Postanowienie z dnia 3 lutego 2000 r.
III RN 195/99

1. Przepisy określające zasady liczenia terminów ustawowych, których
zachowanie warunkuje skuteczne dokonanie przez stronę czynności proceso-
wych, powinny być interpretowane i stosowane przy uwzględnieniu konstytu-
cyjnych gwarancji prawa do sądu, które wynikają z art. 45 ust. 1 oraz art. 77
ust. 2 Konstytucji RP.
2. Przepis art. 57 § 4 KPA ma służyć nie tylko zdyscyplinowaniu strony
do przestrzegania ustawowo określonego terminu do wniesienia skargi, ale
równocześnie nakazuje tak liczyć ostatni dzień tego terminu, aby - obiektywnie
rzecz ujmując - strona miała zapewnione normalne warunki dla skorzystania z
prawa do wniesienia skargi także w ostatnim dniu terminu.


Przewodniczący: SSN Kazimierz Jaśkowski (sprawozdawca), Sędziowie SN:
Andrzej Wasilewski (autor uzasadnienia), Andrzej Wróbel.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 3 lutego 2000 r. sprawy ze skargi
Krzysztofa P. na decyzję Izby Skarbowej w K. z dnia 25 lutego 1999 r. [...] w przed-
miocie uchylenia decyzji w sprawie określenia wysokości podatku dochodowego za
1994 rok i umorzenia postępowania, na skutek rewizji nadzwyczajnej Prezesa Na-
czelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie od postanowienia Naczelnego Sądu
Administracyjnego-Ośrodka Zamiejscowego w Katowicach z dnia 11 maja 1999 r. [...]


u c h y l i ł zaskarżone postanowienie.

U z a s a d n i e n i e


Izba Skarbowa w K. decyzją z dnia 25 lutego 1999 r., wydaną w wyniku od-
wołania Krzysztofa P., na podstawie art. 233 § 1 pkt 2a ustawy z dnia 29 sierpnia
1997 r. - Ordynacja podatkowa (Dz.U. Nr 137, poz. 926 ze zm. - powoływanej nadal
jako: Ordynacja podatkowa) uchyliła decyzję Urzędu Skarbowego w S. odmawiającą
umorzenia postępowania podatkowego i umorzyła postępowanie w sprawie wniosku
Krzysztofa P. z dnia 7 czerwca 1998 r. o umorzenie postępowania podatkowego,
które dotyczyło sprawy określenia podatku dochodowego od osób fizycznych za
1994 r., rozstrzygniętej decyzją Urzędu Skarbowego w S. z dnia 30 grudnia 1997 r.
Od powyższej decyzji Izby Skarbowej, która została doręczona pełnomocnikowi
Krzysztofa P. w dniu 11 marca 1999 r., wniesiona została w dniu 12 kwietnia 1999 r.
skarga do Naczelnego Sądu Administracyjnego. Naczelny Sąd Administracyjny-
Ośrodek Zamiejscowy w Katowicach postanowieniem z dnia 11 maja 1999 r. [...] od-
rzucił skargę, stwierdzając w uzasadnieniu tego postanowienia, że skoro zaskarżona
decyzja została doręczona pełnomocnikowi skarżącego w dniu 11 marca 1999 r., to
- stosownie do art. 35 ust. 1 ustawy z dnia 11 maja 1995 r. o Naczelnym Sądzie
Administracyjnym (Dz.U. Nr 74, poz. 368 ze zm. - powoływanej nadal jako: ustawa o
NSA) - trzydziestodniowy termin do wniesienia skargi upłynął w dniu 10 kwietnia
1999 r.; dlatego skarga wniesiona przez skarżącego za pośrednictwem Urzędu
Pocztowego w S. w dniu 12 kwietnia 1999 r., uznana została za wniesioną po upły-
wie terminu i została odrzucona na podstawie art. 27 ust. 2 ustawy o NSA.

