Wyrok z dnia 13 kwietnia 2007 r., I CSK 488/06

Obowiązujące prawo - w tym art. 67 Konstytucji i art. 12 ust. 2 i 3
Europejskiej Karty Społecznej sporządzonej w Turynie dnia 18 października
1961 r. (Dz.U. z 1999 r. Nr 8, poz. 67) - nie nakłada na Państwo obowiązku
zapewnienia każdemu obywatelowi niezdolnemu do pracy ze względu na stan
zdrowia lub wiek albo pozostającemu bez pracy nie z własnej woli,
świadczenia z ubezpieczenia społecznego zapewniającego zaspokojenie
niezbędnych potrzeb.

Sędzia SN Zbigniew Kwaśniewski (przewodniczący)
Sędzia SN Irena Gromska-Szuster (sprawozdawca)
Sędzia SN Katarzyna Tyczka-Rote

Sąd Najwyższy w sprawie z powództwa Józefa G. przeciwko Skarbowi
Państwa reprezentowanemu przez Ministra Zdrowia i Ministra Pracy i Polityki
Społecznej o zapłatę, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej w
dniu 13 kwietnia 2007 r. skargi kasacyjnej powoda od wyroku Sądu Apelacyjnego w
Warszawie z dnia 13 kwietnia 2006 r.
oddalił skargę kasacyjną, nie obciążył powoda kosztami postępowania
kasacyjnego oraz przyznał radcy prawnej Agnieszce I., prowadzącej kancelarię
radcy prawnego w W., od Skarbu Państwa - Sądu Apelacyjnego w Warszawie
kwotę 5400 zł podwyższoną o stawkę podatku od towarów i usług tytułem kosztów
nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej powodowi z urzędu w postępowaniu
kasacyjnym.

Uzasadnienie

Powód wnosił o zasądzenie od Skarbu Państwa - Ministra Zdrowia oraz
Ministra Pracy i Polityki Społecznej kwoty 500 000 zł z ustawowymi odsetkami,
zarzucając, że w wyniku łamania praw człowieka oraz art. 2 i 67 Konstytucji, a także
ustawy z dnia 29 listopada 1990 r. o pomocy społecznej (jedn. tekst: Dz.U. z 1998 r.
Nr 64, poz. 414 ze zm.), został pozbawiony prawa do emerytury, renty i zasiłku dla
bezrobotnych, gdyż choć pracował 35 lat i płacił składki na ubezpieczenie
społeczne, to z powodu osiemnastomiesięcznej przerwy w zatrudnieniu nie ma
obecnie prawa do zasiłku ani emerytury lub renty, a kwoty przyznawane z pomocy
społecznej nie pozwalają na przeżycie.
Wyrokiem z dnia 21 kwietnia 2005 r. Sąd Okręgowy w Warszawie oddalił
powództwo, a Sąd Apelacyjny w Warszawie wyrokiem z dnia 13 kwietnia 2006 r.
oddalił apelację powoda.
Sądy ustaliły, że powód - urodzony w dniu 9 stycznia 1943 r. - od 1997 r.
pozostaje bez pracy i nie ma prawa do zasiłku dla bezrobotnych, choruje na
artretyzm, gościec mięśniowy, nadciśnienie tętnicze, a także leczy się z powodu
zwyrodnienia stawów i kręgosłupa. Uzyskał informację, że nie spełnia ustawowych
warunków do uzyskania renty ani emerytury. Korzysta okresowo ze świadczeń z
pomocy społecznej, mieszka z małoletnim synem, na którego otrzymuje zasiłek
rodzinny w kwocie 42 zł miesięcznie i alimenty w wysokości 450 zł, oraz z
konkubiną, która pobiera rentę w wysokości 613 zł miesięcznie, wszyscy utrzymują
się z tych świadczeń.
