WYROK Z DNIA 22 MARCA 2007 R.
V KK 186/06


Jeżeli po uzgodnieniu między prokuratorem a oskarżonym kary lub
środka karnego dochodzi, przed zamknięciem postępowania przygoto-
wawczego, do zmiany lub postawienia oskarżonemu kolejnego zarzutu, to
ponowne uzgodnienie w tym przedmiocie staje się niezbędnym warunkiem
umieszczenia w akcie oskarżenia wniosku o wydanie wyroku skazującego
bez przeprowadzania rozprawy (art. 335 § 1 k.p.k.).

Przewodniczący: sędzia SN H. Gradzik.
Sędziowie SN: J. Steckiewicz,
SA (del. do SN) D. Świecki (sprawozdawca).
Prokurator Prokuratury Krajowej: M. Staszak.

Sad Najwyższy w sprawie Wiesława G., skazanego z art. 286 § 1 k.k.
i art. 270 § 1 k.k. w zw. z art. 12 k.k. w zw. z art. 64 § 1 k.k., po rozpozna-
niu w Izbie Karnej na rozprawie w dniu 22 marca 2007 r., kasacji, wniesio-
nej przez obrońcę skazanego od wyroku Sądu Okręgowego w W. z dnia 25
października 2005 r., utrzymującego w mocy wyrok Sądu Rejonowego w
M. z dnia 21 marca 2005 r.,

u c h y l i ł zaskarżony wyrok i utrzymany nim w mocy wyrok Sądu Rejo-
nowego w M. i sprawę p r z e k a z a ł temuż sądowi do ponownego roz-
poznania (...).


Z u z a s a d n i e n i a :

Sąd Rejonowy w M. wyrokiem z dnia 21 marca 2005 r. uznał oskarżone-
go Wiesława G. za winnego tego, że w okresie od dnia 7 maja do dnia 25 sierp-
nia 2003 r. w miejscowości L. oraz na terenie innych miejscowości, działając w
warunkach przestępstwa ciągłego oraz w celu osiągnięcia korzyści majątkowej
doprowadził 3 firmy zajmujące się wydobyciem i sprzedażą nawozów wa-
piennych oraz 4 osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą - usługi
transportowe, do niekorzystnego rozporządzenia mieniem o łącznej wartości
55 710,84 zł w ten sposób, że na nazwisko Tomasza W., Stanisława S. i Wie-
sława B. oraz fikcyjną -- założoną w tym celu spółkę PPHU ,,A." zamówił i na-
był 667 ton nawozów wapiennych o łącznej wartości 39 978,68 zł, fałszując
podpisy na dokumentacji księgowej, a nadto 4 osobom zlecając usługi trans-
portowe zmusił do niekorzystnego rozporządzenia mieniem w kwocie 15
832,16 zł, nie mając faktycznego zamiaru zapłacić za nabyty towar i wykonane
usługi transportowe (...), przy czym działał w warunkach powrotu do przestęp-
stwa określonych w art. 64 § 1 k.k. wypełniając dyspozycję art. 286 § 1 k.k. i
270 § 1 k.k. w zw. z art. 12 k.k. i art. 64 § 1 k.k., i za to na podstawie art. 286 §
1 k.k. w zw. z art. 64 § 1 k.k. wymierzył karę 2 lat pozbawienia wolności (...).
Apelację od powyższego wyroku wniósł oskarżony zarzucając błędne
przyjęcie, że podczas przesłuchania w postępowaniu przygotowawczym
złożył wniosek o wymierzenie bezwzględnej kary pozbawienia wolności,
gdy w rzeczywistości wniósł o wymierzenie kary 2 lat pozbawienia wolności
z warunkowym zawieszeniem jej wykonania na okres próby.
Po rozpoznaniu apelacji Sąd Okręgowy w W. wyrokiem z dnia 25
października 2005 r. utrzymał w mocy zaskarżony wyrok, uznając apelację
za oczywiście bezzasadną.
