne korzystanie z wód i
urządzeń wodnych (Dz.U. Nr 133, poz. 637 ze zm.) jest woda pojawiająca się w
wyrobiskach górniczych, także po zakończeniu eksploatacji złoża.


Przewodniczący: SSN Andrzej Wasilewski, Sędziowie SN: Walerian Sanetra
(sprawozdawca), Andrzej Wróbel.

Sąd Najwyższy, z udziałem prokuratora Prokuratury Krajowej Włodzimierza
Skoniecznego, po rozpoznaniu w dniu 9 czerwca 1999 r. na rozprawie sprawy ze
skargi Elektrowni ,,Ł." w Ł.G. na decyzję Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów
Naturalnych i Leśnictwa w Warszawie z dnia 17 czerwca 1996 r. [...] w przedmiocie
opłat za szczególne korzystanie z wód w II półroczu 1994 r., na skutek rewizji nadz-
wyczajnej Ministra Sprawiedliwości od wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego
w Warszawie z dnia 2 czerwca 1998 r. [...]

o d d a l i ł rewizję nadzwyczajną.

U z a s a d n i e n i e


Minister Sprawiedliwości wniósł rewizję nadzwyczajną od wyroku Naczelnego
Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 2 czerwca 1998 r. [...], wydanego w
następstwie skargi Elektrowni ,,Ł." w Ł.G. na decyzję Ministra Ochrony Środowiska,
Zasobów Naturalnych i Leśnictwa z dnia 17 czerwca 1996 r. [...] w przedmiocie opłat
za szczególne korzystanie z wód w drugim półroczu 1994 r. Zaskarżonemu wyrokowi
Minister Sprawiedliwości zarzucił, że narusza on art. 22 ust. 1 pkt 1 i ust. 2 pkt 1
ustawy z dnia 11 maja 1995 r. o Naczelnym Sądzie Administracyjnym (Dz.U. Nr 74,
poz. 368 ze zm.), art. 53 ust. 2 pkt 1, art. 56 ust. 1 ustawy z dnia 24 października
1974 r. Prawo wodne (Dz.U. Nr 38, poz. 230 ze zm.) oraz § 2 pkt 3 rozporządzenia
Rady Ministrów z dnia 27 grudnia 1993 r. w sprawie opłat za szczególne korzystanie
z wód i urządzeń wodnych (Dz.U. Nr 133, poz. 637 ze zm.).

Wojewoda K. decyzją z dnia 3 sierpnia 1995 r. [...] ustalił dla Przedsiębiorstwa
Państwowego Elektrowni ,,Ł." w Ł.G. opłatę za szczególne korzystanie z wód w dru-
gim półroczu 1994 r. w wysokości 227.150,89 zł, w tym 81.641,25 zł za pobór wody i
145.509,64 zł za odprowadzanie ścieków do wód powierzchniowych. Po rozpatrzeniu
sprawy w trybie odwoławczym Minister Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i
Leśnictwa decyzją z dnia 17 czerwca 1996 r. [...] utrzymał w mocy rozstrzygnięcie
organu pierwszej instancji.

Skargę do Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie na decyzję
ostateczną Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa wniosła
Elektrownia ,,Ł." w Ł.G. Elektrownia zarzuciła zaskarżonej decyzji między innymi, że
na skutek błędnej wykładni § 2 pkt 3 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 27 grud-
nia 1993 r. bezzasadnie przyjęto, iż wody których dotyczy decyzja nie są wodami
kopalnianymi, w następstwie czego bezpodstawnie ustalono opłaty za ich pobór.