Sądy obu instancji stwierdziły, powołując się na stanowisko Sądu
Najwyższego i Trybunału Konstytucyjnego, że art. 2 i 67 Konstytucji nie mogą
stanowić samodzielnej podstawy dochodzenia na drodze sądowej roszczeń o
świadczenia z ubezpieczenia społecznego. (...)
W skardze kasacyjnej opartej na obu podstawach powód w ramach pierwszej
zarzucił naruszenie art. 2, 67 ust. 1 i 2, art. 71, 77 ust. 1 Konstytucji oraz art. 417 §
1 k.c. przez błędną wykładnię i niezastosowanie ich do zgłoszonego żądania, co
pozbawiło go prawa do zabezpieczenia społecznego w sposób naruszający istotę
tego prawa, naruszenie art. 9 Konstytucji oraz art. 12 ust. 2 i 3 w związku z art. 30
Europejskiej Karty Społecznej sporządzonej w Turynie dnia 18 października 1961 r.
(Dz.U. z 1999 r. Nr 8, poz. 67 - dalej: ,,EKS") w związku z art. 97 Konstytucji przez
błędną wykładnię i nieprzyjęcie wadliwości implementacji powyższych przepisów
Karty na grunt prawa polskiego ani odpowiedzialności odszkodowawczej Skarbu
Państwa na podstawie art. 77 Konstytucji.
Zarzucił także naruszenie art. 5 § 1 k.p.c. w związku z art. 6 k.c. oraz art. 212 i
232 k.p.c. przez brak pouczenia o konieczności i właściwych sposobach wykazania
roszczenia odszkodowawczego oraz różnicy pomiędzy odszkodowaniem i
zadośćuczynieniem, co doprowadziło do nieustalenia stanu faktycznego i prawnego
w sprawie oraz faktycznego pozbawienia powoda prawa do dochodzenia
roszczenia na drodze sądowej i w związku z tym naruszenia art. 45 ust. 2
Konstytucji oraz art. 6 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych
wolności sporządzonej w Rzymie dnia 4 listopada 1950 r. (Dz.U. z 1993 r. Nr 61,
poz. 284 ze zm.). Wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku oraz wyroku Sądu
Okręgowego w Warszawie i przekazanie sprawy temu Sądowi do ponownego
rozpoznania. (...)
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Powszechnie przyjmuje się, że powołane jako podstawa roszczenia przepisy
art. 2 i art. 67 Konstytucji, stanowiące, iż Polska jest demokratycznym państwem
prawnym, urzeczywistniającym zasady sprawiedliwości społecznej (art. 2) oraz że
obywatel w razie niezdolności do pracy ze względu na chorobę lub inwalidztwo i po
osiągnięciu wieku emerytalnego, a także pozostający bez pracy nie z własnej woli i
nie mający innych środków utrzymania, ma prawo do zabezpieczenia społecznego,
którego zakres i formy określa ustawa (art. 67), nie mogą stanowić samodzielnej
podstawy roszczeń obywateli dochodzonych na drodze sądowej. Artykuł 2 jest
ogólną deklaracją polityczną niekreującą praw podmiotowych ani obowiązków
Państwa wydania określonych ustaw, a więc tym bardziej ustaw przyznających
roszczenia finansowe.
Podobnie art. 67 Konstytucji jest jedynie źródłem gwarancji konstytucyjnych i
wzorcem ustawodawczym, określającym w sposób ogólny zakres i formy
zabezpieczenia społecznego, które ma sprecyzować ustawa. Z jego treści nie da
się wyprowadzić określonego prawa podmiotowego ani roszczenia o konkretne
świadczenie z ubezpieczenia społecznego lub opieki społecznej. Stanowisko takie
wielokrotnie wyrażał Trybunał Konstytucyjny (np. wyrok z dnia 7 września 2004 r.,
SK 30/03, OTK-A Zb.Urz. 2004, nr 8, poz. 82) oraz Sąd Najwyższy (np. wyrok z
dnia 14 marca 2002 r., III RN 141/01, OSNP 2002, nr 24, poz. 584). Przepisy te
zatem nie mogły być podstawą prawną roszczenia powoda i jako takie nie mogły
zostać naruszone przy jego rozpoznaniu.
