Uchwała z dnia 7 lipca 1995 r.
II UZP 10/95

Przewodniczący SSN: Teresa Romer, Sędziowie SN: Janusz Łętowski
(sprawozdawca), Maria Mańkowska,

Sąd Najwyższy, przy udziale prokuratora Jana Szewczyka, po rozpoznaniu
sprawy z wniosku Przedsiębiorstwa Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej-Spółki z
o.o. w Ł. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w L. o ustalenie
nieistnienia obowiązku zwrotu wypłaconych zasiłków chorobowych, po rozpoznaniu na
posiedzeniu jawnym dnia 7 lipca 1995 r. zagadnienia prawnego przekazanego przez
Sąd Apelacyjny-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Lublinie postanowieniem z
dnia 13 marca 1995 r. [...] do rozstrzygnięcia w trybie art. 391 k.p.c.

Czy spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością, w której wszystkie udziały
stanowią własność Gminy należy traktować jako uspołeczniony zakład pracy w ro-
zumieniu § 19 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 6 czerwca 1983 r. w
sprawie zasad obliczania zasiłków z ubezpieczenia społecznego oraz pokrywania wy-
datków na te zasiłki (Dz. U. Nr 33 z 1983 r., poz. 157 z późn. zm.)?

p o d j ą ł następującą uchwałę:

Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, w której wszystkie udziały
stanowią własność gminy, nie jest uspołecznionym zakładem pracy w rozumieniu
§ 19 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 6 czerwca 1983 r. w
sprawie zasad obliczania zasiłków z ubezpieczenia społecznego oraz pokrywania
wydatków na te zasiłki (Dz. U. Nr 33 poz. 157 ze zm.).

U z a s a d n i e n i e

Sąd Apelacyjny w Lublinie postanowieniem z dnia 13 marca 1995 r. [...] zwrócił
się do Sądu Najwyższego z wnioskiem o rozstrzygnięcie zagadnienia prawnego o treści
podanej wyżej.
Zagadnienie powstało na tle następującego stanu faktycznego: Zakład Ubez-
pieczeń Społecznych-Oddział w L. uznał, że przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej i
Mieszkaniowej - Spółka z o.o. w Ł. jest uspołecznionym zakładem pracy i obciążył tę
spółkę kwotą 494.392.400 zł z tytułu wypłaty zasiłków chorobowych ze środków
Zakładu. Przedsiębiorstwo powyższe powstało w dniu 28 kwietnia 1992 r. na skutek
przekształceń własnościowych, a wszystkie udziały w Spółce stanowią własność Gminy
Ł.
Przepis § 19 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 6 czerwca 1983
r. w sprawie zasad obliczania zasiłków z ubezpieczenia społecznego oraz pokrywania
wydatków na te zasiłki (Dz. U. Nr 33, poz. 157 ze zm.), reguluje kwestię pokrywania
przez uspołecznione zakłady pracy wydatków na zasiłki chorobowe dla swych
pracowników ze środków przeznaczonych na wynagrodzenia.W innych zakładach pracy
wydatki te pokrywane są z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Rozstrzygnięcie
zagadnienia, czy spółka z o.o., której wszystkie udziały są własnością Gminy jest lub
nie jest uspołecznionym zakładem pracy spowoduje w konsekwencji decyzję o tym, z
jakich funduszów pokryć należy - w takim wypadku - koszty zasiłków chorobowych w
odniesieniu do jej pracowników.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Ustawa z dnia 10 maja 1990 r. - Przepisy wprowadzające ustawę o samorządzie
terytorialnym i ustawę o pracownikach samorządowych (Dz. U. Nr 32, poz. 192 ze zm.),
nałożyła w art.8 ust. 2 na rady gmin obowiązek dokonania wyboru formy
organizacyjno-prawnej, w której ma być prowadzona działalność gospodarcza wyko-
nywana dotychczas przez przedsiębiorstwa państwowe.
Jako jedną z najczęściej przyjmowanych form organizacyjno-prawnych przek-
ształconych przedsiębiorstw użyteczności publicznej, gminy zaczęły stosować formę
spółki prawa handlowego, w której występowały jako jedyny wspólnik. Wnosiły także do
nich niezbędne do prowadzenia działalności mienie, będące wydzieloną częścią
własności komunalnej danej gminy.
W rezultacie , spółki jako odrębne od gminy osoby prawne, stawały się właś-
cicielami tego mienia ze wszystkimi tego prawnymi następstwami. Zakład Ubezpieczeń
Społecznych przyjął wstępnie w zakresie obciążania zakładów pracy kosztami zasiłków
praktykę odwoływania się do prawa podatkowego; jeśli zakład pracy opłacał podatek
jako jednostka gospodarki uspołecznionej to w tenże sposób był traktowany w sferze
ubezpieczeń. Jednakże z dniem 5 lipca 1993 r. weszła w życie ustawa z 8 stycznia
1993 r. o podatku od dochodów i usług oraz o podatku akcyzowym (Dz. U. Nr 11,
poz.50), która m.in. wyeliminowała z prawa podatkowego pojęcie "uspołecznionego
zakładu pracy".
Rozwiązania problemu należy zatem szukać na innej drodze. Zgodnie z usta-
lonym orzecznictwem SN (uchwała z dnia 30 czerwca 1994r., II UZP 15/94, OSNAPiUS
1994 z. 8 poz. 131, a także uchwała z dnia 6 grudnia 1994 r., II PZP 5/94) pojęcie
"własności społecznej" przestało obecnie funkcjonować w sferze polskiego prawa
cywilnego. Pojawiły się nowe kategorie pojęciowe: własność państwowa, własność
komunalna i własność osobista. Powołane wyżej orzecznictwo SN konsekwentnie stoi
na stanowisku, iż uspołecznionym zakładem pracy jest tego rodzaju spółka, w której co
najmniej 50% majątku stanowi własność państwową lub państwowych jednostek
organizacyjnych. Należy stwierdzić, iż w świetle utrzymanych w mocy przepisów
Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej (art. 7) oraz przepisów art. 70 ust. 3 Ustawy
Konstytucyjnej z dnia 17 października 1992 r. (Dz. U. Nr 84, poz. 426 ze zm.) a także
art. 441 kodeksu cywilnego wprowadzonego przez art. 1 pkt 10 ustawy z dnia 28 lipca
1990 r. o zmianie ustawy - kodeks cywilny (Dz. U. Nr 55, poz. 321), własność
komunalna stanowi odrębną od własności państwowej formę własności i nie może być z
nią identyfikowana. Skoro tak, to również spółka z o.o., w której wszystkie udziały
stanowią własność gminy, a przeto własność komunalna, nie może być w świetle wyżej
powołanych przepisów identyfikowana z uspołecznionym zakładem pracy.
Biorąc te okoliczności pod uwagę Sąd Najwyższy podjął uchwałę o treści jak w
sentencji.

========================================