Uchwała z dnia 4 czerwca 2008 r.
II UZP 4/08

Przewodniczący SSN Herbert Szurgacz, Sędziowie SN: Zbigniew Myszka
(sprawozdawca), Małgorzata Wrębiakowska-Marzec.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 4 czerwca 2008 r.
sprawy z wniosku Krzysztofa O. przeciwko Wojskowemu Biuru Emerytalnemu w W. o
wysokość emerytury wojskowej, na skutek zagadnienia prawnego przekazanego po-
stanowieniem Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 21 listopada 2007 r. [...]

,,Czy pod pojęciem uposażenia należnego w ostatnim miesiącu pełnienia za-
wodowej służby wojskowej należy rozumieć uposażenie w wysokości odpowiadającej
grupie uposażenia, do której zostało zaszeregowane zajmowane przez żołnierza za-
wodowego stanowisko służbowe, czy też uposażenie faktycznie mu wypłacone w
ostatnim miesiącu pełnienia służby na podstawie art. 92 ust. 1 ustawy z dnia 11
września 2003 r. o służbie wojskowej żołnierzy zawodowych (Dz.U. z 2003 r. Nr 176,
poz. 1242 ze zm.) w związku z zawieszeniem go w czynnościach służbowych ?"

p o d j ą ł uchwałę:

Uposażeniem należnym w ostatnim miesiącu pełnienia zawodowej
służby wojskowej, które stanowi podstawę wymiaru emerytury wojskowej ( art.
5 ust. 1 ustawy z dnia 10 grudnia 1993 r. o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy
zawodowych oraz ich rodzin, jednolity tekst: Dz.U. z 2004 r. Nr 8, poz. 66 ze
zm.), w przypadku zawieszenia uposażenia na podstawie art. 92 ust. 1 ustawy z
dnia 11 września 2003 r. o służbie wojskowej żołnierzy zawodowych (Dz.U. Nr
176, poz. 1750 ze zm.), jest uposażenie wypłacone w wysokości ograniczonej
tym przepisem w ostatnim miesiącu pełnienia zawodowej służby wojskowej.

U z a s a d n i e n i e

Przedstawione Sądowi Najwyższemu do rozstrzygnięcia zagadnienie prawne
ujawniło się w następującym stanie faktycznym. Wnioskodawca Krzysztof O. (uro-
dzony w dniu 9 maja 1963 r.) zawodową służbę wojskową pełnił w okresie od dnia 1
września 1983 r. do dnia 31 maja 2006 r. Rozkazem personalnym [..] Dowódcy
Wojsk Lądowych z dnia 12 czerwca 2004 r. wnioskodawca z dniem 1 lipca 2004 r.
został wyznaczony na stanowisko służbowe starszego specjalisty Oddziału Bazy
Szkoleniowej Pionu Szkolenia Dowództwa Wojsk Lądowych, ze stopniem etatowym
podpułkownika i grupą zaszeregowania uposażenia zasadniczego według stanowi-
ska służbowego [...] w wysokości 4.360 zł.
Postanowieniem z dnia 23 marca 2006 r. prokurator Wojskowej Prokuratury
Okręgowej w W. zastosował wobec wnioskodawcy środek zapobiegawczy w postaci
zawieszenia w czynnościach służbowych w związku z postawieniem mu zarzutu po-
pełnienia przestępstwa z art. 231 § 2 k.k. w zbiegu z art. 271 § 3 k.k. Skutkiem tego,
dowódca wojsk lądowych, rozkazem dziennym [...] z dnia 31 marca 2006 r., skiero-
wał wnioskodawcę od dnia 24 marca 2006 r. do wykonywania zadań służbowych w
Oddziale Planowania i Koordynacji Pionu Szkolenia, a zakres obowiązków służbo-
wych miał określić Szef Oddziału Planowania i Koordynacji. Tym samym rozkazem
wydanym na podstawie art. 92 ust. 1 ustawy z dnia 11 września 2003 r. o służbie
wojskowej żołnierzy zawodowych (Dz.U. Nr 179, poz. 1750 ze zm. powoływanej dalej
jako ustawa o służbie wojskowej) wnioskodawcy zawieszono od najbliższego terminu
płatności połowę uposażenia zasadniczego oraz dodatki o charakterze stałym, a
także wypłatę należności pieniężnych związanych ze zwolnieniem z zawodowej
służby wojskowej, w konsekwencji w kwietniu i maju 2006 r. miesięczne uposażenie
wnioskodawcy wskutek tego zawieszenia, wyniosło 2.180 zł, tj. połowę uposażenia
zasadniczego.