Trzeba jednak stwierdzić, że w skardze kasacyjnej kilkakrotnie podkreślone
zostało, iż przedmiotem roszczenia powoda jest żądanie odszkodowania od Skarbu
Państwa za dopuszczenie się deliktu legislacyjnego, w wyniku którego powód został
pozbawiony zagwarantowanego w art. 67 Konstytucji prawa do zabezpieczenia
społecznego. Skarżący zarzucił, że regulacje ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o
pomocy społecznej (Dz.U. Nr 64, poz. 593 ze zm.) oraz ustawy z dnia 13
października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (jedn. tekst: Dz.U. z
2007 r. Nr 11, poz. 74 ze zm.) pozbawiły go prawa do zabezpieczenia społecznego,
nie przewidując dla osób w jego sytuacji prawa do renty, emerytury ani zasiłku dla
bezrobotnych, a prawo do świadczenia z pomocy społecznej ustalając na
niewystarczającym poziomie. Zarzucił także zaniechanie legislacyjne w postaci
niewydania odpowiednich przepisów prawnych, które zapewniłyby osobom w jego
sytuacji prawo do świadczeń z ubezpieczenia społecznego w zakresie
zagwarantowanym w art. 67 Konstytucji.
Dochodzone w sprawie roszczenie odszkodowawcze opiera się zatem na
deliktowej odpowiedzialności Skarbu Państwa, która do dnia 1 września 2004 r. -
chwili wejścia w życie ustawy z dnia 17 czerwca 2004 r. o zmianie ustawy - Kodeks
cywilny oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 162, poz. 1692) - uregulowana była
w art. 417 k.c., a od tego dnia w art. 417 i art. 4171 k.c. Jak wielokrotnie wskazywał
Sąd Najwyższy i Trybunał Konstytucyjny, przepisy te, a nie stosowany wprost i
samodzielnie art. 77 Konstytucji, stanowiły i stanowią podstawę odpowiedzialności
deliktowej Skarbu Państwa (por. m.in. wyroki Trybunału Konstytucyjnego z dnia 4
grudnia 2001 r., SK 18/00, OTK Zb.Urz. 2001, nr 8, poz. 256 i z dnia 23 września
2003 r., K 20/02, OTK-A Zb.Urz. 2003, nr 7, poz. 76, oraz wyroki Sądu
Najwyższego z dnia 23 marca 2004 r., V CK 376/03 i z dnia 23 kwietnia 2004 r., I
CK 591/03, nie publ.). Trzeba też podzielić stanowisko Sądu Najwyższego zajęte w
uchwale z dnia 24 listopada 2005 r., III CZP 82/05 (OSNC 2006, nr 9, poz. 148), że
przed wejściem w życie art. 4171 k.c. nie było podstawy prawnej uzasadniającej
odpowiedzialność Skarbu Państwa za delikt prawodawczy, zgodnie bowiem z art. 5
ustawy z dnia 17 czerwca 2004 r., art. 4171 k.c. nie działa wstecz, a art. 417 k.c. w
brzmieniu obowiązującym do dnia 1 września 2004 r. nie obejmował deliktu
ustawodawczego, co wynikało z ówczesnej podstawy aksjologicznej, wyłączającej
odpowiedzialność odszkodowawczą Skarbu Państwa za działalność prawodawcy.
