Postanowienie SN - I PZ 29/07
Izba:Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych
Sygnatura:I PZ 29/07
Typ:Postanowienie SN
Opis:Orzecznictwo Sądu Najwyższego Zbiór Urzędowy Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych 2009/7-8/99
Data wydania:2008-01-29

Postanowienie z dnia 29 stycznia 2008 r.
I PZ 29/07

Uchybienie terminowi do złożenia wniosku o sporządzenie uzasadnienia
wyroku sądu drugiej instancji i doręczenie odpisu tego orzeczenia z uzasadnie-
niem może być usprawiedliwione rozbieżnością w orzecznictwie sądów doty-
czącą tego, czy ustanowiony dla strony pozbawionej wolności i przebywającej
w zakładzie karnym pełnomocnik (pełnomocnik z urzędu) powinien działać po
wydaniu prawomocnego wyroku przez sąd drugiej instancji, czy też jego umo-
cowanie wygasa z chwilą wydania tego orzeczenia.

Przewodniczący SSN Romualda Spyt, Sędziowie SN: Katarzyna Gonera
(sprawozdawca), Zbigniew Hajn.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 29 stycznia
2008 r. sprawy z powództwa Edwarda D. przeciwko Zbigniewowi A. i Piotrowi H. o
ustalenie istnienia stosunku pracy, wynagrodzenie za pracę, odszkodowanie, rentę
okresową, na skutek zażalenia powoda na postanowienie Sądu Okręgowego-Sądu
Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Olsztynie z dnia 16 lutego 2007 r. [...]

u c h y l i ł zaskarżone postanowienie i przekazał sprawę do ponownego roz-
poznania Sądowi Okręgowemu w Olsztynie-Sądowi Pracy i Ubezpieczeń Społecz-
nych.

U z a s a d n i e n i e


Sąd Okręgowy w Olsztynie-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem z
20 grudnia 2006 r. [...] oddalił apelację powoda Edwarda D. od wyroku Sądu Rejo-
nowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Olsztynie, którym oddalono jego
powództwo przeciwko pozwanym Zbigniewowi A. i Piotrowi H. o ustalenie istnienia
stosunku pracy oraz zasądzenie wynagrodzenia za pracę, odszkodowania za wypa-
dek przy pracy oraz renty okresowej od dnia tego wypadku.
Powód, pozbawiony wolności i przebywający w zakładzie karnym, nie uczest-
niczył w rozprawie apelacyjnej, był natomiast reprezentowany na niej przez pełno-
mocnika ,,z urzędu" (ustanowionego przez Sąd Rejonowy w Olsztynie) w osobie
radcy prawnego. Pełnomocnik powoda nie złożyła wniosku o sporządzenie uzasad-
nienia wyroku Sądu Okręgowego z 20 grudnia 2006 r. i doręczenie odpisu tego orze-
czenia z uzasadnieniem. Pismem z 15 stycznia 2007 r. (data złożenia pisma w admi-
nistracji zakładu karnego - art. 165 § 3 k.p.c.) powód złożył wniosek o sporządzenie
uzasadnienia wyroku Sądu Okręgowego z 20 grudnia 2006 r. i doręczenie mu tego
orzeczenia z uzasadnieniem [...], wniosek o ustanowienie dla niego pełnomocnika z
urzędu w osobie adwokata lub radcy prawnego ,,do sporządzenia kasacji" [...] oraz
wniosek o przywrócenie terminu do złożenia wniosku o sporządzenie uzasadnienia
wyroku Sądu Okręgowego z 20 grudnia 2006 r. i doręczenie mu tego orzeczenia
wraz z uzasadnieniem [...]. Wniosek o przywrócenie terminu do dokonania czynności
procesowej powód uzasadnił tym, że jest pozbawiony wolności i dlatego nie złożył w
przepisanym terminie wniosku o sporządzenie uzasadnienia wyroku. Również z tej
przyczyny (przebywania w zakładzie karnym) nie miał kontaktu ze swoim pełnomoc-
nikiem i nie został zawiadomiony o terminie rozprawy apelacyjnej, na skutek czego
nie wiedział, kiedy zapadł wyrok. Dopiero 12 stycznia 2007 r. dowiedział się od swo-
jego pełnomocnika, że nie został złożony wniosek o sporządzenie uzasadnienia. Nie-
zachowanie terminu do dokonania tej czynności nastąpiło bez jego winy, gdyby bo-
wiem nie był pozbawiony wolności, wówczas z całą pewnością dowiedziałby się o
treści wyroku i złożył w odpowiednim czasie stosowny wniosek.
