Postanowienie z dnia 23 lutego 2001 r.
I PZ 92/00

Osoba nie umieszczona w aktualnym spisie radców prawnych nie ma
prawa wykonywania zawodu, a tym samym nie może ani jako pełnomocnik
strony, ani we własnym imieniu sporządzić kasacji lub zażalenia do Sądu Naj-
wyższego.


Przewodniczący SSN Jadwiga Skibińska-Adamowicz (sprawozdawca)

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 23 lutego
2001 r. sprawy z powództwa Leona K. przeciwko Powszechnemu Zakładowi Ubez-
pieczeń SA Inspektoratowi w R. o wynagrodzenie, na skutek zażalenia powoda na
postanowienie Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 9 października 2000 r. [...]

p o s t a n o w i ł:


o d r z u c i ć zażalenie.

U z a s a d n i e n i e


W dniu 25 lipca 2000 r. Sąd Apelacyjny w Katowicach wydał w sprawie [...]
dwa postanowienia: jedno - odrzucające zażalenie powoda Leona K. na postano-
wienie tego Sądu z dnia 3 kwietnia 2000 r. w przedmiocie oddalenia wniosku o uzu-
pełnienie i wykładnię wyroku z dnia 25 lutego 2000 r., drugie zaś - wymierzające po-
wodowi grzywnę w wysokości 1.400 zł za wielokrotne ubliżanie w piśmie powadze
sądu. W uzasadnieniu pierwszego postanowienia Sąd Apelacyjny wyjaśnił, że w myśl
art. 39318 KPC zażalenie do Sądu Najwyższego przysługuje tylko na postanowienia
sądu drugiej instancji odrzucające kasację, zatem zażalenie powoda jako niedopusz-
czalne podlegało odrzuceniu. Gdy chodzi o drugie postanowienie, Sąd Apelacyjny
stwierdził, że w pismach kierowanych do tego Sądu powód wielokrotnie uchybił jego
powadze, używając pod adresem Sądu Apelacyjnego i jego sędziów wyrażeń uzna-
nych powszechnie za obraźliwe. Dało to podstawę do zastosowania art. 43 § 2
Prawa o ustroju sądów powszechnych.

Na powyższe postanowienia powód złożył zażalenie, utrzymując, że jest w
nich zawarty szantaż oraz że ,,bez konkretnej podstawy prawnej, ale na podstawie
normalnego rozumienia prawa i funkcjonowania wymiaru sprawiedliwości zaskarża
bezprawie, szantaż i manipulacje tzw. Sądu Apelacyjnego w Katowicach". Powód
wniósł o ,,unicestwienie dzieła szantażu" oraz o ,,unicestwienie szantażystów w spo-
sób i w trybie przewidzianym w prawie o ustroju sądów powszechnych", a także w
Kodeksie karnym.

Sąd Apelacyjny w Katowicach postanowieniem z dnia 9 października 2000 r.
odrzucił zażalenie jako niedopuszczalne. Stosownie bowiem do art. 44 § 1 ustawy z
dnia 20 czerwca 1985 r. Prawo o ustroju sądów powszechnych (jednolity tekst: Dz.
U. z 1994 r. Nr 7, poz. 25 ze zm.), postanowienie o ukaraniu karą porządkową jest
natychmiast wykonalne i nie podlega zaskarżeniu oraz nie uchyla odpowiedzialności
karnej i dyscyplinarnej za ten sam czyn. Gdy zaś chodzi o odrzucenie zażalenia na
postanowienie z dnia 3 kwietnia 2000 r. w przedmiocie wniosku o uzupełnienie i wy-
kładnię wyroku, to według art. 3932 § 1 w związku z art. 39318 § 3 KPC zażalenie do
Sądu Najwyższego może wnieść tylko adwokat lub radca prawny. Tymczasem po-
wód nie ma statusu radcy prawnego, co wynika z postanowienia Sądu Apelacyjnego
z dnia 23 marca 2000 r., odrzucającego kasację powoda w sprawie przeciwko PZU
SA Inspektorat w R. o wynagrodzenie.

Powyższe postanowienie zaskarżył powód zażaleniem, wnosząc o jego uchy-
lenie i przekazanie sprawy innemu sądowi apelacyjnemu do ponownego rozpozna-
nia.

Zdaniem powoda, używanie pod adresem konkretnych sędziów i Sądu Apela-
cyjnego określeń uznanych przez ten Sąd za obraźliwe ,,nie jest to żadna obraza,
lecz niezbity fakt", w związku z czym powód ,,pisał, pisze i będzie pisał o faktach, o
sędziowskich przekrętach bez względu na dalsze grzywny, a nawet groźby postępo-
waniem karnym". Poza tym okoliczność, że powód nie wykonuje zawodu radcy
prawnego, nie oznacza, że przestał być radcą prawnym, tak jak emerytowany nota-
riusz, adwokat, profesor lub doktor habilitowany nie przestaje być notariuszem, ad-
wokatem, profesorem lub doktorem habilitowanym, chociaż z zawodem się rozstał.
Przepis art. 39318 KPC nie pozbawia przy tym uprawnienia do wniesienia zażalenia
na rozstrzygnięcie o pozbawieniu tego uprawnienia.