W związku z dokonaniem przez wnioskodawcę wypowiedzenia stosunku służ-
bowego szef Sztabu Generalnego WP (rozkazem [...] z dnia 6 maja 2006 r.) zwolnił
go z zawodowej służby wojskowej i przeniósł do rezerwy. Zwolnienie ze służby na-
stąpiło z dniem 31 maja 2006 r., po upływie skróconego, na prośbę wnioskodawcy,
okresu wypowiedzenia. Równocześnie pięcioma decyzjami wydanymi 31 maja 2006
r. [...], dowódca wojsk lądowych zawiesił wnioskodawcy wypłatę: 1) ekwiwalentu pie-
niężnego za niewykorzystany urlop, 2) uposażenia przez okres jednego roku zwol-
nienia z zawodowej służby wojskowej, 3) gratyfikacji urlopowej niewykorzystanej w
roku zwolnienia ze służby, 4) dodatkowego uposażenia rocznego za rok 2006, 5)
odprawy w związku ze zwolnieniem z zawodowej służby wojskowej, do czasu speł-
nienia przez wnioskodawcę przesłanek określonych w art. 92 ust. 2 ustawy o służbie.
Postanowieniem z dnia 1 czerwca 2006 r. prokurator Wojskowej Prokuratury
Okręgowej w Warszawie na podstawie art. 253 § 1 k.p.k. uchylił środek zapobiegaw-
czy zastosowany wobec wnioskodawcy, argumentując, że ustały przyczyny, które
spowodowały jego zastosowanie, bo wnioskodawca został zwolniony z zawodowej
służby wojskowej i przeniesiony do rezerwy, a więc pozbawiony z dniem 31 maja
2006 r. zajmowanego stanowiska służbowego starszego specjalisty, którego doty-
czyło zawieszenie w czynnościach służbowych.
W dniu 2 czerwca 2006 r. wnioskodawca złożył wniosek o ustalenie prawa do
emerytury wojskowej, załączając wydane w dniu 2 czerwca 2006 r. przez [...] Bata-
lion Zabezpieczenia Dowództwa Wojsk Lądowych zaświadczenie o wysokości upo-
sażenia i innych należności pieniężnych żołnierzy zawodowych do celów zaopatrze-
nia emerytalno-rentowego. W zaświadczeniu tym wskazano, że ostatnie uposażenie
wypłacono w maju 2006 r., a w ostatnim miesiącu ostatnio na zajmowanym stanowi-
sku służbowym przysługiwało wnioskodawcy: 1) uposażenie zasadnicze według sta-
nowiska służbowego grupa [...] - 4.360 zł; 2) dodatki stałe: - za długoletnią służbę
wojskową - 872 zł; 3) dodatkowe uposażenie roczne w średniomiesięcznej kwocie
436 zł.
Decyzją z dnia 21 lipca 2006 r. Wojskowe Biuro Emerytalne w W. przyznało
wnioskodawcy (od dnia 1 czerwca 2006 r.) emeryturę wojskową w wysokości 70,88%
podstawy jej wymiaru, którą stanowiło uposażenie należne - według stawek obowią-
zujących w dniu zwolnienia Z zawodowej służby wojskowej, tj. w dniu 31 maja 2006
r. - uposażenie zasadnicze według grupy [...]: 50% uposażenia zasadniczego w wy-
sokości 2.180 zł, bez żadnych dodatków. Emerytura obliczona od takiej postawy
wymiaru wyniosła 1.545,18 zł.
Wyrokiem z dnia 17 kwietnia 2007 r. Sąd Okręgowy w Warszawie oddalił od-
wołanie wnioskodawcy od tej decyzji, stwierdzając, że stosownie do art. 5 ustawy z
dnia 10 grudnia 1993 r. o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych oraz ich
rodzin (jednolity tekst: Dz.U. z 2004 r. Nr 8, poz. 66 ze zm., powoływanej dalej jako
ustawa O zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy), podstawę wymiaru emerytury sta-
nowi uposażenie należne żołnierzowi zawodowemu w ostatnim miesiącu pełnienia
zawodowej służby wojskowej, zaś takie ,,uposażenie" jest definiowane w art. 3 ust. 1
pkt 8 tej ustawy jako uposażenie zasadnicze wraz z dodatkami o charakterze stałym i
miesięczną równowartością dodatkowego uposażenia rocznego, należne żołnierzowi
zawodowemu stosownie do przepisów ustawy o służbie wojskowej. W konsekwencji
do ustalenia podstawy wymiaru emerytury wnioskodawcy należało brać pod uwagę
wypłaconą z góry (art. 81 ust. 1 ustawy o służbie wojskowej) wysokość miesięcznego
uposażenia należnego 1 maja 2006 r., gdyż stosunek służbowy wnioskodawcy ustał
z końcem tego miesiąca. Na poparcie swojego stanowiska Sąd Okręgowy przywołał
wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 26 października 1996 r., III AUr 42/96,
(Apel.-W-wa 1997 nr 1, poz. 3), w którym wskazano, że ,,zgodnie z art. 5 ustawy za-
opatrzeniowej zasadą bezwzględnie obowiązującą jest, że podstawę wymiaru eme-
rytury żołnierza zawodowego stanowi wysokość uposażenia otrzymywanego w dacie
zwolnienia ze służby". Sąd Okręgowy podkreślił, że art. 78 ust. 1 ustawy o służbie
wojskowej, zgodnie z którym - wysokość uposażenia zasadniczego żołnierza zawo-
dowego jest uzależniona od grupy uposażenia, do której zostało zaszeregowane
zajmowane przez niego stanowisko służbowe, nie jest jedynym przepisem regulują-
cym wysokość uposażenia zasadniczego żołnierzy zawodowych. Kwestie uposażeń
reguluje także w pewnych wypadkach art. 92 ust. 1 ustawy, który wprowadza usta-
wowe, a więc niezależne od decyzji administracyjnej organu wojskowego, zawiesze-
nie połowy uposażenia w sytuacji, gdy wobec żołnierza zostanie zastosowany środek
zapobiegawczy w postaci zawieszenia w czynnościach służbowych. Wysokość upo-
sażenia zasadniczego żołnierza uzależniona jest zatem od grupy uposażenia, do
której zostało zaszeregowane stanowisko służbowe, ale z uwzględnieniem art. 92
ust. 1 ustawy o służbie wojskowej. Skoro do chwili orzekania brak w zebranym w
sprawie materiale informacji o umorzeniu postępowania karnego w stosunku do
wnioskodawcy lub o uniewinnieniu od popełnienia zarzucanych mu czynów, to ,,nie
zaszły przesłanki wymagane dla ustania zawieszenia 50 % uposażenia stosownie do
art. 92 ust. 2 ustawy o służbie wojskowej".
