Wyrok z dnia 12 lipca 2000 r.
III RN 1/00

Prezes Naczelnej Rady Lekarskiej jest uprawniony do wniesienia rewizji
nadzwyczajnej od orzeczenia Naczelnego Sądu Lekarskiego (art. 50 ust. 1
ustawy z dnia 17 maja 1989 r. o izbach lekarskich, Dz.U. Nr 30, poz. 158 ze zm.).


Przewodniczący: SSN Kazimierz Jaśkowski, Sędziowie SN: Andrzej
Wasilewski (sprawozdawca), Ewa Gaberle.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 12 lipca 2000 r. sprawy obwinionego
Jerzego C. o naruszenie art. 1 Kodeksu Etyki Lekarskiej, na skutek rewizji nadzwy-
czajnej Prezesa Naczelnej Rady Lekarskiej w Warszawie [...] od orzeczenia Okręgo-
wego Sądu Lekarskiego w Białymstoku z dnia 25 listopada 1998 r. [...] i Naczelnego
Sądu Lekarskiego z dnia 25 czerwca 1999 r. [...]

1. u c h y l i ł zaskarżone orzeczenie Naczelnego Sądu Lekarskiego oraz
zmienił nim orzeczenie Okręgowego Sądu Lekarskiego w Białymstoku w części do-
tyczącej czynu opisanego w punkcie II - wniosku o ukaranie i w tym zakresie przeka-
zał sprawę Okręgowemu Sądowi Lekarskiemu w Białymstoku do ponownego rozpo-
znania;
2. o d d a l i ł rewizję nadzwyczajną w pozostałej części, a kosztami sądowy-
mi postępowania przed Sądem Najwyższym obciążył w tym zakresie Skarb Państwa.

U z a s a d n i e n i e

Okręgowy Sąd Lekarski w Białymstoku orzeczeniem z dnia 25 listopada 1998
r. [...] uniewinnił lekarza Jerzego C. od popełnienia czynu zarzuconego mu w pkt I
wniosku o ukaranie, polegającego na tym, że w dniu 3/4 września 1992 r. w Zakła-
dzie Opieki Zdrowotnej w Ł. zataił przed lekarzami udzielającymi pomocy jego żonie
Barbarze C., iż doznała ona przed śmiercią urazu brzucha, co mogło mieć wpływ na
zmniejszenie szans uratowania jej życia.

Tym samym orzeczeniem Sąd pierwszej instancji uznał lekarza Jerzego C. za
winnego popełnienia czynu zarzuconego mu w pkt II wniosku o ukaranie, polegają-
cego na tym, że w miejscu i czasie jak w pkt I wniosku (a więc w dniu 3/4 września
1992 r. w Zakładzie Opieki Zdrowotnej w Ł.), poprzez silne kopnięcie Barbary C. w
brzuch spowodował u niej obrażenia wewnętrzne ze skutkiem śmiertelnym, naru-
szając przez to zasady określone w art. 1 Kodeksu Etyki Lekarskiej i na podstawie
art. 42 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 17 maja 1989 r. o izbach lekarskich (Dz. U. Nr 30,
poz. 158 ze zm. - powoływanej dalej jako ustawa o izbach lekarskich) orzekł wobec
Jerzego C. karę nagany.

W wyniku odwołania obwinionego lekarza Jerzego C. Naczelny Sąd Lekarski
w Warszawie orzeczeniem z dnia 25 czerwca 1999 r. [...] zmienił zaskarżone orze-
czenie w części skazującej i modyfikując opis czynu ustalił, że obwiniony popełnił ten
czyn w nocy z 3 na 4 września 1992 r. w Ł. poprzez zadanie Barbarze C. ciosu w
brzuch, a w pozostałej części utrzymał w mocy zaskarżone orzeczenie.

Prezes Naczelnej Rady Lekarskiej zaskarżył powyższe orzeczenia rewizją
nadzwyczajną wniesioną na niekorzyść obwinionego (z zachowaniem sześciomie-
sięcznego terminu) i powołując się na podstawę prawną z art. 50 ust. 1 ustawy o
izbach lekarskich w związku z art. 4 ustawy z dnia 29 czerwca 1995 r. o zmianie Ko-
deksu postępowania karnego ... (Dz.U. Nr 89, poz. 443) oraz z art. 520 KPK zarzucił
popełnienie rażącego naruszenia prawa, które miało istotny wpływ na treść orzeczeń,
a w szczególności obrazę art. 4 i art. 92 KPK poprzez pominięcie dowodów dotyczą-
cych przewinienia zawodowego zarzuconego obwinionemu Jerzemu C., znajdują-
cych się w aktach prowadzonej przeciwko niemu sprawy karnej Sądu Wojewódz-
kiego w Olsztynie [...] i Sądu Apelacyjnego w Warszawie [...], co uniemożliwiło prawi-
dłowe ustalenie stanu faktycznego i właściwą ocenę stopnia winy Jerzego C. oraz
wymierzenie mu kary dyscyplinarnej stosownej do ciężaru popełnionego przewinienia
zawodowego.