Na rozprawie przed Sądem Okręgowym, wyznaczonej na 16 lutego 2007 r. w
celu rozpoznania wniosku powoda o przywrócenie terminu do złożenia wniosku o
sporządzenie uzasadnienia wyroku tego Sądu z 20 grudnia 2006 r. i doręczenie
orzeczenia z uzasadnieniem, powód stawił się osobiście wraz ze swoim pełnomocni-
kiem z urzędu. Oświadczył, że został po terminie (do złożenia wniosku o sporządze-
nie uzasadnienia wyroku) zawiadomiony przez pełnomocnika, iż ,,sprawa się odbyła".
Z kolei pełnomocnik powoda podniosła, że jej zdaniem nie była już zobowiązana do
złożenia wniosku o uzasadnienie wyroku. Po rozprawie być może zbyt późno zawia-
domiła powoda, że nie była zobowiązana do złożenia tego wniosku.
Postanowieniem z 16 lutego 2007 r. Sąd Okręgowy oddalił wniosek powoda o
przywrócenie terminu do złożenia wniosku o sporządzenie uzasadnienia wyroku z 20
grudnia i doręczenie tego orzeczenia z uzasadnieniem. Postanowienie z 16 lutego
2007 r. nie zostało uzasadnione.
Pismem z 23 lutego 2007 r. pełnomocnik powoda wniosła - w imieniu powoda
- o wydanie postanowienia w przedmiocie odrzucenia wniosku o sporządzenie uza-
sadnienia wyroku z 20 grudnia 2006 r. i jego doręczenie. Zwróciła uwagę, że samo
postanowienie o oddaleniu wniosku w przedmiocie przywrócenia terminu jest nieza-
skarżalne (jako niekończące postępowania w sprawie) i może podlegać kontroli in-
stancyjnej wyłącznie na skutek wniesienia zażalenia na postanowienie w przedmio-
cie odrzucenia wniosku o sporządzenie uzasadnienia i jego doręczenie. Wniosek po-
wyższy został ponowiony w piśmie procesowym pełnomocnika powoda z 8 marca
2007 r. po błędnym pouczeniu przez Sąd Okręgowy, że postanowienie z 16 lutego
2007 r. jest zaskarżalne ,,zgodnie z treścią art. 394 § 1 pkt 7 k.p.c." (pouczenie to
było błędne, ponieważ powołany przepis dotyczy postanowień wydanych przez sąd
pierwszej instancji, podczas gdy postanowienie z 16 lutego 2007 r. wydał Sąd Okrę-
gowy działający jako sąd drugiej instancji).
Postanowieniem z 22 marca 2007 r. Sąd Okręgowy odrzucił wniosek pełno-
mocnika powoda o wydanie postanowienia w przedmiocie wniosku o sporządzenie
uzasadnienia wyroku z 20 grudnia 2006 r. i jego doręczenie.
Na powyższe postanowienie zażalenie wniosła pełnomocnik powoda z urzędu,
domagając się jego uchylenia. W uzasadnieniu zażalenia podniesiono, między in-
nymi, że w niniejszej sprawie wystąpiła szczególna okoliczność związana z pozba-
wieniem powoda wolności. Zdaniem pełnomocnika powoda, w obecnym stanie praw-
nym wyrok sądu drugiej instancji jest prawomocny z chwilą ogłoszenia, a zatem
umocowanie pełnomocnika z urzędu kończy się z tą chwilą. Złożenie przez pełno-
mocnika z urzędu wniosku o sporządzenie uzasadnienia wyroku i jego doręczenie
mogłoby być potraktowane jako zgłoszone przez osobę nieuprawnioną. Tylko powód
osobiście mógł złożyć ten wniosek. Na skutek pozbawienia wolności uzyskał on wia-
domość o zapadłym wyroku po upływie terminu do złożenia wniosku. Uchybienie
tego terminu nastąpiło jednak bez jego winy. Brak jest również winy pełnomocnika,
gdyż jego pełnomocnictwo ustało.