Rozpoznając apelację wnioskodawcy od tego wyroku Sąd Apelacyjny powziął
istotną wątpliwość co do wykładni użytego w art. 5 ust. 1 ustawy o zaopatrzeniu eme-
rytalnym żołnierzy pojęcia uposażenia należnego żołnierzowi zawodowemu w ostat-
nim miesiącu pełnienia zawodowej służby wojskowej, które stanowi podstawę wymia-
ru emerytury lub renty inwalidzkiej (z tytułu niezdolności do pełnienia służby wojsko-
wej). Nowelizacja art. 5 ust. 1 ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy, doko-
nana z dniem 30 lipca 2005 r., na mocy art. 1 pkt 2 ustawy z dnia 6 maja 2005 r. o
zmianie ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych oraz ich rodzin
oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 130, poz. 1085) polegała na zastąpieniu
określenia ,,na ostatnio zajmowanym stanowisku służbowym" określeniem ,,w ostat-
nim miesiącu pełnienia zawodowej służby wojskowej". W ocenie Sądu Apelacyjnego,
prowadzi to do wniosku, że ,,skoro o wysokości podstawy wymiaru emerytury decy-
duje uposażenie należne żołnierzowi zawodowemu w ostatnim miesiącu pełnienia
zawodowej służby wojskowej, to będzie to uposażenie należne za ten ostatni mie-
siąc". W tej koncepcji nastąpiło ,,jakby oderwanie od wyznacznika w postaci ostatnio
zajmowanego stanowiska służbowego rozumianego - według definicji legalnej za-
wartej w art. 6 ust. 1 pkt 3 ustawy o służbie wojskowej - jako usytuowanie żołnierza
zawodowego w hierarchii służbowej jednostki organizacyjnej, z określonymi dla tego
stanowiska między innymi nazwą, stopniem etatowym, grupą uposażenia".
W sprawie jednak problem nie wiąże się z zakresem znaczeniowym określe-
nia ,,w ostatnim miesiącu pełnienia zawodowej służby wojskowej". Wnioskodawca był
bowiem wyznaczony na stanowisko służbowe i do dnia zwolnienia ze służby nie zo-
stał z niego zwolniony. Wprawdzie zawieszono go w czynnościach służbowych i zo-
stał skierowany do wykonywania innych zadań określonych ,,przez przełożonego
dyscyplinarnego (w innym Oddziale Bazy Szkolenia - Oddziale Planowania i Koordy-
nacji), jednakże nadal pozostawał w służbie na wyznaczonym stanowisku, nie wyko-
nując wprawdzie czynności przynależnych do tego stanowiska, ale inne. Dlatego
problem w sprawie w gruncie rzeczy sprowadza się do wykładni określenia użytego
w art. 5 ust. 1 ustawy zaopatrzeniowej, a mianowicie - uposażenia należnego żołnie-
rzowi zawodowemu w ostatnim miesiącu pełnienia zawodowej służby wojskowej,
które stanowi podstawę wymiaru emerytury lub renty inwalidzkiej. Ostatnim miesią-
cem pełnienia przez wnioskodawcę służby był maj 2006 r., za który faktycznie wypła-
cono mu jedynie uposażenie zasadnicze zmniejszone o 50%, bez dodatków. Pojęcie,
którym posługuje się art. 5 ust. 1 ustawy zaopatrzeniowej może być rozumiane tak,
jak przyjął Sąd Okręgowy za organem rentowym, czyli jako uposażenie faktycznie
wypłacone w ostatnim miesiącu pełnienia służby jako należne w związku z zastoso-
waniem art. 92 ust. 1 ustawy o służbie wojskowej wobec zawieszenia żołnierza w
czynnościach służbowych, bądź może być wykładane jako uposażenie w wysokości
odpowiadającej grupie uposażenia, do której zostało zaszeregowane zajmowane
przez żołnierza zawodowego stanowisko służbowe".