Naczelny Sąd Administracyjny uchylił zaskarżoną decyzję oraz utrzymaną
przez nią w mocy decyzję organu pierwszej instancji. W ocenie Ministra Sprawiedli-
wości wyrok tego Sądu zapadł z rażącym naruszeniem wskazanych w rewizji nadz-
wyczajnej przepisów. Artykuł 56 ust. 1 Prawa wodnego stanowi, że za szczególne
korzystanie z wód, a także za korzystanie ze stanowiących własność państwa urzą-
dzeń wodnych pobiera się opłaty. Szczególne korzystanie z wód wymaga pozwolenia
wodnoprawnego ( art. 53 ust. 1 ustawy). Stosownie zaś do § 2 pkt 3 rozporządzenia
Rady Ministrów z dnia 27 grudnia 1993 r. zwalnia się od opłaty za wodę kopalnianą.
Z dokonanych ustaleń wynika, że Wojewoda K. decyzją z dnia 23 grudnia 1993 r.
[...], zmienioną decyzją z dnia 29 kwietnia 1994 r., udzielił Elektrowni ,,Ł." pozwolenia
wodnoprawnego na pobór wód podziemnych z nieczynnych, starych zrobów kopal-
nianych dla potrzeb obiegów wodnych Elektrowni, między innymi z ujęć w szybach:
,,P.", ,,M.", ,,H.".
Według Ministra Sprawiedliwości, NSA niezasadnie przyjął, że uzyskane przez
Elektrownię pozwolenie wodnoprawne reguluje uprawnienie do korzystania z wód
kopalnianych w rozumieniu art. 45 Prawa wodnego. Przepis ten, ani inne uregulo-
wania zawarte w Prawie wodnym oraz w ustawie z 4 lutego 1994 r. Prawo geolo-
giczne i górnicze (Dz.U. Nr 27, poz. 96 ze zm.) nie definiują pojęcia wód kopalnia-
nych i nie dają podstawy do kwalifikowania wód podziemnych pochodzących z nie-
czynnych zrobów (szybów), jako wód kopalnianych. Wymienione pozwolenie wodno-
prawne wydano na podstawie art. 53 ust. 1 pkt 1 Prawa wodnego, który to przepis
jednoznacznie odnosi się do wód powierzchniowych i podziemnych, a nie kopalnia-
nych. Elektrownia ,,Ł." pobierała wodę podziemną z nieczynnych szybów górniczych,
a jej pobór nie miał związku z udostępnianiem i bieżącą eksploatacją złóż węgla. Nie
wspomagał odwadniania czynnych wyrobisk górniczych i nie zmniejszał ilości wód
pochodzących z tego odwodnienia odprowadzanych do wód powierzchniowych. W
związku z powyższym brak było podstaw do przyjęcia, że zaskarżona decyzja doty-
czyła poboru wód kopalnianych, co w konsekwencji powoduje, iż przepis § 2 pkt 3
rozporządzenia z dnia 27 grudnia 1993 r. nie miał w sprawie zastosowania.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Rewizja Ministra Sprawiedliwości nie ma usprawiedliwionych podstaw. Sąd
Najwyższy podziela pogląd wyrażony w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku, że cha-
rakter wód pobieranych przez Elektrownię został przesądzony przez to, jak zostały
one określone w decyzji Wojewody K. z dnia 23 grudnia 1993 r. (wydanej na pods-
tawie art. 53 pkt 1 i 5 Prawa wodnego), którą zostało Elektrowni udzielone pozwole-
nie wodnoprawne na pobór wód podziemnych z nieczynnych, starych zrobów kopal-
nianych dla potrzeb obiegów wodnych Elektrowni z ujęć w szybie: ,,P.", ,,M.", ,,P. VI",
,,H." i ,,B. V". Z pozwolenia tego wynika, że reguluje ono uprawnienie do korzystania z
wód kopalnianych w rozumieniu art. 45 Prawa wodnego oraz § 2 pkt 3 rozporządze-
nia z 4 lutego 1994 r. Z przepisów Prawa wodnego, jak również z przepisów Prawa
geologicznego i górniczego wynika, że ustawodawca obok pojęcia ,,wód powierzch-
niowych i podziemnych" wyodrębnia kategorię wód kopalnianych, której nie definiuje.
W Prawie geologicznym i górniczym istnieje wyraźne rozróżnienie wód podziemnych
i wód kopalnianych, przy czym do tych ostatnich zasadniczo stosuje się przepisy
Prawa wodnego (w myśl art. 45 ust. 1 Prawa wodnego do korzystania z wód kopal-
nianych stosuje się przepisy ustawy). NSA słusznie na tym tle podnosi, że w doktry-
nie, jak i w orzecznictwie (w tym zakresie powołuje się na pracę T. Płodowskiego:
Prawo górnicze, Warszawa 1982, s. 141 i Z. Żółtowskiego: Prawo geologiczne, War-