Postanowieniem z 3 lipca 2007 r., I PZ 12/07, Sąd Najwyższy uchylił postano-
wienie Sądu Okręgowego z 22 marca 2007 r. W uzasadnieniu tego postanowienia
Sąd Najwyższy stwierdził, że postanowienie sądu drugiej instancji w zakresie oddala-
jącym wniosek o przywrócenie uchybionego terminu nie podlega odrębnemu zaskar-
żeniu jako niekończące postępowania w sprawie (art. 3941 § 2 k.p.c.), co wynika z
uchwały składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z 31 maja 2000 r., III ZP 1/00
(OSNAPiUS 2000 nr 24, poz. 887). Charakter postanowienia kończącego postępo-
wanie w sprawie i z tego względu zaskarżalnego (o ile są spełnione pozostałe prze-
słanki określone w art. 3941 § 2 k.p.c.) ma natomiast postanowienie sądu drugiej in-
stancji w zakresie odrzucającym wniosek o sporządzenie uzasadnienia wyroku sądu
drugiej instancji i jego doręczenie (por. postanowienia Sądu Najwyższego z 17 lipca
2003 r., II UZ 36/03, OSNP 2004 nr 10, poz. 178 oraz z 15 grudnia 2005 r., I PZ
22/05, OSNP 2006 nr 21-22, poz. 330, a także uzasadnienia postanowień z 7 stycz-
nia 2003 r., I PZ 104/02, OSNP 2004 nr 13, poz. 231, z 16 grudnia 2005 r., II PZ
47/05, OSNP 2006 nr 23-24, poz. 360 oraz z 17 stycznia 2006 r., I UZ 40/05, OSNP
2007 r. nr 3-4, poz. 57). Postanowienie Sądu Okręgowego z 16 lutego 2007 r., mimo
nieprecyzyjnej redakcji, obejmowało w istocie rozstrzygnięcie co do dwóch wniosków
złożonych przez powoda: 1) wniosku w przedmiocie przywrócenia uchybionego ter-
minu do złożenia wniosku o sporządzenie uzasadnienia wyroku Sądu drugiej instan-
cji i doręczenie tego wyroku wraz z uzasadnieniem oraz 2) wniosku o sporządzenie
uzasadnienia wyroku Sądu drugiej instancji i jego doręczenie. Odrzucenie wniosku
powoda o sporządzenie i doręczenie uzasadnienia wyroku (art. 328 § 1 zdanie dru-
gie w związku z art. 391 § 1 zdanie pierwsze k.p.c.) mogło nastąpić w jednym posta-
nowieniu wraz z oddaleniem wniosku o przywrócenie terminu do jego złożenia. Po-
wód złożył bowiem te wnioski jednocześnie, zgodnie zresztą z art. 169 § 3 k.p.c.
Chociaż w sentencji postanowienia z 16 lutego 2007 r. nie użyto sformułowania ,,od-
rzucić wniosek o sporządzenie i doręczenie uzasadnienia wyroku", to nie może bu-
dzić wątpliwości, że postanowienie to dotyczy też tego wniosku i nie uwzględnia go.
Inaczej mówiąc, postanowienie Sądu Okręgowego z 16 lutego 2007 r. - mimo błędnej
redakcji - zawiera negatywne rozstrzygnięcie co do obu wniosków złożonych przez
powoda, a mianowicie: 1) wniosku o przywrócenie terminu do złożenia wniosku o
sporządzenie uzasadnienia wyroku Sądu drugiej instancji i doręczenie tego wyroku
wraz z uzasadnieniem oraz 2) wniosku o sporządzenie uzasadnienia wyroku Sądu
drugiej instancji i jego doręczenie. Postanowienie oddalające wniosek o przywrócenie
terminu do dokonania czynności procesowej i odrzucające wniosek o sporządzenie
uzasadnienia zostało wydane i ogłoszone na posiedzeniu jawnym (16 lutego 2007 r.),
a więc ma do niego zastosowanie art. 357 § 1 k.p.c. w związku z art. 391 § 1 zdanie
pierwsze k.p.c. Podlega więc uzasadnieniu na wniosek strony złożony w terminie
tygodniowym od dnia ogłoszenia. Wniosek taki został złożony przez powoda w termi-
nie (23 lutego 2007 r.). Sąd odwoławczy powinien więc na podstawie art. 357 § 1 i 3
k.p.c. sporządzić uzasadnienie postanowienia z 16 lutego 2007 r. w zakresie odrzu-
cającym wniosek o sporządzenie i doręczenie uzasadnienia wyroku oraz doręczyć
odpis tego postanowienia wraz z uzasadnieniem skarżącemu.