W ocenie Sądu Apelacyjnego, Sąd pierwszej instancji ustalając znaczenie
,,uposażenia należnego" określonego w art. 5 ust. 1 ustawy zaopatrzeniowej słusznie
odwołał się do definicji terminu ,,uposażenie" zawartej w art. 3 pkt 8 tej ustawy. ,,Je-
żeli w ustawie ustalono znaczenie pewnego określenia w drodze definicji, w obrębie
tej ustawy - bez wyraźnego upoważnienia - nie wolno posługiwać się tym określe-
niem w innym znaczeniu. Zgodnie z definicją legalną pojęcie uposażenie oznacza -
'uposażenie zasadnicze wraz z dodatkami o charakterze stałym i miesięczną równo-
wartością dodatkowego uposażenia rocznego, należnych żołnierzowi zawodowemu
stosownie do przepisów ustawy z dnia 11 września 2003 r. o służbie wojskowej żoł-
nierzy zawodowych". W konsekwencji podstawę wymiaru świadczeń z zaopatrzenia
stanowi uposażenie zasadnicze z dodatkami, należne (przysługujące) stosownie do
przepisów ustawy o służbie i należne w ostatnim miesiącu pełnienia zawodowej
służby wojskowej. Zgodnie z ustawą o służbie wojskowej, żołnierze zawodowi otrzy-
mują uposażenie i inne należności określone w ustawie (art. 71 ust. 1 ustawy o służ-
bie), co oznacza, że każda zmiana wysokości uposażenia powinna znajdować opar-
cie w przepisach prawa. ,,Uposażenie składa się z uposażenia zasadniczego i dodat-
ków do tego uposażenia (art. 72 ust. 1 tej ustawy). Prawo do uposażenia powstaje z
dniem rozpoczęcia pełnienia przez żołnierza zawodowej służby wojskowej, zmiana
wysokości uposażenia następuje - jeśli chodzi o jego obniżenie, które ma miejsce w
razie zaistnienia okoliczności powodujących obniżenie - z pierwszym dniem miesiąca
następującego po miesiącu, w którym powstały okoliczność uzasadniające tę zmianę
(art. 76 ust. 1 i 2 pkt 2 tej ustawy). Wysokość uposażenia zasadniczego żołnierza
zawodowego jest uzależniona od grupy uposażenia, do której zostało zaszeregowa-
ne stanowisko służbowe przez niego zajmowane, co wynika wprost z art. 78 ust. 1
ustawy o służbie wojskowej. Stosownie do art. 89 ust. 1 tej ustawy w okresie urlopu,
zwolnienia od zajęć służbowych z powodu choroby albo pozostawania w rezerwie
kadrowej lub dyspozycji żołnierz zawodowy otrzymuje, z zastrzeżeniem art. 90 ust. 1,
uposażenie zasadnicze wraz z dodatkami o charakterze stałym należne na ostatnio
zajmowanym stanowisku służbowym, z uwzględnieniem powstałych w tym okresie
zmian mających wpływ na prawo do uposażenia lub jego wysokość. Natomiast w
myśl art. 92 ust. 1 omawianej ustawy żołnierzowi zawodowemu, który został zawie-
szony w czynnościach służbowych albo tymczasowo aresztowany, zawiesza się od
najbliższego terminu płatności połowę ostatnio otrzymanego uposażenia zasadni-
czego oraz wypłatę dodatków o charakterze stałym. Skutek w postaci zawieszenia -
od najbliższego terminu płatności - wypłaty uposażenia oraz innych należności pie-
niężnych jest przewidziany także w sytuacjach określonych w art. 93 ustawy i ma
miejsce m.in., gdy żołnierz zawodowy samowolnie opuścił miejsce pełnienia zawo-
dowej służby wojskowej lub poza nim pozostaje. W razie uznania nieobecności za
usprawiedliwioną wypłaca się żołnierzowi zawieszone uposażenie i inne należności
pieniężne. Zawieszoną część uposażenia żołnierz zawodowy otrzymuje również,
wraz z odsetkami ustawowymi, w razie umorzenia postępowania karnego lub dyscy-
plinarnego albo uniewinnienia prawomocnym wyrokiem sądu lub orzeczeniem dys-
cyplinarnym".
W ocenie Sądu Apelacyjnego, z powyższych przepisów wynika, że ,,wystąpie-
nie przewidzianych w art. 92 i art. 93 ustawy o służbie okoliczności skutkuje w zakre-
sie prawa do wypłaty uposażenia, czyli okoliczności te mają wpływ wyłącznie na wy-
płatę uposażenia, konsekwencją ich zaistnienia jest niespełnienie na rzecz żołnierza
zawodowego w całości lub w części świadczenia w postaci uposażenia i uzależnienie
spełnienia tego świadczenia od ziszczenia się określonego warunku. W odróżnieniu
od powyższego ustawa przewiduje utratę prawa do 1/30 części miesięcznego upo-
sażenia za każdy dzień nieusprawiedliwionej nieobecności".