szawa 1964, s. 116) pod pojęciem ,,wody kopalnianej" rozumie się powszechnie
wszelką wodę pochodzącą z wyrobisk górniczych i to nie tylko wydobywaną przy
zastosowaniu systemu podziemnej eksploatacji złoża, ale również przy eksploatacji
odkrywkowej czy systemem otworów wiertniczych. Sąd ten trafnie przy tym także
uznał, że brak jest uzasadnionych podstaw dla poglądu (prezentowanego w zaskar-
żonej do tego Sądu decyzji), że zwolnienie od opłat za wodę kopalnianą pozostaje w
jakiejkolwiek zależności od związku z udostępnieniem i bieżącą eksploatacją złóż
węgla oraz wspomagania odwodnienia czynnych wyrobisk. W jego ocenie, gdy idzie
o regulacje odnoszące się do wód kopalnianych zawarte w Prawie wodnym, to brak
jest w nich jakichkolwiek ograniczeń i uwarunkowań w zakresie zwalniania od opłat
za pobór wody kopalnianej. Istnienie zaś ,,wyłącznie argumentów racjonalnych, prze-
mawiających za potrzebą tego rodzaju ograniczeń, nie może stanowić samoistnej
podstawy do ich uwzględnienia w decyzji administracyjnej". Na rzecz trafności tego
stanowiska przemawiają dodatkowo wnioski wypływające z analizy art. 89 Prawa
geologicznego i górniczego, w myśl którego przedsiębiorca (podmiot posiadający
koncesję na prowadzenie działalności regulowanej ustawą) jest uprawniony do bez-
płatnego korzystania z wody kopalnianej na potrzeby zakładu górniczego. Wynika z
niego, że w tym wypadku nie mają zastosowania (do korzystania z wody kopalnianej)
przepisy Prawa wodnego. Tym samym zwolnienie, o którym mowa w § 2 pkt 3 rozpo-
rządzenia z 27 grudnia 1993 r., nie ma w tym wypadku zastosowania i odnosi się ono
do innych podmiotów niż ,,przedsiębiorcy" w rozumieniu Prawa geologicznego i gór-
niczego. W art. 89 tego Prawa idzie o korzystanie z wody kopalnianej na potrzeby
zakładu górniczego, co wcale nie musi łączyć się w każdym przypadku ze ,,wspoma-
ganiem odwadniania", ani też z ,,eksploatacją złoża górniczego", jeżeli zakład górni-
czy eksploatacji tej już nie prowadzi, ale jest jeszcze w ruchu i w związku z tym ma
zapotrzebowanie na korzystanie z wody kopalnianej. Trudno zaś byłoby w tych przy-
padkach przyjmować - mając na uwadze cel art. 89 Prawa geologicznego i górni-
czego, jego funkcję i kontekst systemowy - że woda znajdująca się w wyrobiskach
kopalnianych (pojawiająca się w następstwie prowadzonych robót górniczych) nie
jest wodą kopalnianą, a wobec tego na korzystanie z niej ,,przedsiębiorca" musiałby
uzyskiwać pozwolenie wodnoprawne i uiszczać opłatę za jej pobór. Nie jest ponadto
trafne rozumowanie przedstawione w rewizji nadzwyczajnej, z którego zdaje się wy-
nikać, że skoro Elektrownia uzyskała pozwolenie wodnoprawne na podstawie art. 53
ust. 2 pkt 1 Prawa wodnego, to wobec tego idzie o pobór wód powierzchniowych i
podziemnych (śródlądowych - art. 6 ust. 2 Prawa wodnego), a to z kolei oznacza, iż
nie są to wody kopalniane. Według rozporządzenia z 27 grudnia 1993 r. opłaty pobie-
rane są za pobór wody śródlądowej (§ 1 ust. 1). Jeżeli zaś wody kopalniane miałyby
nie być wodami śródlądowymi (powierzchniowymi lub podziemnymi), to nie wiadomo
do czego miałoby się odnosić zwolnienie przewidziane w § 2 pkt 3 tego rozporządze-
nia, w myśl którego zwalnia się z opłat wodę kopalnianą. Woda ta mieści się w poję-
ciu wody śródlądowej w rozumieniu Prawa wodnego, z tym, że korzystanie z niej
poddane jest w pewnym zakresie szczególnym regułom.
Z przytoczonych powyżej względów Sąd Najwyższy, uwzględniając art. 39312
KPC w związku z art. 10 ustawy z dnia 1 marca 1996 r. o zmianie Kodeksu postępo-
wania cywilnego, rozporządzeń Prezydenta Rzeczypospolitej - Prawo upadłościowe i
Prawo o postępowaniu układowym, ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywil-
nych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 43, poz. 189 ze zm.), orzekł jak w sen-
tencji wyroku.
========================================