O deliktowej odpowiedzialności odszkodowawczej Skarbu Państwa za
działalność legislacyjną, która, zdaniem skarżącego, pozbawiła go prawa do
zabezpieczenia społecznego zagwarantowanego w art. 67 Konstytucji, można
zatem mówić dopiero od dnia 1 września 2004 r., tj. od wejścia w życie art. 4171
k.c., stanowiącego podstawę prawną tej odpowiedzialności. Wskazany przepis
przewiduje odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną przez wydanie aktu
normatywnego, której naprawienia można żądać dopiero po stwierdzeniu we
właściwym postępowaniu niezgodności tego aktu z Konstytucją, ratyfikowaną
umową międzynarodową lub ustawą, oraz odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną
przez niewydanie aktu normatywnego, którego obowiązek wydania przewiduje
przepis prawa, przy czym w tym wypadku niezgodność z prawem niewydania tego
aktu stwierdza sąd rozpoznający sprawę o naprawienie szkody.
Jeżeli zatem skarżący zarzuca, że określone przepisy pozbawiły go
zagwarantowanych w Konstytucji świadczeń z ubezpieczenia społecznego, to w
istocie zarzuca sprzeczność z tym przepisem Konstytucji określonych regulacji
ustawowych lub ich niekompletność, niepozwalającą na realizację w określonych
sytuacjach prawa do świadczeń z ubezpieczenia społecznego w zakresie
wskazanym w art. 67 Konstytucji. W tej sytuacji, zgodnie z art. 4171 § 1 k.c.,
powinien przedstawić wyrok Trybunału Konstytucyjnego stwierdzający niezgodność
z art. 67 Konstytucji określonych przepisów ustawowych regulujących świadczenia
z ubezpieczenia społecznego, jedynie bowiem Trybunał Konstytucyjny jest
uprawniony, zgodnie z art. 188 Konstytucji, do stwierdzenia niezgodności
określonych przepisów ustawowych z Konstytucją lub z ratyfikowanymi umowami
międzynarodowymi. Także Trybunał Konstytucyjny jest jedynie uprawniony do
stwierdzenia istnienia tzw. luki normatywnej (por. m.in. wyrok Trybunału
Konstytucyjnego z dnia 24 października 2001 r., SK 22/01, OTK Zb.Urz. 2001, nr 7,
poz. 216).
Powód nie tylko nie przedstawił wyroku Trybunału Konstytucyjnego w tym
przedmiocie, lecz nie wskazał także przepisów ustaw mających taki charakter. W
okresie objętym zarzutami pozwu obowiązywały w tym zakresie ustawy z dnia 25
listopada 1986 r. o organizacji i finansowaniu ubezpieczeń społecznych (jedn. tekst:
Dz.U. z 1989 r. Nr 25, poz. 137 ze zm.), z dnia 13 października 1998 r. o systemie
ubezpieczeń społecznych, z dnia 14 grudnia 1994 r. o zatrudnieniu i
przeciwdziałaniu bezrobociu (jedn. tekst: Dz.U. z 2003 r. Nr 58, poz. 514 ze zm.), z
dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz.U. Nr
99, poz. 1001 ze zm.), z dnia 29 listopada 1990 r. o pomocy społecznej (jedn. tekst:
Dz.U. z 1998 r. Nr 64, poz. 414 ze zm.) oraz z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy
społecznej (Dz.U. Nr 64, poz. 593 ze zm.).
Trybunał Konstytucyjny wielokrotnie wypowiadał się o zgodności przepisów
tych ustaw z Konstytucją, w tym z art. 67. Podkreślał przede wszystkim, że art. 67
stanowi o prawie każdego, kto znajdzie się w określonej sytuacji, do ubezpieczenia i
zaopatrzenia społecznego, jednak nie różnicuje tych praw i nie przesądza sposobu i
form ich realizacji, pozostawiając to ustawodawcy zwykłemu, który ma swobodę w
określeniu przesłanek, form i zakresu świadczeń. Stopień pokrycia potrzeb osób
uprawnionych jest zależny od poziomu ogólnej zamożności społeczeństwa i od
stanu finansów publicznych (wyrok z dnia 7 listopada 2004 r., SK 30/03, OTK-A
Zb.Urz. 2004 r., nr 8, poz. 82). Zdaniem Trybunału, z art. 67 Konstytucji nie da się
wyprowadzić konstytucyjnego prawa do jakiejkolwiek konkretnej formy świadczeń z
ubezpieczenia społecznego (wyrok z dnia 6 lutego 2002 r., SK 11/01, OTK Zb.Urz.