Sąd Apelacyjny przyznał, że dopuszczalna jest interpretacja dokonana przez
Sąd Okręgowy oraz organ rentowy, zgodnie z którą stosownie do przepisów ustawy
o służbie wojskowej wnioskodawcy przysługiwało w ostatnim miesiącu pełnienia
służby jedynie uposażenie w wymiarze połowy uposażenia zasadniczego - należne
do wypłaty. ,,Jeżeli w dniu 31 marca 2006 r. został wydany rozkaz o zawieszeniu po-
łowy uposażenia zasadniczego i wypłaty dodatków o charakterze stałym, którego
podstawę prawną stanowił art. 92 ust. 1 ustawy o służbie wojskowej nie pozostawia-
jący wątpliwości co do kategoryczności dyspozycji, to należnymi stosownie do prze-
pisów ustawy o służbie wojskowej było uposażenie zasadnicze w wysokości połowy
tego uposażenia, bez żadnych dodatków. Taka interpretacja zakłada odniesienie się
w zakresie ustalenia przysługującego uposażenia do ustawy o służbie wojskowej
jako całości, tak jak nakazuje art. 3 ust. 1 pkt 8 ustawy zaopatrzeniowej. Jednakże
konsekwencją przyjęcia tego poglądu jest sytuacja tego rodzaju, że jeżeli w ostatnim
miesiącu pełnienia zawodowej służby wojskowej żołnierz utracił prawo do cało-
ści/części uposażenia (nieusprawiedliwiona nieobecność), to uposażeniem należnym
w rozumieniu ustawy zaopatrzeniowej będzie uposażenie zasadnicze wraz z dodat-
kami, należne stosownie do przepisów ustawy o służbie wojskowej, a więc przysłu-
gujące w wysokości odpowiednio zmniejszonej. Wydaje się, że ustawodawca nie
zmierzał jednak do osiągnięcia takiego skutku".
Dlatego możliwe jest również przyjęcie stanowiska odmiennego, zgodnie z
którym ,,pod pojęciem uposażenia należnego żołnierzowi zawodowemu w ostatnim
miesiącu pełnienia zawodowej służby wojskowej, przy uwzględnieniu definicji uposa-
żenia z ustawy zaopatrzeniowej, należy rozumieć uposażenie w wysokości odpowia-
dającej grupie uposażenia, do której zostało zaszeregowane zajmowane przez żoł-
nierza zawodowego stanowisko służbowe i pogląd ten jest bardziej uzasadniony".
Okoliczności przewidziane w art. 92 ust. 1 ustawy o służbie wojskowej ,,skutkują w
zakresie prawa do wypłaty uposażenia, czyli mają wpływ wyłącznie na wypłatę upo-
sażenia, konsekwencją ich zaistnienia jest niespełnienie na rzecz żołnierza zawodo-
wego w całości lub w części świadczenia w postaci uposażenia i uzależnienie speł-
nienia tego świadczenia od ziszczenia się określonego warunku. Wobec tego należ-
nymi - co do zasady i z mocy prawa - stosownie do przepisów tej ustawy będzię upo-
sażenie zasadnicze w wysokości odpowiadającej grupie uposażenia, do której zo-
stało zaszeregowane zajmowane przez żołnierza zawodowego stanowisko służbowe
oraz dodatki. Okoliczności odnoszące skutek jedynie w zakresie wypłaty, prawa do
wypłaty, nie powodują zmian w zakresie prawa i wysokości uposażenia należnego z
mocy przepisów. Poza tym konsekwencje, jakie pociąga za sobą zawieszenie żołnie-
rza zawodowego w czynnościach służbowych, zostały uregulowane w ustawie o
służbie wojskowej, i aby dotyczyły one uprawnień do świadczeń z zaopatrzenia eme-
rytalnego i ich wymiaru, w ocenie Sądu Apelacyjnego, musiałoby istnieć wyraźne ku
temu wskazanie w ustawie, a takowego brak. Interpretacja przepisów dokonana
przez Sąd Okręgowy doprowadziłaby do tego, że kolejną sankcją zawieszenia w
czynnościach służbowych - nie przewidzianą w ustawie - byłoby znaczne obniżenie
wysokości emerytury wojskowej, w sytuacji, gdy świadczenie to przysługuje z tytułu
wysługi lat, a więc zasługi. Sankcja ta obowiązywałaby do czasu spełnienia warun-
ków do otrzymania zawieszonej części uposażenia, a jeżeli nie doszłoby do spełnie-
nia tych przesłanek (art. 92 ust. 2 ustawy o służbie wojskowej), to emerytura pozo-
stałaby w niezmienionej wysokości, czyli mimo, iż przepisy zaopatrzeniowe nie prze-
widują skutku polegającego na obniżeniu emerytury (por. art. 10 ustawy zaopatrze-
niowej), skutek taki w efekcie by nastąpił. W ocenie Sądu Apelacyjnego, powyższe
trudne jest do zaakceptowania. Dlatego wydaje się słusznym przyjęcie, że uposaże-
nie należne, w myśl art. 5 ust. 1 ustawy zaopatrzeniowej, to nie uposażenie przysłu-
gujące do wypłaty w ostatnim miesiącu pełnienia zawodowej służby wojskowej, ale
