WYROK Z DNIA 5 PAŹDZIERNIKA 2004 R.
V KK 224/04


Nie ma podstaw do wymierzenia kary łącznej w sytuacji, gdy za dwa
zbiegające się przestępstwa wymierzono karę pozbawienia wolności bez
warunkowego zawieszenia jej wykonania oraz karę pozbawienia wolności z
warunkowym zawieszeniem jej wykonania, a nie są spełnione przesłanki
określone w art. 69 k.k.

Przewodniczący: sędzia SN H. Gordon-Krakowska.
Sędziowie SN: P. Hofmański (sprawozdawca), Z. Stefaniak.
Prokurator Prokuratury Krajowej: A. Herzog.

Sąd Najwyższy w sprawie Mariusza T., po rozpoznaniu w Izbie Kar-
nej na rozprawie w dniu 5 października 2004 r. kasacji, wniesionej przez
Prokuratora Generalnego na korzyść skazanego od wyroku Sądu Rejono-
wego w M. z dnia 12 maja 2003 r.,

u c h y l i ł zaskarżony wyrok i sprawę p r z e k a z a ł do ponownego
rozpoznania Sądowi Rejonowemu w M.


Z u z a s a d n i e n i a :

Wyrokiem łącznym z dnia 12 maja 2003 r. Sąd Rejonowy w M. połą-
czył wymierzone Mariuszowi T. wyrokami tegoż Sądu z dnia 27 czerwca
2002 r., z dnia 14 marca 2002 r., z dnia 8 lipca 2002 r., oraz z dnia 23 paź-
dziernika 2002 r., kary pozbawienia wolności, odpowiednio: rok i 2 miesią-
ce z warunkowym zawieszeniem jej wykonania na okres 4 lat, rok i 4 mie-
siące z warunkowym zawieszeniem jej wykonania na okres 4 lat, rok z wa-
runkowym zawieszeniem jej wykonania na okres 3 lat, rok i 6 miesięcy, i
wymierzył Mariuszowi T. karę łączną w wymiarze 3 lat pozbawienia wolno-
ści bez warunkowego zawieszenia jej wykonania.
Wyrok powyższy uprawomocnił się na skutek pozostawienia bez
rozpoznania cofniętej apelacji skazanego.
Kasację od wyroku łącznego Sądu Rejonowego w M. wywiódł Proku-
rator Generalny podnosząc zarzut rażącej obrazy prawa materialnego, t.j.
art. 89 § 1 k.k., polegającej na orzeczeniu kary łącznej bezwzględnego
pozbawienia wolności za zbiegające się przestępstwa, za które wyrokami
jednostkowymi orzeczono kary pozbawienia wolności z warunkowym za-
wieszeniem oraz karę bez warunkowego zawieszenia wykonania. Podno-
sząc taki zarzut autor kasacji wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i
przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w
M.
W uzasadnieniu kasacji Prokurator Generalny odwołał się do treści
uchwały Sądu Najwyższego z dnia 27 marca 2001 r., I KZP 2/01 (OSNKW
2001, z. 5-6, poz. 41), w której wyrażono pogląd, że w razie skazania za
zbiegające się przestępstwa na kary pozbawienia wolności z warunkowym
zawieszeniem jej wykonania i bez warunkowego jej zawieszenia - orze-
czenie kary bez warunkowego zawieszenia jej wykonania w wyroku łącz-
nym nie jest dopuszczalne. Wskazał też autor kasacji, że skutek orzecze-
nia Sądu Rejonowego jest taki sam, jak zarządzenie wykonania co naj-
mniej jednej z trzech objętych karą łączną kar warunkowo zawieszonych,
co nastąpiło przy braku spełnienia przesłanek wymienionych w art. 75 § 1,
§ 2 i § 3 k.k.
Rozpoznając kasację Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Kasacja jest zasadna i zasługuje na uwzględnienie. W istocie bowiem
Sąd Rejonowy w M. dopuścił się rażącej obrazy art. 89 § 1 k.k. poprzez
wymierzenie Mariuszowi T. bezwzględnej kary pozbawienia wolności w sy-
tuacji, gdy nie wszystkie spośród kar wymierzonych poszczególnymi pod-
legającymi połączeniu wyrokami były karami pozbawienia wolności bez wa-
runkowego zawieszenia ich wykonania. Jak trafnie przyjmuje w swoim
orzecznictwie Sąd Najwyższy (por. w szczególności wskazaną w kasacji
uchwałę z dnia 27 marca 2001 r.), w sytuacji, o której mowa w art. 89 § 1
k.k. wymierzenie takiej kary nie jest dopuszczalne.
Uzasadnienie niniejszego wyroku nie może ograniczać się do wska-
zania przyczyny uchylenia wyroku zaskarżonego kasacją. Sąd kasacyjny
uchylając wyrok i przekazując sprawę do ponownego rozpoznania zobo-
wiązany jest bowiem do sformułowania pod adresem sądu ponownie roz-
poznającego sprawę wskazań co do dalszego postępowania. Wypełnienie
tego zadania wymaga zaś zwrócenia uwagi na kilka elementów.
Wokół powoływanej powyżej uchwały Sądu Najwyższego z dnia 27
marca 2001 r. narosło sporo nieporozumień. Nie spotkała się ona z apro-
batą w piśmiennictwie (por. krytyczne glosy K. Grzegorczyka, WPP 2001,
nr 2, s. 150; M. Gajewskiego, MoP 2001, nr 18, s. 940; W. Marcinkowskie-
go, WPP 2002, nr 3, s. 160 oraz uwagi A. Marka: Kodeks karny. Komen-
tarz, Warszawa 2004, s. 297-298). Krytycy tej uchwały nie wczytali się jed-
nak zapewne uważnie w treści zapisane w jej uzasadnieniu, z którego wca-
le nie wynika - jak chcieliby - że w sytuacji, gdy sąd staje wobec zagad-