Prezes Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie pismem z dnia 30
listopada 1999 r. [...] wniósł rewizję nadzwyczajną od powyższego postanowienia
Naczelnego Sądu Administracyjnego-Ośrodka Zamiejscowego w Katowicach z dnia
11 maja 1999 r. [...], zarzucając rażące naruszenie art. 57 § 4 KPA i art. 161 § 4
ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa w związku z art. 59 ustawy
o NSA oraz w związku z art. 2, art. 45 ust. 1 i art. 77 ust. 2 Konstytucji Rzeczypospo-
litej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz.U. Nr 78, poz. 483 - powoływanej nadal
jako: Konstytucja RP), a także art. 27 ust. 2 ustawy o NSA, a w konsekwencji wniósł
o uchylenie zaskarżonego postanowienia. W uzasadnieniu rewizji nadzwyczajnej
podniesiono w szczególności, że w rozpoznawanej sprawie jest poza sporem, iż
trzydziestodniowy termin do wniesienia skargi na decyzję Izby Skarbowej w K. upły-
wał w sobotę dnia 10 kwietnia 1999 r., natomiast skargę wniesiono w poniedziałek -
w dniu 12 kwietnia 1999 r. (na co wskazuje data stempla pocztowego na kopercie
przesyłki). Zgodnie z art. 57 § 4 KPA, który ma zastosowanie również w postępowa-
niu przed Naczelnym Sądem Administracyjnym (art. 59 ustawy o NSA), jeżeli koniec
terminu przypada na dzień ustawowo wolny od pracy, za ostatni dzień terminu uważa
się najbliższy następny dzień powszedni. W świetle powyższego przepisu prawnego,
a także dyspozycji art. 115 KC, w orzecznictwie Naczelnego Sądu Administracyjnego
oraz Sądu Najwyższego, dominuje pogląd, wedle którego: ,,dodatkowe dni wolne od
pracy (w tym soboty) zarówno przed nowelizacją Kodeksu pracy dokonaną ustawą z
dnia 2 lutego 1996 r. o zmianie ustawy Kodeks pracy... (Dz.U. Nr 24, poz. 110), jak i
po dniu wejścia w życie tej nowelizacji, tj. po dniu 2 czerwca 1996 r., nie są w rozu-
mieniu art. 57 § 4 KPA oraz art. 115 KC dniami uznanymi ustawowo za wolne od
pracy". Tym niemniej, skoro wedle art. 161 § 4 Ordynacji podatkowej, która weszła w
życie z dniem 1 stycznia 1998 r., przyjmuje się, że ,,jeżeli ostatni dzień terminu przy-
pada na sobotę lub dzień ustawowo wolny od pracy, za ostatni dzień terminu uważa
się następny dzień po dniu lub dniach wolnych od pracy", to wynika stąd, iż taka za-
sada liczenia terminu obowiązuje niezależnie od tego, czy sobota jest uznawana za
dodatkowy dzień wolny od pracy, czy też nie, o ile tylko koniec terminu przypada na
jakąkolwiek sobotę lub dzień ustawowo wolny od pracy. W rozpoznawanej sprawie
Sąd nie wziął pod uwagę tej odmiennej, korzystniejszej dla podatnika regulacji praw-
nej wynikającej z art. 161 § 4 Ordynacji podatkowej. W rewizji nadzwyczajnej podnie-
siono jednak równocześnie, że obowiązująca równolegle mniej korzystna regulacja
prawna dotycząca liczenia terminów, która wynika z art. 57 § 4 KPA: ,,nie da się po-
godzić z konstytucyjną zasadą demokratycznego państwa prawnego, sformułowaną
w art. 2 Konstytucji, a w szczególności z mieszczącą się w niej zasadą zaufania
obywateli do państwa i stanowionego przez nie prawa. Brak bowiem jakichkolwiek
racjonalnych podstaw do różnicowania sytuacji prawnej podatnika w zakresie przys-
ługującego mu prawa do wnoszenia środków zaskarżenia w zależności od tego tylko,
czy dotycząca go sprawa podatkowa toczy się przed organami podatkowymi, czy też
przed Naczelnym Sądem Administracyjnym".


Sąd Najwyższy zważył, co następuje:


Rewizja nadzwyczajna jest zasadna.