należne w tym miesiącu z mocy przepisów rozstrzygających o prawie i wysokości
uposażenia ze względu na zajmowane przez żołnierza zawodowego stanowisko
służbowe, wyznaczające jego status prawny". Wykładnię, za którą opowiada się Sąd
Apelacyjny wzmacnia zawarte w art. 5 ust. 1 ustawy zaopatrzeniowej wyrażenie ,,w
ostatnim miesiącu pełnienia zawodowej służby wojskowej", które odnosi się oczywi-
ście również do stanowiska służbowego zajmowanego przez żołnierza, skoro przepi-
sy pragmatyki służbowej stanowią o pełnieniu służby na stanowisku służbowym w
jednostce wojskowej. ,,Wobec czego zajmowanie stanowiska służbowego, nawet
przy zawieszeniu w czynnościach służbowych, oznacza pełnienie służby. Stanowisko
służbowe zaś determinuje wysokość uposażenia zasadniczego, bowiem to od grupy
jego zaszeregowania zależy kwota tego uposażenia". Wobec takich wątpliwości Sąd
Apelacyjny uznał, że omawiana kwestia jest zagadnieniem prawnym w rozumieniu
art. 390 k.p.c.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Z ustaleń faktycznych w sprawie wynika, że ubezpieczony pełnił zawodową
służbę wojskową do 31 maja 2006 r. na stanowisku służbowym starszego specjalisty
w stopniu etatowym podpułkownika i z grupą zaszeregowania uposażenia zasadni-
czego w wysokości 4.350 zł miesięcznie. Postanowieniem prokuratora z dnia 23
marca 2006 r. przedstawiono ubezpieczonemu zarzuty popełnienia przestępstwa z
art. 231 § 2 k.k. w zbiegu z art. 271 § 3 k.k., co spowodowało z mocy prawa (art. 92
ust. 1 ustawy o uposażeniach) zawieszenie od najbliższego terminu płatności, tj. od
kwietnia 2006 r., połowy ostatnio otrzymanego uposażenia zasadniczego oraz wy-
płatę dodatków o charakterze stałym, a także wypłatę należności, o których mowa w
art. 94 oraz art. 95 ust. 1 i 3 tej ustawy. Wprawdzie w związku ze zwolnieniem ubez-
pieczonego z zawodowej służby wojskowej z dniem 31 maja 2006 r., wskutek upływu
okresu wypowiedzenia stosunku służbowego dokonanego przez żołnierza zawodo-
wego, prokurator uchylił zastosowany wobec ubezpieczonego środek zapobiegaw-
czy, uznając, że ,,ustały przyczyny, wskutek których został on zastosowany", to nie
wystąpiły ustawowe okoliczności uzasadniające odzyskanie przez ubezpieczonego
zawieszonej części uposażenia oraz innych należności pieniężnych zawieszonych
wskutek wszczęcia postępowania karnego przeciwko ubezpieczonemu. Taki skutek
,,odwieszający" zawieszone składniki uposażenia wywołuje bowiem wyłącznie umo-
rzenie postępowania karnego albo uniewinnienie prawomocnym wyrokiem sądu,
choćby nastąpiło to po zwolnieniu żołnierza zawodowego ze służby (art. 92 ust. 2 tej
ustawy). W tym zakresie ubezpieczony bezpodstawnie utrzymywał zatem, że analo-
giczny skutek ,,przywracający" mu zawieszoną połowę ostatnio otrzymywanego upo-
sażenia zasadniczego wraz z dodatkami o charakterze stałym i miesięczną równo-
wartością dodatkowego uposażenia rocznego, należnych stosownie do przepisów
ustawy o służbie wojskowej nagrodą, wywoływało również uchylenie środka zapo-
biegawczego spowodowane zwolnieniem go w trybie jego wypowiedzenia z zawo-
dowej służby wojskowej.
Przenosząc takie ustalenia na grunt art. 5 ust. 1 ustawy o zaopatrzeniu eme-
rytalnym, który stanowi, że podstawę wymiaru emerytury stanowi uposażenie należ-
ne żołnierzowi w ostatnim miesiącu pełnienia zawodowej służby wojskowej, w
związku z art. 3 ust. 1 pkt 8 tej ustawy, definiującym pojęcie uposażenia, jako uposa-
żenie zasadnicze wraz z dodatkami o charakterze stałym i miesięczną równowarto-
ścią dodatkowego uposażenia rocznego, należne żołnierzowi zawodowemu stosow-
nie do przepisów ustawy o służbie wojskowej żołnierzy zawodowych, wstępnie nale-
ży zauważyć, że zacytowana definicja legalna określa ogólnie pojęcie uposażenia,
bo ,,bez bliższego określenia tego pojęcia" (art. 3 ust. 1 in prinicpio ustawy o zaopa-
trzeniu emerytalnym żołnierzy), a zatem nie definiuje uposażenia należnego żołnie-
rzowi zawodowemu w ostatnim miesiącu pełnienia zawodowej służby wojskowej
przyjmowanego w tego rodzaju ustawowym ,,bliższym rozumieniu" do ustalenia pod-
stawy wymiaru emerytury wojskowej (art. 5 ust. 1 tej ustawy).