Stawiając te zarzuty skarżący domagał się uchylenia zaskarżonych orzeczeń i
przekazania sprawy Okręgowemu Sądowi Lekarskiemu w Białymstoku do ponowne-
go rozpoznania.

W uzasadnieniu rewizji nadzwyczajnej przytoczono treść prawomocnego wy-
roku Sądu Wojewódzkiego w Olsztynie z dnia 5 listopada 1993 r. [...], którym skaza-
no Jerzego C. na karę siedmiu lat pozbawienia wolności za przestępstwo określone
w art. 157 § 3 KK, popełnione w ten sposób, że w dniu 3 września 1992 r. w Ł. zadał
żonie Barbarze C. cios w okolice śródbrzusza, powodując pęknięcie i uszkodzenie
krezki jelitowej i rozległe podbiegnięcie krwawe, w wyniku czego nastąpiło krwawie-
nie do jamy brzusznej, a następnie wstrząs krwotoczny, co spowodowało jej zgon.
Uzasadnienie rewizji nadzwyczajnej odwołuje się nadto do pisemnych motywów
orzeczenia Naczelnego Sądu Lekarskiego zawierających ocenę o rażącej łagodności
zastosowanej wobec obwinionego kary nagany.

Na rozprawie przed Sądem Najwyższym pełnomocnik Prezesa Naczelnej
Rady Lekarskiej popierał zarzuty i wnioski zawarte w rewizji nadzwyczajnej. Obrońca
obwinionego wniósł o pozostawienie rewizji nadzwyczajnej bez rozpoznania z uwagi
na treść art. 520 § 2 KPK, a nadto podniósł zarzut przedawnienia odpowiedzialności
zawodowej, natomiast obwiniony Jerzy C. przyłączył się do argumentacji obrońcy.


Sąd Najwyższy zważył co następuje:


Na wstępie niezbędne jest ustosunkowanie się do zarzutów podniesionych
przez obrońcę obwinionego na rozprawie przed Sądem Najwyższym.

Zarzut przedawnienia odpowiedzialności zawodowej Jerzego C. nie jest za-
sadny. Przepis art. 51 ust. 2 ustawy o izbach lekarskich stanowi, że przedawnienie
odpowiedzialności zawodowej następuje nie wcześniej niż przedawnienie karne, je-
żeli czyn zawiera znamiona przestępstwa. Użyte w tym przepisie generalizujące po-
jęcie ,,przedawnienie karne" nie może być rozumiane inaczej, niż jako nakaz stoso-
wania przepisów ustawy karnej regulujących przedawnienie tego czynu przestępne-
go, którego znamiona wyczerpuje bezprawne zachowanie lekarza, będące zarazem
przewinieniem zawodowym. Czyn obwinionego Jerzego C. popełniony w nocy z 3 na
4 września 1992 r. wyczerpywał znamiona przestępstwa z art. 157 § 3 KK z 1969 r.
zagrożonego karą od 2 do 15 lat pozbawienia wolności, a zatem zgodnie z art. 105 §
1 pkt 2 KK z 1969 r. przedawnienie wszczęcia postępowania karnego nastąpiłoby po
upływie 10 lat od dnia popełnienia tego czynu. Ponieważ w okresie tym wszczęto
postępowanie dyscyplinarne przeciwko Jerzemu C., więc przedawnienie odpowie-
dzialności zawodowej nie mogło jeszcze nastąpić - również w świetle przepisów Ko-
deksu karnego z 1997 r., które stosownie do treści art. 15 przepisów wprowadzają-
cych (Dz. U. z 1997 r. Nr 88, poz. 554) należy stosować od dnia wejścia w życie tego
Kodeksu, tj. od dnia 1 września 1998 r.