2002, nr 1, poz. 2), a państwo, mając obowiązek podejmowania działań, które
zapewnią odpowiednie środki finansowe niezbędne dla realizacji konstytucyjnych
praw socjalnych, musi uwzględniać sytuację gospodarczą i konieczność
zapewnienia warunków rozwoju gospodarczego, a także dostosować zakres
realizacji praw socjalnych do warunków ekonomicznych (wyrok z dnia 22
października 2001 r., SK 16/01, OTK Zb.Urz. 2001, nr 7, poz. 214). Granice
możliwości zaspokojenia potrzeb społecznych wyznaczane są przez inne
podlegające ochronie wartości konstytucyjne, także takie jak równowaga budżetowa
(wyrok z dnia 8 maja 2000 r., SK 22/99, OTK Zb.Urz. 2000, nr 4, poz. 107).
Trybunał wskazał też, że na tle spraw dotyczących zabezpieczenia społecznego nie
bada trafności lub celowości decyzji parlamentu i przyjmuje zawsze wstępne
założenie racjonalności tych działań (wyrok z dnia 12 września 2000 r., K 1/00, OTK
Zb.Urz. 2000, nr 6, poz. 185).
Badając przepisy ustaw o ubezpieczeniach społecznych i o pomocy
społecznej, Trybunał Konstytucyjny stwierdził daleko idącą swobodę ustawodawcy
zwykłego w określaniu przesłanek i zasad udzielania tych świadczeń. W
szczególności uznał, że nie narusza określonej w art. 67 Konstytucji istoty prawa do
zabezpieczenia społecznego ani innych postanowień Konstytucji, w tym zasady
sprawiedliwości i równości społecznej, uzależnienie prawa do renty inwalidzkiej z
tytułu niezdolności do pracy oraz prawa do emerytury od posiadanego okresu pracy
objętej ubezpieczeniem, skoro ustawodawca jednocześnie w ustawie o pomocy
społecznej przyznał prawo do takiej pomocy osobom nieposiadającym prawa do
renty lub emerytury ze względu na brak ustawowego okresu zatrudnienia (wyroki z
dnia 7 września 2004 r., SK 30/03, OTK-A Zb.Urz. 2004, nr 8, poz. 82, z dnia 27
stycznia 2003 r., SK 27/02, OTK-A Zb.Urz. 2003, nr 1, poz. 2 oraz z dnia 8 maja
2000 r., SK 22/99, OTK Zb.Urz. 2000, nr 4, poz.107). Z kolei w wyrokach z dnia 20
listopada 2001 r., SK 15/01 (OTK Zb.Urz. 2001, nr 8, poz. 252) oraz z dnia 9
czerwca 2003 r., SK 5/03 (OTK-A Zb.Urz. 2003, nr 6, poz. 50) stwierdził
jednoznacznie, że nie jest uprawniony do oceny słuszności i celowości działań
ustawodawcy co do zakresu zapewnienia uprawnionym prawa do zabezpieczenia
społecznego, są to bowiem kwestie natury politycznej, a nie prawnej. Jeżeli
ustawodawca z przyczyn aksjologicznych nie objął regulacją ustawową pewnej
grupy osób, nie przyznając im określonych praw, to słuszność i celowość takiego
działania uchyla się spod oceny Trybunału Konstytucyjnego jako materia polityczna,
należąca do zakresu swobody ustawodawcy. (...)
Skoro zatem powód nie przedstawił wyroku Trybunału Konstytucyjnego
stwierdzającego niezgodność z Konstytucją przepisów regulujących prawo do
zabezpieczenia społecznego, które pozbawiły go prawa do renty i emerytury, a w
świetle przedstawionych wyżej orzeczeń Trybunału brak podstaw do wystąpienia
przez Sąd Najwyższy z odpowiednim pytaniem prawnym na podstawie art. 193
Konstytucji, roszczenie o odszkodowanie dochodzone na podstawie art. 4171 § 1
k.c. nie mogło być uwzględnione.