W rozpoznawanej sprawie nie ma wątpliwości, że w maju 2006 r., będącym
dla ubezpieczonego ostatnim miesiącem pełnienia zawodowej służby wojskowej,
otrzymał on wskutek ustawowego zawieszenia w czynnościach służbowych tylko
połowę uposażenia zasadniczego. Wprawdzie z definicji legalnej uposażenia ,,bez
bliższego określenia" (art. 3 ust. 1 pkt 8 ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym żołnie-
rzy) wynika, że podstawę wymiaru emerytury wojskowej stanowi uposażenie wraz z
dodatkami o charakterze stałym i miesięczną równowartością dodatkowego uposa-
żenia rocznego, ale równocześnie składniki te powinny być należne stosownie do
przepisów ustawy o służbie wojskowej. Tymczasem w kwestii uposażeń art. 92 ust. 1
tej ustawy przewiduje - w razie zawieszenia żołnierza zawodowego w czynnościach
służbowych albo tymczasowego aresztowania - obligatoryjne zawieszenie od najbliż-
szego terminu płatności połowy ostatnio otrzymanego uposażenia zasadniczego oraz
wypłaty dodatków o charakterze stałym, a także wypłaty należności, o których mowa
w art. 94 oraz art. 95 ust. 1 i 3 tej ustawy. Zważywszy ponadto, że uposażenie należ-
ne to świadczenie roszczeniowe, które zgodnie z przepisami prawa należy się w
ostatnim miesiącu pełnienia służby wojskowej, w rozpoznawanej sprawie nie podlega
kwestii, że wyłącznie połowa ostatnio otrzymanego uposażenia zasadniczego była
roszczeniowym, tj. należnym ubezpieczonemu w ostatnim miesiącu pełnienia zawo-
dowej służby wojskowej, składnikiem uposażenia stosownie do przepisów ustawy o
służbie wojskowej, ponieważ od kwietnia 2006 r. zawieszono mu drugą połowę
ostatnio otrzymanego uposażenia zasadniczego oraz dodatki o charakterze stałym i
miesięczną równowartość dodatkowego uposażenia rocznego, które co do zasady
na ogół wchodzą do postawy wymiaru emerytury wojskowej. Skoro zatem wystąpiło
ustawowe obligatoryjne ograniczenie należnego ubezpieczonemu uposażenia w
ostatnim miesiącu służby wojskowej i było ono stosowne do przepisów ustawy o
służbie wojskowej (art. 92 ust.1), to wyłącznie tak ograniczone uposażenie stanowiło
ustawową podstawę wymiaru należnej mu emerytury wojskowej, bo ustawa o za-
opatrzeniu emerytalnym żołnierzy nie przewiduje możliwości ustalenia podstawy
wymiaru emerytury wojskowej od innych składników uposażenia niż należne w ostat-
nim miesiącu pełnienia zawodowej służby wojskowej stosownie do przepisów ustawy
o służbie wojskowej. Zważywszy, że skutek w postaci przywrócenia zawieszonej
części uposażenia wraz z dodatkami może wywołać wyłącznie umorzenie postępo-
wania karnego albo uniewinnienie prawomocnym wyrokiem sądu (art. 92 ust. 2
ustawy), to tylko takie zdarzenia mogłyby uprawniać ubezpieczonego do żądania
obliczenia na nowo należnej mu emerytury wojskowej od dnia wymagalności pełnego
uposażenia należnego w ostatnim miesiącu pełnienia służby wojskowej, obejmujące-
go wszystkie składniki określone w art. 3 ust. 1 pkt 8 ustawy o zaopatrzeniu emery-
talnym żołnierzy, choćby zdarzenia reaktywujące takie pełne należne mu uposażenie
wraz z dodatkami wystąpiły już po zwolnieniu żołnierza ze służby wojskowej.
Skoro zatem ustalenie uposażenia należnego żołnierzowi zawodowemu w
ostatnim miesiącu pełnienia zawodowej służby wojskowej następuje w każdym razie
na podstawie przepisów ustawy o służbie wojskowej żołnierzy zawodowych, to - w
razie zawieszenia żołnierza zawodowego w czynnościach służbowych, które prowa-
dzi z mocy prawa do zawieszenia połowy uposażenia wraz z dodatkami od najbliż-
szego terminu płatności (miesięcznie z góry - art. 81 ust. 1 ustawy o uposażeniach) -
tylko tak ustawowo ograniczone uposażenie stanowi podstawę wymiaru wojskowej
emerytury lub renty, która przysługuje od uposażenia należnego, tj. wypłaconego w
ostatnim miesiącu pełnienia służby wojskowej zgodnie z przepisami dotyczącymi tej
służby.