Nie można też zgodzić się z podniesionym przez obrońcę zarzutem niedo-
puszczalności rewizji nadzwyczajnej ze względu na treść art. 520 § 2 KPK. Przepis
ten ma zastosowanie do stron postępowania, a Prezes Naczelnej Rady Lekarskiej
uzyskuje legitymację do wniesienia rewizji nadzwyczajnej nie z mocy art. 520 § 1
KPK, lecz na podstawie przepisu szczególnego, jakim jest obowiązujący nadal prze-
pis art. 50 ustawy o izbach lekarskich (patrz: art. 4 ustawy z dnia 29 czerwca 1995 r.
o zmianie Kodeksu postępowania karnego ..., Dz. U. Nr 89, poz. 443 w związku z art.
3 § 2 i art. 4 przepisów wprowadzających Kodeks postępowania karnego z 1997 r.,
Dz. U. Nr 89, poz. 556). Zarówno przepisy ustawy o izbach lekarskich, jak i przepisy
wydanego na jej podstawie rozporządzenia Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z
dnia 26 września 1990 r. w sprawie postępowania w przedmiocie odpowiedzialności
zawodowej lekarzy (Dz. U. Nr 69, poz. 406), nie upoważniają Prezesa Naczelnej
Rady Lekarskiej do występowania jako strona postępowania w przedmiocie odpo-
wiedzialności zawodowej lekarzy. Nie mając zaś uprawnień do zaskarżania orzeczeń
Okręgowego Sądu Lekarskiego poprzez wniesienie odwołania, Prezes Naczelnej
Rady Lekarskiej nie może tym samym spełnić dodatkowego warunku dopuszczalno-
ści kasacji, jakim jest - zgodnie z art. 520 § 2 KPK - wyczerpanie toku instancji. Zas-
tosowanie art. 520 § 2 KPK powodowałoby więc, że wbrew jednoznacznemu posta-
nowieniu art. 50 ust. 2 ustawy o izbach lekarskich, Prezes Naczelnej Rady Lekarskiej
(podobnie jak drugi z wymienionych w tym przepisie podmiotów) zostałby pozbawio-
ny przysługującego mu prawa wniesienia rewizji nadzwyczajnej, co jednak byłoby
konsekwencją nie do zaakceptowania. Nie sposób też pominąć użytego w art. 50 ust.
1 ustawy słowa ,,również", gdyż wskazuje ono na wyraźny zamiar ustawodawcy
zrównania w tym zakresie uprawnień Prezesa Naczelnej Rady Lekarskiej z upraw-
nieniami tych podmiotów, którym w postępowaniu karnym przysługiwało prawo wnie-
sienia nadzwyczajnego środka zaskarżenia w postaci rewizji nadzwyczajnej.
Uwzględniając powyższe uwagi, jak też treść art. 57 ust. 1 ustawy o izbach lekars-
kich należało przyjąć, że podmioty wymienione w art. 50 ust. 1 tej ustawy mają w
postępowaniu dyscyplinarnym przed Sądem Najwyższym status podmiotu szczegól-
nego, ,,odpowiedni" do przyznanego w postępowaniu karnym podmiotom wymienio-
nym w art. 521 KPK. Tym samym wniosek obrońcy obwinionego o pozostawienie
rewizji nadzwyczajnej bez rozpoznania nie mógł być uwzględniony.