Sąd Najwyższy zważył, co następuje:


Zaskarżone postanowienie zostało wydane po nowelizacji Kodeksu postępo-
wania cywilnego ustawą z dnia 24 maja 2000 r. o zmianie ustawy - Kodeks postępo-
wania cywilnego, ustawy o zastawie rejestrowym i rejestrze zastawów, ustawy o
kosztach sądowych w sprawach cywilnych oraz ustawy o komornikach sądowych i
egzekucji (Dz. U. Nr 48, poz. 554). Według art. 39318 KPC w brzmieniu obowiązują-
cym od dnia 1 lipca 2000 r., zażalenie do Sądu Najwyższego przysługuje tylko na
postanowienia sądu drugiej instancji odrzucające kasację (§ 1), a także - w spra-
wach, w których przysługuje kasacja - na postanowienia sądu drugiej instancji koń-
czące postępowanie w sprawie, z wyjątkiem postanowień o odrzuceniu pozwu lub
umorzeniu postępowania kończących postępowanie w sprawie (§ 2). Od tych bo-
wiem postanowień przysługuje kasacja. Ponadto zażalenie powinno być sporządzo-
ne przez pełnomocnika będącego adwokatem lub radcą prawnym, chyba że stroną
lub jej przedstawicielem jest adwokat lub radca prawny (§ 3 w związku z art. 3932
KPC).

W świetle przytoczonej regulacji nie może wywoływać wątpliwości to, że za-
żalenie powoda jako niedopuszczalne podlegało odrzuceniu. Zaskarżone bowiem
tym zażaleniem postanowienie Sądu Apelacyjnego z dnia 9 października 2000 r. nie
było ani postanowieniem o odrzuceniu kasacji, ani też postanowieniem kończącym
postępowanie w sprawie. Rozstrzygało ono sprawę zasadności zażalenia powoda na
postanowienie Sądu Apelacyjnego z dnia 25 lipca 2000 r. w przedmiocie ukarania
powoda grzywną oraz odrzucenia jego zażalenia na postanowienie z dnia 3 kwietnia
2000 r. dotyczące kwestii uzupełnienia i wykładni wyroku Sądu Apelacyjnego z dnia
25 lutego 2000 r.

Poza przedstawioną przeszkodą, uniemożliwiającą merytoryczne rozpoznanie
zażalenia, inną przeszkodą jest to, że powód nie może być traktowany jako strona
uprawniona do wniesienia w swoim imieniu zarówno kasacji, jak i zażalenia. Sąd
Apelacyjny, uznając, że powód nie ma statusu określonego w art. 3932 § 2 KPC, po-
wołał się na postanowienie z dnia 23 marca 2000 r., z którego wynika, że według
komunikatu Okręgowej Rady Radców Prawnych w K. z dnia 30 września 1999 r. po-
wód nie figuruje w aktualnym wykazie radców prawnych. W zażaleniu, będącym
przedmiotem oceny Sądu Najwyższego, powód nie kwestionował tego, że nie ma
formalnych uprawnień radcy prawnego. Uważał jedynie, że raz nabyty status radcy
prawnego pozostaje oraz że późniejsze zdarzenia, np. przejście na emeryturę, nie
powodują jego utraty. Ze stanowiskiem tym można się zgodzić jedynie częściowo.

Z art. 3 ust. 1 ustawy z dnia 16 lipca 1982 r. o radcach prawnych (Dz. U. Nr
19, poz. 145 ze zm.) wynika, że zawód radcy prawnego może wykonywać osoba,
która spełnia wymagania określone ustawą. Natomiast art. 23 tej ustawy stanowi, że
,,prawo wykonywania zawodu radcy prawnego powstaje z chwilą dokonania wpisu na
listę radców prawnych i złożenia ślubowania". Według art. 5 ust. 1 wymienionej
ustawy, radcowie są zorganizowani na zasadach samorządu zawodowego, do które-
go - w myśl art. 40 ust. 2 tej ustawy - przynależność radców prawnych i aplikantów
radcowskich jest obowiązkowa. Przepis art. 24 ust. 1 omawianej ustawy przewiduje z
kolei, że wpisu na listę radców prawnych dokonuje rada okręgowej izby radców
prawnych właściwa dla miejsca zamieszkania radcy prawnego, przy czym art. 29
ustawy nie wymienia przejścia radcy prawnego na emeryturę jako okoliczności po-
wodującej skreślenie z listy radców prawnych; stanowi natomiast, że skreślenie takie
powoduje - między innymi - wniosek radcy prawnego o skreślenie, jego śmierć, orze-
czenie dyscyplinarne lub sądowe o pozbawieniu prawa wykonywania zawodu radcy
prawnego.

W świetle przytoczonej regulacji oczywisty jest wniosek, że skoro z dokona-
nych w sprawie ustaleń wynika, że powód nie figuruje w aktualnym wykazie radców
prawnych Okręgowej Izby Radców Prawnych w K., tj. w okręgu właściwym dla swego
miejsca zamieszkania, to stosownie do art. 23 ustawy o radcach prawnych nie ma
też prawa wykonywania zawodu radcy prawnego. Prawo to powstaje bowiem z
chwilą dokonania wpisu na listę radców prawnych, i kończy w momencie skreślenia z
tej listy. Tym samym powód nie może być pełnomocnikiem strony ani występować w
swoim imieniu w tych sprawach, w których przepisy postępowania wymagają od
strony lub jej pełnomocnika posiadania określonego statusu prawnego.

Z przytoczonych względów i stosownie do wskazanych przepisów Sąd Naj-
wyższy orzekł jak w sentencji postanowienia.
========================================