Roszczenie to nie mogło być uwzględnione także na podstawie art. 4171 § 4
k.c., gdyż o deliktowym zaniechaniu legislacyjnym można mówić tylko wówczas,
gdy obowiązek wydania określonego aktu normatywnego przewiduje konkretny
przepis, który wskazuje jednocześnie zakres koniecznej regulacji. Musi zatem
istnieć przepis nakładający na ustawodawcę obowiązek wydania aktu
normatywnego regulującego ściśle określoną materię, tak aby można było
dokładnie wskazać zakres koniecznej regulacji. Przenosząc te wymagania na grunt
rozpoznawanej sprawy trzeba stwierdzić, że art. 67 Konstytucji zawiera jedynie
odesłanie do ustaw zwykłych, a więc i obowiązek ich wydania. Nie określa
szczególnych wymogów, którym powinny odpowiadać regulacje ustawowe
dotyczące świadczeń z ubezpieczenia społecznego, a w szczególności jakie
powinny być ustawowe przesłanki, zasady przyznawania i wysokość tych
świadczeń, pozostawiając w tym zakresie swobodę ustawodawcy zwykłemu.
Trzeba podkreślić, że ani art. 67 Konstytucji, ani żaden inny przepis
obowiązującego prawa nie konstruuje wymogu, by każdy obywatel niezdolny do
pracy z powodu choroby lub osiągnięcia określonego wieku, miał prawo do renty lub
emerytury, a każdy obywatel pozostający nie z własnej woli bez pracy, miał prawo
do zasiłku. Żaden przepis nie określa też świadczenia, jakie powinien otrzymać
każdy obywatel z zabezpieczenia społecznego, które zapewniłoby mu zaspokojenie
niezbędnych potrzeb. Z art. 3 ust. 1 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy
społecznej wynika jedynie, że pomoc społeczna wspiera osoby i rodziny w
wysiłkach zmierzających do zaspokojenia niezbędnych potrzeb i umożliwia im życie
w warunkach godności człowieka. Nie wynika jednak z tego obowiązek Państwa
zapewnienia każdemu pozostającemu nie z własnej woli bez pracy świadczenia z
ubezpieczenia społecznego na poziomie umożliwiającym życie w warunkach
godności człowieka. Z tych względów trzeba uznać, że żaden przepis nie
przewiduje obowiązku wydania aktu normatywnego, który zapewniałby każdemu
obywatelowi znajdującemu się w sytuacji określonej w art. 67 Konstytucji
świadczenia z ubezpieczenia społecznego w wysokości zapewniającej
zaspokojenie niezbędnych potrzeb. O prawie do tych świadczeń, przesłankach ich
przyznania oraz wysokości decyduje ustawodawca, który określił je we wskazanych
wyżej ustawach obejmujących regulację zabezpieczenia społecznego, wypełniając
tym samym obowiązek konstytucyjny nałożony przez art. 67. Nie ma zatem
podstaw do odpowiedzialności Skarbu Państwa za deliktowe zaniechanie
legislacyjne określone w art. 4171 k.c.
Nie ma także podstaw do deliktowej odpowiedzialności Skarbu Państwa za
zarzucaną w skardze kasacyjnej niewłaściwą implementację obowiązujących
Polskę przepisów prawa międzynarodowego.
Polska ratyfikowała większość przepisów Europejskiej Karty Społecznej
sporządzonej w Turynie dnia 18 października 1961 r., w tym powołany w skardze
kasacyjnej art. 12 ust. 2 i 3, stanowiący że w celu zapewnienia skutecznego
wykonywania prawa do zabezpieczenia społecznego, umawiające się strony
zobowiązują się utrzymywać system zabezpieczenia społecznego na
zadowalającym poziomie, równym co najmniej poziomowi niezbędnemu do
ratyfikowania Konwencji nr 102 Międzynarodowej Organizacji Pracy dotyczącej
minimalnych norm zabezpieczenia społecznego (art. 12 ust. 2) oraz zabiegać o
stopniowe podnoszenie poziomu systemu zabezpieczenia społecznego (art. 12 ust.