W ocenie Sądu Najwyższego, już zatem w świetle rezultatów wykładni gra-
matycznej omówionych przepisów nie powinno budzić wątpliwości, że pod pojęciem
uposażenia należnego w ostatnim miesiącu pełnienia zawodowej służby wojskowej
przyjmowanego do ustalenia podstawy wymiaru emerytury lub renty z tytułu niezdol-
ności do pełnienia służby wojskowej należy rozumieć uposażenie należne i wypłaco-
ne żołnierzowi na podstawie przepisów ustawy o służbie wojskowej (art. 5 ust. 1
ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy). W konsekwencji zawieszenie upraw-
nień do uposażenia w trybie art. 92 ust. 1 ustawy o służbie wojskowej bezpośrednio
wpłynęło na ograniczenie ubezpieczonemu podstawy wymiaru wojskowej emerytury
do wielkości uposażenia należnego w ostatnim miesiącu pełnienia służby, tj. uposa-
żenia faktycznie wypłaconego w ostatnim miesiącu pełnienia tej służby przez żołnie-
rza zawieszonego w czynnościach służbowych. Zawieszenie połowy uposażenia
oraz dodatków o charakterze stałym i równowartości dodatkowego uposażenia rocz-
nego prowadzi zatem do ograniczenia podstawy wymiaru emerytury wojskowej, która
nie może być przecież ustalona niezgodnie z przepisami ustawy o służbie wojskowej
żołnierzy zawodowych, przewidującymi obligatoryjne zawieszenie uprawnień do
istotnych elementów uposażenia wojskowego jako skutek prawny zawieszenia żoł-
nierza w czynnościach służbowych w okresie, który obejmował ostatni miesiąc peł-
nienia tej służby. Odzyskanie prawa do zawieszonych składników uposażenia woj-
skowego, może nastąpić wyłącznie w wyniku umorzenia postępowania karnego lub
uniewinnienia żołnierza wyrokiem sądu, co przełoży się na możliwość żądania po-
nownego ustalenia wysokości emerytury wojskowej od dnia wymagalności wszyst-
kich wcześniej zawieszonych składników uposażenia wojskowego (art. 92 ust. 2
ustawy o służbie wojskowej w związku z art. 110 i nast. ustawy z dnia 17 grudnia
1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz w
związku z art. 11 ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy).
Dokonaną interpretację wzmacniają reguły wykładni celowościowej i funkcjo-
nalnej przepisów pragmatyki służbowej i ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym żołnie-
rzy, które nie mogą być wykładane w nieracjonalny sposób, że wcześniejsze rozwią-
zanie stosunku służbowego przez zawieszonego w czynnościach służbowych żołnie-
rza zawodowego, będące w rozpoznawanej sprawie swoistą ,,rejteradą" z zawodowej
służby wojskowej na emeryturę wojskową, z uwagi na potencjalnie grożące sankcje
karne, mogły uprawniać go do uzyskania wyższego wojskowego zaopatrzenia eme-
rytalnego, przysługującego w wysokości 75% podstawy wymiaru liczonej od wszyst-
kich składników pełnego uposażenia, od wysokości wypłaconego 50% należnego
uposażenia zasadniczego w ostatnim miesiącu służby wskutek zawieszenia go w
czynnościach służbowych (art. 92 ust. 1 ustawy o służbie wojskowej).
Warto ponadto zwrócić uwagę, że prawo do wojskowego zaopatrzenia eme-
rytalnego nie przysługuje żołnierzowi, który został skazany prawomocnym wyrokiem
sądu na karę dodatkową pozbawienia praw publicznych lub na karę degradacji za
przestępstwo, które zostało popełnione przed zwolnieniem ze służby (art. 10 ustawy
o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy). Zarzucane ubezpieczonemu czyny przestęp-
cze (art. 213 § 2 k.k. w zbiegu z art. 271 § 3 k.k.) zagrożone są tego rodzaju sank-
cjami karnymi prowadzącymi do potencjalnej utraty całości wojskowych uprawnień
emerytalnych. W konsekwencji należy wykluczyć taką interpretację wojskowych
przepisów emerytalnych, która uprawniałaby ubezpieczonego do nabycia pełnej
emerytury wojskowej, pomimo zawieszenia uprawnień do uposażenia w okresie
obejmującym ostatni miesiąc pełnienia zawodowej służby wojskowej, które to świad-
czenie emerytalne może utracić w całości w przypadku orzeczenia tego rodzaju
sankcji karnych. Natomiast umorzenie postępowania karnego lub uniewinnienie żoł-
nierza wyrokiem sądu przełoży się na możliwość żądania ponownego ustalenia wy-
sokości emerytury wojskowej od dnia wymagalności, co gwarantuje niepokrzywdze-
nie takiego żołnierza zarówno w zakresie odzyskania pełnych świadczeń uposaże-
niowych, jak i pochodnych od nich świadczeń emerytalnych.
Mając powyższe na uwadze, sprawiedliwe i zgodne z prawem rozpoznanie
przedstawionego zagadnienia prawnego wymagało podjęcia uchwały jak w sentencji.
========================================