nienia połączenia kary pozbawienia wolności orzeczonej jako kara bez-
względna z karą pozbawienia wolności orzeczoną z warunkowym zawie-
szeniem jej wykonania, musi on orzec karę z warunkowym zawieszeniem
jej wykonania. Przepis art. 89 § 1 k.k. taką możliwość jedynie przewiduje, i
to pod warunkiem, że zachodzą warunki określone w art. 69 kk. Nie jest to
zatem i nie może być obligatoryjne. Konkluzji takiej nie tylko bowiem nie da
się wyczytać z treści przepisu art. 89 § 1 k.k., ale także nie dałoby się jej
pogodzić ze zdrowym rozsądkiem. Nie ma bowiem żadnych sensownych
racji, dla których osoba skazana na karę pozbawienia wolności wymierzoną
bez warunkowego zawieszenia jej wykonania miała korzystać z dobrodziej-
stwa probacji tylko dlatego, że obok przestępstwa, za które tę karę wymie-
rzono, popełniła także inne przestępstwo, za które wymierzono karę po-
zbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania, a kara ta
podlega połączeniu z karą wymierzoną jako bezwzględna. Już w uzasad-
nieniu uchwały z dnia 21 listopada 2001 r., I KZP 14/01 (OSNKW 2002, z.
1-2, poz. 1) Sąd Najwyższy zauważył, że tezę uchwały Sądu Najwyższego
z dnia 27 marca 2001 r. ,,odnosić należy jedynie do sytuacji, w której sąd
dochodzi do przekonania, iż zachodzą przesłanki do warunkowego zawie-
szenia wykonania kary łącznej, określone w art. 69 k.k. Sens tej uchwały
jest zatem taki, iż w wypadku, gdy przesłanki z art. 69 k.k. nie zachodzą,
sąd nie może połączyć węzłem kary łącznej kar z warunkowym zawiesze-
niem i bez warunkowego zawieszenia wykonania oraz zawiesić wykonania
kary łącznej (w takiej sytuacji nie dochodzi do wydania wyroku łącznego),
nie zaś taki, że w każdym wypadku opisanego zbiegu obowiązany jest
orzec karę łączną z warunkowym zawieszeniem jej wykonania".
Innymi słowy, jedynie na nieporozumieniu polegać mogą próby prze-
ciwstawiania tezie uchwały Sądu Najwyższego z dnia 27 marca 2001 r.
twierdzenia, że stosowanie dobrodziejstwa warunkowego zawieszenia kary
pozbawienia wolności w sytuacji, o której mowa w art. 89 § 1 k.k., jest fa-
kultatywne a nie obligatoryjne. Nie można bowiem wyciągać z wypowiedzi
Sądu Najwyższego jakichkolwiek wniosków za pomocą zabiegu opartego
na rozumowaniu a contrario. W rzeczywistości prawdziwe jest zarówno
twierdzenie, że nie można wymierzyć bezwzględnej kary pozbawienia wol-
ności w razie skazania za zbiegające się przestępstwa na kary pozbawie-
nia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania i bez warunko-
wego jej zawieszenia, jak i twierdzenie, że orzeczenie kary pozbawienia
wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania jest fakultatywne i
może nastąpić tylko wtedy, gdy spełnione są warunki określone w art. 69
k.k.
W związku z tym należy dojść do przekonania, że w sytuacji, gdy za
dwa zbiegające się przestępstwa wymierzono karę pozbawienia wolności
bez warunkowego zawieszenia jej wykonania oraz karę pozbawienia wol-
ności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania, a nie są spełnione prze-
słanki określone w art. 69 k.k. (co otwiera możliwość warunkowego zawie-
szenia wykonania kary), nie zachodzą przesłanki do wymierzenia kary
łącznej. Wymierzenie bowiem w takiej sytuacji kary pozbawienia wolności
bez warunkowego zawieszenia jej wykonania może bowiem (aczkolwiek in
concreto wcale nie musi) prowadzić do pogorszenia sytuacji skazanego.
Takiego rezultatu łączenia kar nie da się zaś zaakceptować nie tylko dlate-
go, że instytucja kary łącznej ze swej istoty ma na celu racjonalizację kara-
nia, ale także dlatego, iż niejednokrotnie wywoływałoby ono takie same
skutki, co zarządzenie wykonania warunkowo zawieszonej kary pozbawie-
nia wolności, niezależnie od warunków określonych w art. 75 § 1 - 3 k.k.
Reasumując, jeżeli sąd właściwy do wydania wyroku łącznego stoi
przed problemem połączenia kar wymierzonych z warunkowym zawiesze-
niem wykonania oraz kar wymierzonych bez warunkowego zawieszenia ich
wykonania, powinien w pierwszej kolejności rozważyć czy zachodzą prze-
słanki warunkowego zawieszenia ewentualnej kary łącznej przewidziane
art. 69 k.k. Pozytywna odpowiedź na to pytanie otwiera możliwość zasto-
sowania art. 89 § 1 k.k. Odpowiedź negatywna prowadzić zaś musi do od-
stąpienia od połączenia rzeczonych kar. Wykluczone jest zaś trzecie, poję-
ciowo możliwe wyjście, polegające na wymierzeniu kary bez warunkowego
zawieszenia jej wykonania, na co właśnie zwrócił uwagę Sąd Najwyższy w
uchwale z dnia 27 marca 2001 r. /.../