3).
Zarzut niezgodności przepisów prawa polskiego z tymi normami prawa
międzynarodowego może być skutecznie rozstrzygnięty jedynie przez Trybunał
Konstytucyjny (art. 188 Konstytucji). Rozważając, czy istnieją podstawy do
zwrócenia się do Trybunału z pytaniem prawnym, trzeba stwierdzić, że zgodnie z
powszechnym stanowiskiem doktryny oraz Komitetu Praw Społecznych Rady
Europy, badającego i orzekającego o zgodności lub niezgodności prawodawstwa
państw, które ratyfikowały Kartę z jej postanowieniami, przepisy Europejskiej Karty
Społecznej nakładają na państwa jedynie obowiązek ustanowienia i utrzymania
takiego systemu ubezpieczeń społecznych, który gwarantuje ochronę przed
większością ryzyk i zapewnia osłonę socjalną przeważającej części społeczeństwa
oraz ma określoną spójność. Nie jest wymagane objęcie zabezpieczeniem
socjalnym na określonym poziomie wszystkich ryzyk i wszystkich obywateli.
Należy podkreślić, że choć art. 12 ust. 2 EKS zobowiązuje państwa do
utrzymywania zabezpieczenia społecznego przynajmniej na poziomie określonym w
przepisach Konwencji nr 102, to także państwa, które nie ratyfikowały tej Konwencji,
a do takich należy Polska, mogą spełniać wymogi art. 12 ust. 2 EKS, jeżeli
przewidziany w nich poziom zabezpieczenia społecznego faktycznie odpowiada
poziomowi Konwencji nr 102, tj. obejmuje określoną liczbę ubezpieczonych
zatrudnionych lub zamieszkałych w danym państwie i gwarantuje im ochronę przed
co najmniej trzema wybranymi kategoriami ryzyk społecznych i ekonomicznych
(choroba, inwalidztwo, macierzyństwo, starczy wiek, śmierć, bezrobocie, wypadek
przy pracy lub choroba zawodowa). Komitet Praw Społecznych Rady Europy, który
oceniał przepisy prawa polskiego, nie stwierdził niezgodności polskich przepisów z
art. 12 ust. 2 lub 3 EKS; jedynie w zakresie oceny wysokości zasiłków dla
bezrobotnych, okresów pobierania zasiłków chorobowych, poziomu zasiłków
rodzinnych oraz kręgu uprawnionych do świadczeń w razie śmierci żywiciela
rodziny, Komitet odroczył wydanie orzeczenia do czasu uzupełnienia przez Polskę
przedstawionych w tym przedmiocie informacji. (...) Nie ma więc podstaw do
wystąpienia Sądu z pytaniem prawnym do Trybunału Konstytucyjnego. (...)
Reasumując należy stwierdzić, że żaden z obowiązujących w Polsce
przepisów, w tym art. 67 Konstytucji, jak również art. 12 ust. 2 i 3 EKS z 1961 r., nie
nakładają na Państwo obowiązku zapewnienia każdemu obywatelowi niezdolnemu
do pracy ze względu na stan zdrowia lub wiek albo pozostającemu bez pracy nie z
własnej woli, świadczenia z ubezpieczenia społecznego zapewniającego
zaspokojenie niezbędnych potrzeb.
Zarzuty skargi kasacyjnej oparte na pierwszej podstawie określonej w art. 3983
§1 pkt 1 k.p.c. należy wiec uznać za nieuzasadnione. (...)
Z tych względów Sąd Najwyższy oddalił skargę kasacyjną na podstawie art.
39814 k.p.c. (...)