Uchwała z dnia 19 października 1994 r.
II UZP 21/94

Przewodniczący SSN: Stefania Szymańska, Sędziowie SN: Józef Iwulski
(sprawozdawca), SA: Barbara Wagner,

Sąd Najwyższy, przy udziale prokuratora Jana Szewczyka, w sprawie z wniosku
Dziennikarskiej Oficyny Wydawniczej "R." sp. z o.o. w K. przeciwko Zakładowi
Ubezpieczeń Społecznych Oddział w K. o wysokość składek na ubezpieczenie
społeczne, do rozpoznania na posiedzeniu jawnym dnia 19 października 1994 r.
zagadnienia prawnego przekazanego przez Sąd Apelacyjny w Gdańsku postano-
wieniem z dnia 6 maja 1944 r. [...] do rozstrzygnięcia w trybie art. 391 k.p.c.

"Czy zainteresowany zakład pracy jest ubezpieczonym w rozumieniu art. 463 § 1
k.p.c. i korzysta ze zwolnienia od opłat sądowych ?"

p o d j ą ł następującą uchwałę:

Zakład pracy wnoszący odwołanie od decyzji organu rentowego ustalającej
wymiar składek z tytułu ubezpieczenia społecznego jest ubezpieczonym w
rozumieniu art. 463 § 1 w zw. z art. 476 § 5 pkt 2 lit. b k.p.c. i nie ma obowiązku
uiszczania opłat sądowych.