Po zwrocie akt do Sądu Okręgowego zostało sporządzone uzasadnienie po-
stanowienia z 16 lutego 2007 r. [...]. W uzasadnieniu zaskarżonego postanowienia
Sąd Okręgowy stwierdził, że w postępowaniu wywołanym wnioskiem o przywrócenie
terminu powód podał, że o rozprawie apelacyjnej dowiedział się od swojego pełno-
mocnika już po terminie tej rozprawy. Natomiast jego profesjonalny pełnomocnik,
radca prawny, podała, że nie była zobowiązana do złożenia wniosku o sporządzenie
uzasadnienia wyroku. Żadnych innych okoliczności, które mogły być przyczyną nie-
działania lub opóźnienia w działaniu, ani powód, ani jego pełnomocnik nie wskazali.
We wniosku o przywrócenie terminu powód nie negował uchybienia terminowi, po-
wołał się jedynie na swoją niewiedzę o terminach, która uniemożliwiła mu dokonanie
czynności procesowej w odpowiednim czasie. Sąd Okręgowy nie uwzględnił okolicz-
ności dotyczącej niewiedzy powoda. Zdaniem Sądu Okręgowego, powód nie wykazał
jakiejkolwiek staranności. We wniosku o przywrócenie terminu nie wskazał żadnych
przyczyn mających jakikolwiek wpływ na to uchybienie. Sam fakt nieznajomości
prawa nie jest - w myśl art. 168 § 1 k.p.c. - przesłanką usprawiedliwiającą uchybienie
terminowi, tym bardziej że powód był reprezentowany przez profesjonalnego pełno-
mocnika.
Zażalenie na postanowienie z 16 lutego 2007 r. wniosła pełnomocnik powoda
z urzędu, zarzucając naruszenie art. 328 § 1 zdanie drugie k.p.c. w związku z art.
387 § 3 k.p.c. i art. 391 k.p.c. oraz art. 168 § 1 k.p.c. poprzez niezasadne odrzucenie
wniosku o sporządzenie uzasadnienia wyroku i jego doręczenie wraz z uzasadnie-
niem, art. 327 § 2 k.p.c. poprzez jego niezastosowanie i uniemożliwienie powodowi
złożenia wniosku o sporządzenie uzasadnienia wyroku, art. 328 § 2 k.p.c. w związku
z art. 361 k.p.c. poprzez niewskazanie podstawy prawnej odrzucenia wniosku o spo-
rządzenie uzasadnienia wyroku oraz niewypowiedzenie się w przedmiocie uprawnień
pełnomocnika z urzędu do działania po uprawomocnieniu się orzeczenia. Jednocze-
śnie w oparciu o art. 380 k.p.c. w związku z art. 397 § 2 k.p.c. pełnomocnik powoda
zakwestionowała rozstrzygnięcie Sądu Okręgowego w przedmiocie oddalenia wnio-
sku o przywrócenie terminu do złożenia wniosku o sporządzenie uzasadnienia wyro-
ku z 20 grudnia 2006 r. oraz doręczenie tego orzeczenia z uzasadnieniem, gdyż nie
jest ono słuszne, bowiem narusza art. 168 § 1 k.p.c. Pełnomocnik powoda wniosła o
uchylenie zaskarżonego postanowienia w całości i przekazanie sprawy (wniosku o
przywrócenie terminu) do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu, ewentual-
nie o jego zmianę i przywrócenie powodowi terminu do złożenia wniosku o sporzą-
dzenie uzasadnienia wyroku z 20 grudnia 2006 r. oraz doręczenie tego orzeczenia
wraz z uzasadnieniem.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Zażalenie jest uzasadnione. Przedstawiony powyżej przebieg postępowania w
kwestii wpadkowej (incydentalnej) dotyczącej przywrócenia terminu do dokonania
czynności procesowej potwierdza tezę, że instytucja procesowa przywrócenia termi-
nu (art. 168 - 172 k.p.c.) należy do najtrudniejszych, a sposób rozpoznania wniosku o
przywrócenie terminu do najbardziej skomplikowanych w całej procedurze cywilnej.