W kasacji od wyroku sądu drugiej instancji obrońca skazanego Wiesława
G. zarzucił:
- obrazę art. 439 § 1 pkt 11 k.p.k., przez rozpoznanie sprawy pod nie-
obecność oskarżonego na posiedzeniu zamiast na rozprawie, na której obec-
ność oskarżonego była obowiązkowa wobec braku wniosku o wydanie wyroku
skazującego bez przeprowadzenia rozprawy,
- rażące naruszenie prawa procesowego, to jest:
a) art. 95 k.p.k., przez nierozpoznanie sprawy na rozprawie, lecz na po-
siedzeniu,
b) art. 335 k.p.k., przez wadliwe przyjęcie, że oskarżony złożył wniosek o
wydanie wyroku skazującego bez przeprowadzenia rozprawy, w sytuacji gdy
wniosek ten nie obejmował wszystkich zarzuconych oskarżonemu czynów
(zachowań),
c) art. 343 § 7 k.p.k., przez jego niewłaściwe zastosowanie, polegające
na uwzględnieniu wniosku z art. 335 k.p.k. w sytuacji, w której jego uwzględ-
nienie było niedopuszczalne,
d) art. 415 § 4 k.p.k., przez jego zastosowanie i zasądzenie odszkodo-
wania z urzędu na rzecz pokrzywdzonych w sytuacji wydania wyroku skazują-
cego na posiedzeniu w trybie art. 343 k.p.k., mimo braku ku temu stosownego
wniosku oskarżonego i prokuratora.
W konkluzji kasacji obrońca wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku
Sądu odwoławczego oraz poprzedzającego go wyroku Sądu Rejonowego.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Kasacja jest zasadna w zakresie w jakim skarżący zarzucił rażące
naruszenie art. 343 § 7 k.p.k. w związku z uwzględnieniem wniosku proku-
ratora o skazanie bez rozprawy (art. 335 § 1 k.p.k.). Zarzut ten, choć nie
został wskazany w apelacji wniesionej przez oskarżonego, to z uwagi na
zaskarżenie wyroku ,,w całości", Sąd drugiej instancji zobligowany był do
dokonania kontroli odwoławczej pod kątem wszystkich uchybień wymienio-
nych w art. 438 k.p.k. W tej sytuacji podniesienie wskazanego zarzutu w
kasacji, pomimo że dotyczy on uchybień związanych z postępowaniem w
pierwszej instancji, należy uznać za dopuszczalne, skoro przeniknęły one
do postępowania odwoławczego przez to, że sposób procedowania Sądu
pierwszej instancji został w pełni zaaprobowany przez Sąd odwoławczy,
choć nie zostały spełnione przesłanki do rozpoznania sprawy w trybie art.
335 § 1 k.p.k.
Przed przystąpieniem do oceny zasadności zarzutów kasacyjnych
należy najpierw wskazać na czynności podejmowane w postępowaniu
przygotowawczym, a następnie w postępowaniu sądowym pod kątem
spełnienia przesłanek określonych w art. 335 § 1 k.p.k. Otóż, w niniejszej
sprawie w dniu 29 października 2004 r. wydano postanowienie o przedsta-
wieniu oskarżonemu zarzutu popełnienia w czynie ciągłym 8 przestępstw
na szkodę kilku firm i osób fizycznych. Podczas przesłuchania oskarżony
oświadczył, że przyznaje się ,,w całej rozciągłości i chciałby poddać się ka-
rze w wymiarze 2 lat pozbawienia wolności i zobowiązuje się do naprawie-
nia pokrzywdzonym wyrządzonych szkód materialnych." Następnie w dniu
15 grudnia 2004 r. wydano nowe postanowienie o przedstawieniu zarzu-
tów, gdyż czynem ciągłym dodatkowo objęto jeszcze jedno przestępstwo
popełnione w czerwcu 2003 r. na szkodę Krzysztofa G. Oskarżony po
ogłoszeniu tego postanowienia oświadczył, że przyznaje się do dokonania
zarzucanych mu czynów i nie będzie składał wyjaśnień. Następnie w akcie
oskarżenia, w którym zarzucono oskarżonemu popełnienie w ramach czy-
nu ciągłego 9 wyodrębnionych czynów, prokurator zawarł wniosek o ska-
zanie bez rozprawy i wymierzenie kary 2 lat pozbawienia wolności i zobo-
wiązanie do naprawienia szkody w całości. Przed rozpoznaniem wniosku
oskarżony w piśmie z dnia 28 stycznia 2005 r. zwrócił się do sądu ,,z proś-
bą" o umożliwienie przedstawienia wszystkich dowodów po zapoznaniu się
z aktami sprawy, a nadto stwierdził, że nie popełnił czynu, który dotyczył
oszustwa na szkodę Kopalni i Prażalni Dolomitów w dniu 25 sierpnia 2003
r., gdyż od dnia 8 sierpnia 2003 r. przebywał w zakładzie karnym, a czynu
tego bez jego wiedzy dokonali Stanisław S. i Tomasz W., i te okoliczności
chciałby wykazać we wnioskach dowodowych. W związku z treścią tego
pisma przewodniczący wydziału zarządzeniem wezwał oskarżonego do
złożenia oświadczenia, czy podtrzymuje zgodę na skazanie bez rozprawy.