U z a s a d n i e n i e

Sąd Apelacyjny w Gdańsku przedstawił rozpatrywane zagadnienie prawne przy
rozpoznawaniu zażalenia Dziennikarskiej Oficyny Wydawniczej "R." spółka z o.o. w K.
na postanowienie Sądu Wojewódzkiego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w K. z
dnia 21 marca 1994 r., [...], w przedmiocie odmowy zwolnienia od uiszczenia wpisu od
odwołania, w sprawie przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w K. o
wymiar składek na ubezpieczenie społeczne.
Decyzją z dnia 16 grudnia 1993 r. ZUS Oddział w K. dokonał przypisu składek za
pracowników zatrudnionych w Spółce "R." uznając, że zakład pracy nie uwzględnił
wszystkich składników ich wynagrodzenia w podstawie wymiaru składek. Zakład pracy
w odwołaniu do Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wniósł o zmianę decyzji przez
ustalenie prawidłowo wyliczonej wysokości podstawy wymiaru składek, a wezwany o
uiszczenie wpisu złożył wniosek o zwolnienie od opłat sądowych.
Sąd Apelacyjny podniósł, że zasadą jest, iż strona, która wnosi do sądu pismo
powinna uiścić od niego opłatę (art. 5 ust. 1 ustawy z dnia 13 czerwca 1967 r. o
kosztach sądowych w sprawach cywilnych - Dz. U. Nr 24, poz. 110 ze zm.). W
sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych stronami są ubezpieczony, inna osoba
której praw i obowiązków dotyczy zaskarżona decyzja, organ rentowy i zainteresowany
(art. 47711 § 1 k.p.c.). Na podstawie art. 463 § 1 k.p.c. ubezpieczony jest zwolniony od
obowiązku ponoszenia opłat sądowych. Z art. 476 § 5 pkt 2 k.p.c. wynika, że pod
pojęciem ubezpieczonego należy rozumieć każdego z uczestników postępowania
wnoszącego odwołanie od decyzji organu rentowego. Przepis ten, zdaniem Sądu
Apelacyjnego, definiując pojęcie ubezpieczonego posiada znacznie szerszy zakres od
ujęcia w art. 47711 § 1 k.p.c. i pozostaje w ścisłym związku z określeniem pojęcia
sprawy z zakresu ubezpieczeń społecznych z art. 476 § 2 k.p.c. Nakazywałoby to
stosowanie zwolnienia od opłat sądowych również wobec zainteresowanego, tym
bardziej, że przepisy rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 17 maja 1993 r. w
sprawie wysokości wpisów w sprawach cywilnych (Dz. U. Nr 46, poz. 210) nie
wymieniają spraw z zakresu ubezpieczeń społecznych przy określaniu poszczególnych
pism procesowych podlegających opłacie.
Zdaniem Sądu Apelacyjnego takie rozumienie pojęcia ubezpieczonego nie może
być jednak wystarczającą przesłanką do przyznania zwolnienia od opłat sądowych dla
zainteresowanego. Zarówno bowiem ustawa o kosztach sądowych w sprawach
cywilnych jak i art. 463 § 1 k.p.c. nakazują podmiotowe traktowanie strony zwolnionej
od opłaty sądowej. W szczególności, zdaniem Sądu Apelacyjnego, art. 463 § 1 k.p.c.
traktuje ubezpieczonego jako osobę podlegającą obowiązkowemu ubezpieczeniu
społecznemu w ramach jednego z systemów ubezpieczeń społecznych lub dochodzącą
ustalenia objęcia jej takim ubezpieczeniem. Prowadziłoby to do wniosku, że
zainteresowany nie powinien korzystać z uprawnień ubezpieczonego przewidzianych w
art. 463 § 1 k.p.c. Wpis od pism procesowych zainteresowanego mógłby zostać
ustalony na ogólnych zasadach.
Na rozprawie przed Sądem Najwyższym prokurator wniósł o udzielenie
odpowiedzi przeczącej, a przedstawiciel Zakładu Ubezpieczeń Społecznych o
odpowiedź twierdzącą.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Sąd Apelacyjny w założeniu przedstawionego pytania przyjął, że zakład pracy
odwołujący się od decyzji ZUS w sprawie wymiaru składek jest zainteresowanym w
rozumieniu art. 47711 § 1 k.p.c. Założenie to zostało przyjęte przedwcześnie. Zgodnie z
art. 11 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 25 listopada 1986 r. o organizacji i finansowaniu
ubezpieczeń społecznych (jednolity tekst: Dz. U. z 1989 r., Nr 25, poz. 137 ze zm.) do
zakresu działania Zakładu Ubezpieczeń Społecznych należy m.in. wymierzanie i
pobieranie składek na ubezpieczenie. Według art. 33 ust. 1 tej ustawy składki na
ubezpieczenie społeczne pracowników opłacają zakłady pracy z własnych środków za
okres trwania ubezpieczenia społecznego każdego pracownika. W pracowniczym
systemie ubezpieczenia społecznego obowiązek opłacania składek ciąży więc
bezpośrednio na zakładzie pracy.
Przepisy kodeksu postępowania cywilnego regulujące postępowanie w sprawach
z zakresu ubezpieczeń społecznych zawierają definicję ustawową pojęcia
ubezpieczony, mającą zastosowanie do wszystkich przepisów działu III k.p.c., a więc
także do art. 463 § 1 i art. 47711. Zgodnie z art. 476 § 5 pkt 2 lit. b ubezpieczony to
osoba ubiegająca się o ustalenie istnienia bądź nieistnienia obowiązku ubezpieczenia,
jego zakresu lub wymiaru składki z tego tytułu. Zakład pracy składający odwołanie od
decyzji ZUS w przedmiocie wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne ubiega się o
ustalenie wymiaru składki z tego tytułu. Określenie osoba w rozumieniu tego przepisu
oznacza zarówno osoby fizyczne jak i prawne. W związku z tym, że opłacanie składek
na ubezpieczenie społeczne pracowników jest obowiązkiem zakładu pracy to należy
uznać, że jest on osobą w rozumieniu tego przepisu, choćby nawet nie miał osobowości
prawnej (por. art. 3 kodeksu pracy). Prowadzi to do jednoznacznego wniosku, że zakład
pracy odwołujący się od decyzji organu rentowego w przedmiocie wymiaru składek jest
ubezpieczonym (a nie zainteresowanym) w rozumieniu art. 47711 k.p.c. oraz
ubezpieczonym w rozumieniu art. 463 § 1 k.p.c. Zgodnie z tym ostatnim przepisem nie
ma więc obowiązku uiszczania opłat.
Potwierdzają ten pogląd także przepisy rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości
z dnia 17 maja 1993 r. w sprawie wysokości wpisów w sprawach cywilnych (Dz. U. Nr
46, poz. 210), które nie przewidują opłat od odwołań w sprawach z zakresu
ubezpieczenia społecznego, a więc także opłat od odwołań zakładów pracy
dotyczących wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne. Wbrew poglądowi Sądu
Apelacyjnego nie jest możliwe dokonanie wymiaru opłaty od takiego pisma na zasadach
ogólnych. Postępowanie w sprawach z zakresu ubezpieczenia społecznego jest
bowiem postępowaniem procesowym (art. 13 § 1 k.p.c.). Przepisy omawianego
rozporządzenia przewidują opłatę od pism procesowych nie wymienionych w nim ale
tylko dla postępowania nieprocesowego. W postępowaniu procesowym określają
natomiast wysokość wpisu stosunkowego, a następnie regulują dla poszczególnych
pism procesowych czy wpis ten jest pobierany w całości czy w określonej części.
Ponieważ odwołanie od decyzji organu rentowego w sprawach z zakresu ubezpieczeń
społecznych nie jest żadnym z wymienionych w rozporządzeniu pism procesowych (w
szczególności nie jest rewizją czy zażaleniem) to nie można na jego podstawie
stwierdzić czy wpis stosunkowy miałby zostać pobrany w całości czy w części.
Powyższe rozważania prowadzą do podjęcia uchwały jak w sentencji.

========================================