Postanowienie z dnia 4 października 2001 r.
III RN 150/01

W postępowaniu z rewizji nadzwyczajnej niemożliwe jest wstrzymanie
wykonalności zaskarżonego wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego, a
tym bardziej poprzedzających ten wyrok decyzji organów administracji.


Przewodniczący SSN Jerzy Kwaśniewski (autor uzasadnienia), Sędziowie SN:
Andrzej Wasilewski (sprawozdawca), Andrzej Wróbel.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 4 paździer-
nika 2001 r. w sprawie ze skargi Tomasza G. i Lecha M. na decyzję Wojewody L. w
przedmiocie pozwolenia na budowę, wniosku o wstrzymanie wykonania wyroku Na-
czelnego Sądu Administracyjnego-Ośrodka Zamiejscowego w Poznaniu z dnia 5
stycznia 2001 r. [...] oraz poprzedzających ten wyrok decyzji administracyjnych

o d d a l i ł wniosek.

U z a s a d n i e n i e


Wyrokiem Naczelnego Sądu Administracyjnego-Ośrodka Zamiejscowego w
Poznaniu z dnia 5 stycznia 2001 r. oddalone zostały skargi Tomasza G. i Lecha M.
na decyzję Wojewody L. z dnia 14 lutego 2000 r. utrzymującą w mocy decyzję Pre-
zydenta Miasta G.W. z dnia 30 listopada 1999 r. w przedmiocie udzielonego Zbig-
niewowi O. pozwolenia na budowę budynku mieszkalno-usługowego na działce [...]
przy ul. T. w G.W.

Od wyroku tego Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego wniósł rewizję nadzwy-
czajną z wnioskiem o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy NSA do
ponownego rozpoznania. Rewizja nadzwyczajna zawiera również wniosek o wstrzy-
manie wykonania zaskarżonego wyroku i poprzedzających ten wyrok decyzji obu
instancji do czasu rozpoznania rewizji. W uzasadnieniu tego wniosku podniesiono, że
prawdopodobne przystąpienie do realizacji projektu budowlanego, który był przed-
miotem kwestionowanego pozwolenia na budowę powoduje realne zagrożenie na-
ruszenia istniejącego na danym terenie ładu przestrzennego. Chodzi bowiem o reali-
zację inwestycji dotyczącej czterokondygnacyjnego wielomieszkaniowego budynku
na terenie, w którym pobudowane zostały wyłącznie niskie budynki jednorodzinne.

Sąd Najwyższy w zakresie wniosku o wstrzymanie wykonania zaskarżonego
rewizją nadzwyczajną wyroku i poprzedzających ten wyrok decyzji administracyjnych
zważył co następuje:

Wniosek w pierwszym rzędzie dotyczy wstrzymania wykonania wskazanego
wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego, który - stosownie do art. 57 ust. 1
ustawy z dnia 11 maja 1995 r. o Naczelnym Sądzie Administracyjnym (Dz.U. Nr 74,
poz. 368) - jest orzeczeniem prawomocnym. Z prawomocności wyroku wynika jego
wiążąca moc, która obejmuje nie tylko strony i sąd, który go wydał, lecz również inne
sądy i inne organy państwowe (art. 365 § 1 KPC w związku z art. 57 ust. 1 i art. 59
ustawy o Naczelnym Sądzie Administracyjnym). Od tego zasadniczego skutku (za-
sady) prawomocnego orzeczenia dopuszczone zostały pewne odstępstwa dla wyjąt-
kowych sytuacji w ustawie określonych. Oprócz wznowienia postępowania w sprawie
zakończonej prawomocnym orzeczeniem (por. art. 58 ustawy o Naczelnym Sądzie
Administracyjnym) określone organy mogą wnieść rewizję nadzwyczajną do Sądu
Najwyższego jeżeli prawomocne orzeczenie rażąco narusza prawo lub interes Rze-
czypospolitej Polskiej (art. 57 ust. 2 powołanej ustawy). Rozpoznanie rewizji nad-
zwyczajnej następuje według przepisów o postępowaniu kasacyjnym, stosowanych
odpowiednio, w myśl art. 10 ustawy z dnia 1 marca 1996 r. o zmianie Kodeksu pos-
tępowania cywilnego, rozporządzeń Prezydenta Rzeczypospolitej - Prawo upadłoś-
ciowe i Prawo o postępowaniu układowym, Kodeksu postępowania administracyjne-
go, ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych oraz niektórych innych
ustaw (Dz.U. Nr 43, poz. 189 ze zm.). Nie budzi wątpliwości, że w oparciu o tak
ukształtowane podstawy prawne (por. także art. 236 ust. 2 Konstytucji RP) Sąd
Najwyższy w razie uwzględnienia kasacji może uchylić zaskarżony rewizją nadzwy-
czajną prawomocny wyrok NSA (art. 39313 § 1 i art. 39315 KPC w związku z powoła-
nym wyżej art. 10 ustawy z dnia 1 marca 1996 r.)