Na posiedzenie w przedmiocie rozpoznania wniosku o skazanie bez roz-
prawy nie stawił się oskarżony i nie nadesłał żądanego oświadczenia. Na-
tomiast obecny obrońca oskarżonego przyłączył się do wniosku prokurato-
ra. Uwzględniając wniosek Sąd Rejonowy wyrokiem z dnia 21 marca 2005
r. skazał oskarżonego za zarzucany czyn ciągły na karę 2 lat pozbawienia
wolności oraz na podstawie art. 415 § 4 k.p.k. zasądził od oskarżonego na
rzecz pokrzywdzonych określone kwoty pieniężne tytułem odszkodowania.
Przedstawiony powyżej przebieg postępowania przygotowawczego
wskazuje, że z inicjatywą skazania na określoną karę wyszedł oskarżony i
została ona zaakceptowana przez prokuratora, skoro wystąpił z wnioskiem
o skazanie bez rozprawy, żądając wymierzenia kary zgodnie z propozycją
oskarżonego. Doszło więc do porozumienia między prokuratorem a oskar-
żonym co do wymiaru kary i zobowiązania do naprawienia szkody. Należy
jednak zauważyć, że oskarżony z propozycją skazania w określony sposób
wystąpił podczas pierwszego przesłuchania, zaś po uzupełnieniu postano-
wienia o przedstawieniu zarzutów o dodatkowe przestępstwo popełnione w
ramach czynu ciągłego nie odebrano od niego oświadczenia, czy wyraża
zgodę na skazanie również za to nowe przestępstwo. W takiej sytuacji na-
leży rozważyć, czy oskarżony powinien na nowo wyrazić zgodę na złożenie
wniosku o skazanie bez rozprawy, obejmującego ,,wzbogacony" o nowe
przestępstwo czyn ciągły. Wykładnia językowa art. 335 § 1 k.p.k. nie pozo-
stawia co do tego wątpliwości, że jeśli po uzgodnieniu między prokurato-
rem a oskarżonym kary lub środka karnego dochodzi przed zamknięciem
postępowania przygotowawczego do zmiany lub postawienia oskarżonemu
kolejnego zarzutu, to ponowne uzgodnienie w tym przedmiocie staje się
niezbędnym warunkiem umieszczenia w akcie oskarżenia wniosku o wy-
danie wyroku skazującego bez przeprowadzania rozprawy.
Podsumowując tę część rozważań trzeba stwierdzić, że brak zgody
oskarżonego co do skazania za nowe przestępstwo objęte wnioskiem o
skazanie bez rozprawy uniemożliwiał jego uwzględnienie. W takiej sytuacji
Sąd pierwszej instancji mógł ewentualnie rozważyć odebranie od oskarżo-
nego dodatkowego oświadczenia na posiedzeniu wyznaczonym w celu
rozpoznania wniosku o skazanie bez rozprawy, ale w realiach niniejszej
sprawy nie skorzystał z takiej możliwości, gdyż rozpoznał sprawę pod nie-
obecność oskarżonego.