Przepisy określające zasady liczenia terminów ustawowych, których zachowa-
nie warunkuje skuteczne prawnie dokonanie przez stronę czynności procesowych,
powinny być interpretowane i stosowane przy uwzględnieniu konstytucyjnych gwa-
rancji prawa do sądu, które wynikają z art. 45 ust. 1 oraz art. 77 ust. 2 Konstytucji
RP. Dotyczy to także interpretacji i stosowania art. 57 § 4 KPA w związku z art. 59
ustawy o NSA w wypadku liczenia trzydziestodniowego terminu do wniesienia skargi
do Naczelnego Sądu Administracyjnego (art. 35 ust. 1 ustawy o NSA). I tak, stosow-
nie do art. 57 § 4 KPA (analogicznie także art. 115 KC w związku z art. 165 § 1
KPC), jeżeli koniec terminu do wniesienia skargi ,,przypada na dzień ustawowo wolny
od pracy, za ostatni dzień terminu uważa się najbliższy następny dzień powszedni".
Literalnie, znaczenie sformułowania tego przepisu nakazuje przyjąć, że skoro mowa
jest w tym kontekście o ,,dniu ustawowo wolnym od pracy", to chodzić może wyłącz-
nie o te dni, które w art. 1 ustawy z dnia 18 stycznia 1951 r o dniach wolnych od
pracy (Dz.U. Nr 4, poz. 28 ze zm.) określone zostały jako ,,dni wolne od pracy" (ak-
tualnie do ,,dni wolnych od pracy" zalicza się 12 dni wymienionych w tym przepisie
oraz niedziele), a tym samym nie można do nich zaliczyć tzw. dodatkowych dni wol-
nych od pracy, w tym tzw. wolnych sobót (por. wyrok NSA z dnia 4 czerwca 1993 r.,
SA/Wr 429/93 - ONSA 1993 nr 4, poz. 414; postanowienie NSA z dnia 31 marca
1999 r., III SA 5100/98 - niepublikowane; postanowienie SN z dnia 9 kwietnia 1997
r., I PKN 81/97 - OSNAPiUS 1998 nr 3, poz. 86; postanowienia SN z dnia 28 listopa-
da 1997 r., I CZ 144/97 - OSNC 1998 z. 6, poz. 95). Natomiast interpretacja funkcjo-
nalna wychodzi z założenia, że przepis art. 57 § 4 KPA (analogicznie art. 115 KC w
związku z art. 165 § 1 KPC) ma służyć nie tylko zdyscyplinowaniu strony do przes-
trzegania ustawowo określonego terminu do wniesienia skargi, ale równocześnie na-
kazuje tak liczyć ostatni dzień tego terminu, aby - obiektywnie rzecz ujmując - strona
miała zapewnione normalne warunki dla skorzystania z prawa do wniesienia skargi
także w ostatnim dniu terminu do jej wniesienia. Należy mieć przeto na uwadze, że
wprawdzie z art. 57 § 5 KPA w związku z art. 59 oraz art. 35 ust. 1 ustawy o NSA
(analogicznie z art. 165 § 2 KPC) wynika, iż termin do wniesienia skargi uważa się za
zachowany, jeżeli przed jego upływem skarga została wniesiona bezpośrednio do
Sądu (sądowego biura podawczego) lub została nadana w polskim urzędzie poczto-
wo-telekomunikacyjnym albo złożona w polskim urzędzie konsularnym, ale równo-
cześnie oficjalnie wiadomo, że w soboty nie są czynne ani sądy (sądowe biura po-
dawcze), ani urzędy konsularne; natomiast urzędy pocztowe, będące jednostkami
organizacyjnymi państwowego przedsiębiorstwa użyteczności publicznej ,,Poczta
Polska", które zobowiązane jest do zapewnienia prowadzenia w sposób ciągły dzia-
łalności gospodarczej w zakresie usług pocztowych ,,w celu bieżącego i nieprzerwa-
nego zaspakajania potrzeb ludności, organów państwowych, samorządu terytorial-
nego oraz gospodarki narodowej" (art. ust. 1 ustawy z dnia 30 lipca 1997 r. o pańs-
twowym przedsiębiorstwie użyteczności publicznej ,,Poczta Polska" - Dz.U. Nr 106,
poz. 675), są czynne tylko w ograniczonym zakresie (podobnie, jak w dni wolne od
pracy). Oznacza to, że - obiektywnie rzecz biorąc - w istniejących warunkach orga-
nizacji życia publicznego, także wtedy, gdy ostatni dzień do wniesienia skargi upływa
w sobotę (analogicznie, jak to ma miejsce w dniu ustawowo wolnym od pracy),
strona nie ma zapewnionych normalnych warunków dla skorzystania z prawa do
wniesienia skargi (okoliczność tę trafnie uwzględnił również wprost sam ustawodaw-
ca w sformułowaniu art. 161 § 4 Ordynacji podatkowej; por. także wyrok NSA z dnia
18 czerwca 1998 r., I SA/Po 1793/97 - niepublikowany). Dlatego należy stanąć na
stanowisku, że jedynie funkcjonalna, a nie literalna i formalna zarazem, interpretacja
użytego w art. 57 § 4 KPA (i analogicznie w art. 115 KC) zwrotu ,,dzień ustawowo
wolny od pracy", pozwala na stosowanie tego przepisu w sposób zgodny z konstytu-
cyjnymi gwarancjami prawa do sądu, jakie wynikają z art. 45 ust. 1 oraz art. 77 ust. 2
w związku z art. 2 Konstytucji RP. Prowadzi to do wniosku, że zaskarżone postano-
wienie Naczelnego Sądu Administracyjnego, które wydane zostało w wyniku zasto-
sowania literalnej i formalnej zarazem interpretacji art. 57 § 1 KPA w związku z art.
59 oraz art. 35 ust. 1 ustawy o NSA, rażąco naruszyło konstytucyjnie gwarantowane
prawo strony do sądu.
Biorąc powyższe pod uwagę, Sąd Najwyższy na podstawie art. 236 ust. 2
Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz.U. Nr 78, poz.
483) oraz art. 39315 KPC w związku z art. 10 ustawy z dnia 1 marca 1996 r. o zmia-
nie Kodeksu postępowania cywilnego, rozporządzeń Prezydenta Rzeczypospolitej -
Prawo upadłościowe i Prawo o postępowaniu układowym, Kodeksu postępowania
administracyjnego, ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych oraz niektó-
rych innych ustaw (Dz.U. Nr 43, poz. 189 ze zm.) orzekł jak w sentencji.
========================================