W rozpatrywanym wniosku z pewnością nie chodzi o taką weryfikację prawo-
mocnego orzeczenia, która może wynikać dopiero z uwzględnienia rewizji nadzwy-
czajnej. Jednakże uwzględnienie wniosku, oznaczałoby, co prawda warunkowe i
tylko na czas do rozpoznania rewizji nadzwyczajnej ale przecież wyraźne uchylenie
wiążącego znaczenia prawomocnego orzeczenia. W tym kontekście może budzić
zdziwienie, że we wniosku nie ma żadnego stanowiska co do jego podstawy prawnej.
Uznając, że wstrzymanie wykonania prawomocnego wyroku byłoby formą uchylenia
skutków prawomocności i że w związku z tym musiałoby opierać się na szczególnym
do tego upoważnieniu ustawowym, Sąd Najwyższy stwierdził, że w aktualnym stanie
przepisów postępowania takiego upoważnienia nie ma. Inaczej rzecz się miała przed
reformą procedury cywilnej wynikają z powołanej wyżej ustawy nowelizującej Kodeks
postępowania cywilnego. Poprzedni dwuinstancyjny model sądowego postępowania
cywilnego uzupełniała w swoisty sposób instytucja rewizji nadzwyczajnej ,,Od każde-
go prawomocnego orzeczenia kończącego postępowania w sprawie..."(por. art. 417
§ 1 KPC przed reformą wynikającą z ustawy z dnia 1 marca 1996 r.). W ramach
działu VII przepisów poświęconych rewizji nadzwyczajnej znajdowała się także
norma kompetencyjna upoważniająca Sąd Najwyższy do wstrzymania wykonania
zaskarżonego orzeczenia do czasu rozstrzygnięcia sprawy (art. 419 § 2 KPC).

Natomiast po uchyleniu przepisów o rewizji nadzwyczajnej, w nowym modelu
postępowania odwoławczego, brak jest przepisu upoważniającego Sąd Najwyższy
jako sąd kasacyjny do wstrzymania wykonania orzeczenia zaskarżonego kasacją. W
związku z czym wniosek o wstrzymanie wykonania wyroku może być złożony i roz-
poznany wyłącznie przez Sąd drugiej instancji (por. w tej kwestii stanowisko T. Ere-
cińskiego w Komentarzu do Kodeksu postępowania cywilnego Wydawnictwo Prawni-
cze Warszawa 1999 r. tom 1 str. 656).

Jeżeli Sąd Najwyższy na podstawie przepisów o postępowaniu kasacyjnym
nie jest upoważniony do wstrzymania wykonania wyroku Sądu drugiej instancji w
sprawach cywilnych, to konsekwentnie należy przyjąć, że odpowiednie - w myśl art.
10 ustawy z dnia 1 marca 1996 r. - stosowanie przepisów o postępowaniu kasacyj-
nym do rozpoznania rewizji nadzwyczajnej od prawomocnego orzeczenia Naczelne-
go Sądu Administracyjnego także, a nawet tym bardziej, nie stwarza niezbędnego
upoważnienia do wstrzymania wykonania orzeczenia prawomocnego.