Niezależnie od powyższego uchybienia, zarówno Sąd pierwszej, jak i
drugiej instancji zaniedbały obowiązku zbadania, czy oskarżony rzeczywi-
ście popełnił wszystkie zarzucane mu w ramach czynu ciągłego przestęp-
stwa. Należy w tym miejscu przypomnieć, że jednym z warunków zastoso-
wania art. 335 § 1 k.p.k. jest ustalenie, że okoliczności popełnienia prze-
stępstwa nie budzą wątpliwości. Ta przesłanka zostaje spełniona wówczas,
gdy dowody zebrane w postępowaniu przygotowawczym w sposób oczywi-
sty wskazują na popełnienie przez oskarżonego zarzucanego mu czynu i
istotne jego okoliczności (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20 lutego
2003 r., II KK 125/02, Lex nr 75361). Co prawda, w postępowaniu przygo-
towawczym oskarżony przyznał się do dokonania zarzucanego mu czynu
ciągłego, jednakże odmówił składania wyjaśnień, zaś w postępowaniu są-
dowym złożył wspomniane już pismo, w którym zakwestionował swoje
sprawstwo co do jednego z czynów wchodzących w skład czynu ciągłego
(...). Oskarżony w tym piśmie oświadczył nadto, że zamierza przedstawić
dowody świadczące o sprawstwie innych osób. Treść pisma wskazywała
więc wyraźnie, że oskarżony chce obalić niektóre zarzuty oskarżenia. Stąd
też brak reakcji ze strony oskarżonego na wezwanie do złożenia oświad-
czenia co do zgody na skazanie w trybie art. 335 § 1 k.p.k. nie upoważniał
do uznania, że jest ona nadal aktualna, skoro treść omawianego pisma
powinna zostać odczytana jako cofnięcie zgody na skazanie (art. 118 § 1
k.p.k.), a na pewno wzbudzić wątpliwości co do okoliczności popełnienia
poszczególnych czynów. W takiej sytuacji procesowej Sąd Rejonowy powi-
nien był stwierdzić brak przesłanek do wydania wyroku skazującego bez
rozprawy i skierować sprawę do rozpoznania na zasadach ogólnych (art.
343 § 7 k.p.k.).
Na zakończenie tych rozważań należy jeszcze odnieść się do zarzutu
naruszenia art. 439 pkt 11 k.p.k. Skarżący przedstawił argumentację, z któ-
rej wynika, że skoro sprawa powinna zostać rozpoznana na rozprawie, a
udział w niej oskarżonego jest obowiązkowy, to rozpoznanie jej na posie-
dzeniu pod nieobecność oskarżonego stanowiło uchybienie o charakterze
bezwzględnej przyczyny odwoławczej. Takie rozumowanie jest oderwane
od zaistniałej sytuacji procesowej, w której rozpoznanie sprawy nastąpiło
na posiedzeniu w oparciu o art. 339 § 1 pkt 3 k.p.k., zaś udział w nim
oskarżonego nie był obowiązkowy (art. 343 § 5 zd. 1 k.p.k.).
Uwzględnienie omówionych powyżej zarzutów spowodowało, że
bezprzedmiotowe stało się rozpoznanie zarzutu obrazy art. 415 § 4 k.p.k.
odnośnie do zasądzenia odszkodowania z urzędu, albowiem sprawa bę-
dzie ponownie rozpoznawana na zasadach ogólnych (art. 436 k.p.k.).
Podsumowując, stwierdzony brak przesłanek określonych w art. 335
§ 1 k.p.k. i nierozpoznanie sprawy na zasadach ogólnych (art. 343 § 7
k.p.k.) świadczy o rażącym naruszeniu tych przepisów, które miało istotny
wpływ na treść zaskarżonego wyroku. Stąd też zachodziła konieczność
uchylenia wyroku Sądu odwoławczego oraz utrzymanego nim w mocy wy-
roku Sądu Rejonowego i przekazania sprawy temuż sądowi do ponownego
rozpoznania na rozprawie.