Rozstrzygając o rewizji nadzwyczajnej Sąd Najwyższy uznał, że podniesiony
w niej zarzut rażącego naruszenia przez Sąd pierwszej instancji przepisów prawa
procesowego jest zarzutem trafnym w zakresie, w jakim odnosi się on do czynu za-
rzuconego obwinionemu w pkt II wniosku o ukaranie. Analiza akt postępowania dys-
cyplinarnego upoważnia bowiem do stwierdzenia, że Okręgowy Sąd Lekarski w Bia-
łymstoku nie wskazał w ogóle, na jakich dowodach się oparł, a których i dlaczego nie
uwzględnił, poprzestając na lakonicznym stwierdzeniu, iż ,,w świetle zgromadzonego
materiału dowodowego obwiniony Jerzy C. jest winny czynu zarzuconego mu (...) w
pkt II". Ograniczenie się do takiego stwierdzenia nie pozwala dociec, czym kierował
się Sąd przy wydawaniu orzeczenia i jakie poczynił ustalenia faktyczne, w tym także
odnoszące się do rozstrzygnięcia o karze dyscyplinarnej. W szczególności Sąd ten
nie wskazał, czy miał na uwadze dowody i okoliczności, które stanowiły podstawę
faktyczną skazania Jerzego C. prawomocnym wyrokiem Sądu Wojewódzkiego w
Olsztynie z dnia 5 listopada 1993 r. [...], choć tożsamość objętego tym wyrokiem zda-
rzenia faktycznego i zdarzenia opisanego w pkt II wniosku o ukaranie przesądzała o
potrzebie rozważenia tych dowodów i okoliczności. Okręgowy Sąd Lekarski w Bia-
łymstoku dopuścił się więc rażącego naruszenia wskazanych w rewizji nadzwyczaj-
nej przepisów postępowania, tj. art. 4 i 92 KPK (art. 410 KPK w związku z art. 57 ust.
1 ustawy o izbach lekarskich), a co do wymiaru kary także przepisu § 40 ust. 2 po-
wołanego wyżej rozporządzenia z dnia 26 września 1990 r. (Dz. U. Nr 69, poz. 406).
Ten ostatni przepis nakazuje bowiem wziąć pod uwagę przy wymiarze kary między
innymi stopień winy i naruszenia zasad etyki zawodowej oraz skutki czynu, a bez
uwzględnienia danych wynikających z akt sprawy karnej trafne rozstrzygnięcie o ka-
rze nie jest możliwe. Tak poważne uchybienia procesowe (których Sąd drugiej ins-
tancji nie był władny skorygować) mogły mieć istotny wpływ na treść orzeczenia, w
tym zwłaszcza na wybór kary dyscyplinarnej odpowiedniej do wagi popełnionego
czynu. Z tych powodów zawarty w petitum rewizji wniosek zasługiwał na uwzględnie-
nie - również co do konieczności ponownego rozpoznania sprawy przez Okręgowy
Sąd Lekarski w Białymstoku, jako że orzeczenie tego Sądu dotknięte jest wskaza-
nymi wyżej, rażącymi uchybieniami, których usunięcie wymaga uzupełnienia postę-
powania dowodowego w istotnym zakresie i poczynienia prawidłowych ustaleń fak-
tycznych.

Rozpoznając sprawę ponownie Sąd pierwszej instancji winien zatem uzupeł-
nić materiał dowodowy, zwłaszcza poprzez sięgnięcie do akt postępowania karnego
prowadzonego przeciwko Jerzemu C., jak też przeprowadzić inne dowody przydatne
do prawidłowego rozstrzygnięcia sprawy (dotyczące np. aktualnego zachowania ob-
winionego, jego sytuacji zawodowej oraz sposobu wypełniania obowiązków wobec
dzieci). Następnie zaś zgromadzone dowody Sąd winien poddać wszechstronnej
ocenie oraz uwzględnić wszystkie okoliczności mające znaczenie dla dokonania
ustaleń faktycznych rzutujących także na wymiar kary dyscyplinarnej. Nie do pomi-
nięcia jest również i to, że w świetle zasad wynikających z art. 74 zdanie pierwsze
Kodeksu etyki lekarskiej, czyn lekarza polegający na umyślnym zadaniu obrażeń
ciała powodujących śmierć człowieka jawi się jako szczególnie naganny, a łagodne
potraktowanie sprawcy takiego czynu mogą uzasadniać tylko wyjątkowe okoliczno-
ści, których jednak Okręgowy Sąd Lekarski w Białymstoku nie wskazał.

Na koniec niezbędne jest jeszcze zwrócenie uwagi na granice orzekania przy
ponownym rozpoznawaniu sprawy oraz na możliwość ograniczenia postępowania
dowodowego, co szczegółowo reguluje przepis art. 442 KPK.

Sąd Najwyższy nie znalazł podstaw do uwzględnienia rewizji nadzwyczajnej w
części zaskarżającej orzeczenia Sądów obu instancji o uniewinnieniu Jerzego C. od
popełnienia czynu zarzuconego mu w pkt I wniosku o ukaranie. Skoro bowiem Jerzy
C. był sprawcą obrażeń ciała powodujących śmierć jego żony, to istota tego zarzutu
opiera się na wymaganiu, aby ujawnił on popełnione przez siebie przestępstwo, co
naruszałoby określoną w art. 74 § 1 in fine KPK zasadę nemo tenetur se accusare.

Z tych wszystkich powodów Sąd Najwyższy orzekł jak w pkt 1 i 2 wyroku, a o
kosztach procesu w części oddalającej rewizję nadzwyczajną rozstrzygnął stosownie
do treści art. 638 KPK w związku z art. 521 KPK (mającym tutaj, z przyczyn wskaza-
nych wyżej, odpowiednie zastosowanie).
========================================