Nie ma ponadto - zdaniem Sądu Najwyższego - wystarczających racji ażeby
wyinterpretować rozważaną tu kompetencję Sądu Najwyższego z przepisów art. 388
§ 1 KPC na zasadzie odpowiedniego zastosowania do postępowania przed Sądem
Najwyższym przepisów o apelacji (art. 39319 KPC). Wymieniony przepis postępowa-
nia apelacyjnego określa bowiem instytucję właściwą temu postępowaniu i odnosi się
do wyroków sądu drugiej instancji, które choć nieprawomocne stają się z mocy
prawa co do zasady natychmiast wykonalne. Na tym tle ukształtowane zostały prze-
słanki (gdyby wskutek wykonania wyroku mogła wyniknąć dla pozwanego niepowe-
towana szkoda) wstrzymania wykonania wyroku aż do uprawomocnienia się. Okre-
ślonej w tym przepisie, w zakresie kompetencji, właściwość sądu drugiej instancji
(sądu rozpoznającego apelację) nie można transponować do postępowania z rewizji
nadzwyczajnej od wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego. Wskazać tu można
byłoby szereg trudności poczynając od tej, że mało przydatne wydaje się odniesienie
wynikającego z art. 388 § 1 KPC znaczenia wykonania wyroku - do wyroku NSA -
oddalającego skargę, którego wstrzymanie nie spowodowałoby braku podstawy do
wykonywania ostatecznej decyzji administracyjnej. Wątpliwe jest także odniesienie
przesłanki zagrożenia niepowetowanej szkody pozwanego w stosunku do stron po-
stępowania przed Naczelnym Sądem Administracyjnym (por. art. 41 ust 1 i 2 ustawy
z dnia 11 maja 1995 r. o Naczelnym Sądzie Administracyjnym - Dz.U. Nr 74, poz.
368 ze zm.). Nie ma jednakże potrzeby szczegółowego przedstawienia tych zagad-
nień, gdyż o nieodpowiedniości odniesienia kompetencji sądu rozpoznającego ape-
lację (sądu drugiej instancji według art. 388 § 1 KPC) do kompetencji Sądu Najwyż-
szego w postępowaniu z rewizji nadzwyczajnej od orzeczenia NSA przesądza to, że
wskazana możliwość wstrzymania wykonania wyroku dotyczy określonej ingerencji w
stosunku do wyroku nieprawomocnego - na czas do jego uprawomocnienia się.
Przepis ten nie ma zatem odpowiedniej relacji do skutków orzeczenia prawomocne-
go, o których mowa w art. 365 § 1 KPC. Nie ma podstawy do przeniesienia instytucji
wstrzymania wykonania nieprawomocnego wyroku do postępowania, którego
przedmiotem jest wyrok prawomocny, który aż do jego uchylenia wiąże nie tylko
strony i sąd, który go wydał, lecz również inne sądy i inne organy państwowe (art.
365 § 1 KPC).

Rozpatrywany wniosek dotyczył także żądania wstrzymania wykonania zas-
karżonej do NSA decyzji, a nawet decyzji ją poprzedzającej. W tym zakresie należy,
oprócz zastrzeżeń wyżej podniesionych zauważyć ponadto, że brak jest przepisu,
który w postępowaniu z rewizji nadzwyczajnej stanowiłby równoważnik instytucji
wstrzymania ,,wykonania aktu lub zawieszenia czynności", określonej w postępowa-
niu sądowoadministracyjnym (por. art. 40 ust. 1 i 2 powołanej ustawy o Naczelnym
Sądzie Administracyjnym). Podkreślić przy tym należy, że postanowienie NSA o
wstrzymaniu wykonania aktu (decyzji) wygasa w razie orzeczenia oddalenia skargi
oraz, że z oczywistych względów wydanie takiego postanowienia już po prawomoc-
nym oddaleniu skargi byłoby niedopuszczalne.
Nie zachodzi więc podstawa do jakiejś analogii kompetencji Naczelnego Sądu
Administracyjnego w zakresie toku postępowania przed wydaniem wyroku i kompe-
tencji Sądu Najwyższego w toku rozpoznawania rewizji nadzwyczajnej od prawo-
mocnego wyroku, który aż do czasu jego uchylenia - zachowuje pełną moc wiążącą.
Sąd Najwyższy dla swego prawa wstrzymania ostatecznej, a więc w pełni wykonalnej
decyzji administracyjnej, musiałby mieć szczególne ustawowe upoważnienie. Tym-
czasem, jak o tym już wyżej wspomniano, ustawa z dnia 1 marca 1996 r. uchyliła
przepisy o rewizji nadzwyczajnej, w tym przepis upoważniający do wstrzymania zas-
karżonego orzeczenia. Ustawa ta nie zawiera żadnego uregulowania, z którego mo-
głaby wynikać kompetencja Sądu Najwyższego do wstrzymania wykonania ostatecz-
nej decyzji administracyjnej, co do której oddalający skargę wyrok sądu administra-
cyjnego niejako tylko dodatkowo dodaje znaczenia prawomocności, a która korzy-
stała z atrybutów wykonalności już mocą własnej ,,ostateczności".

Z powyższych przyczyn wniosek o wstrzymanie wykonania zaskarżonego re-
wizją nadzwyczajną wyroku i ,,poprzedzających ten wyrok decyzji administracyjnych"
nie ma podstawy prawnej, a więc jako bezzasadny podlega oddaleniu.
========================================