Sąd Okręgowy miał bowiem wyraźne trudności z prawidłowym rozpoznaniem wnio-
sku powoda o przywrócenie terminu do złożenia wniosku o sporządzenie uzasadnie-
nia wyroku tego Sądu z 20 grudnia 2006 r. i doręczenie tego orzeczenia wraz z uza-
sadnieniem.
Na obecnym etapie postępowania - po wydaniu przez Sąd Najwyższy posta-
nowienia z 3 lipca 2007 r., I PZ 12/07 - do Sądu Okręgowego należało już tylko do-
konanie oceny spełnienia przez powoda przesłanek przewidzianych w art. 168 § 1
k.p.c. Zgodnie z art. 168 § 1 k.p.c., przywrócenie terminu może nastąpić tylko wtedy,
gdy strona nie dokonała w terminie czynności procesowej bez swej winy. Brak winy
strony w uchybieniu terminowi podlega ocenie z uwzględnieniem wszystkich okolicz-
ności danej sprawy, w sposób uwzględniający obiektywny miernik staranności, jakiej
można wymagać od strony dbającej należycie o swoje interesy. Przykładowo, o
braku winy można mówić w wypadku choroby strony lub jej pełnomocnika, która
uniemożliwia nie tylko podjęcie działania osobiście, ale i skorzystanie z pomocy in-
nych osób, w wypadku klęski żywiołowej, katastrofy albo w wypadku udzielenia stro-
nie mylnej informacji przez pracownika sądu (por. postanowienie Sądu Najwyższego
z 11 stycznia 2007 r., II CZ 116/06, LEX nr 258551). Brak winy w niedokonaniu w
terminie czynności procesowej przyjmuje się wówczas, gdy wystąpiły przeszkody
niezależne od strony, w tym także, gdy strona z powodu choroby błędnie zrozumiała
pouczenie o sposobie i terminie dokonania czynności procesowej (por. postanowie-
nie Sądu Najwyższego z 5 stycznia 2006 r., I UZ 38/05, OSNP 2007 nr 1-2, poz. 32).
Brak winy strony w uchybieniu terminowi, o którym mowa w art. 168 § 1 k.p.c., pod-
lega ocenie z uwzględnieniem wszystkich okoliczności danej sprawy, w sposób
uwzględniający obiektywny miernik staranności, jakiej można wymagać od strony
dbającej należycie o swoje interesy. Błąd profesjonalnego pełnomocnika w zakresie
stosowania prawa nie może stanowić podstawy do żądania przywrócenia terminu
(por. postanowienie Sądu Najwyższego z 26 kwietnia 2007 r., III CZ 22/07, LEX nr
319631).

Przypomnienie poglądów orzecznictwa na kwestię okoliczności usprawiedli-
wiających uchybienie przez stronę terminowi do dokonania czynności procesowej
było celowe w kontekście przedstawionych przez powoda przyczyn tego uchybienia.

Wbrew temu, co przyjął Sąd Okręgowy w podstawie faktycznej zaskarżonego
zażaleniem postanowienia z 16 lutego 2007 r., przyczyny tej nie stanowiła wyłącznie
nieznajomość prawa procesowego przez powoda. Uzasadniając zaskarżone posta-
nowienie Sąd Okręgowy stwierdził, że we wniosku o przywrócenie terminu powód nie
negował uchybienia terminowi, powołał się jedynie na swoją niewiedzę o terminach,
która uniemożliwiła mu dokonanie czynności procesowej w odpowiednim czasie. Sąd
Okręgowy nie uwzględnił tej okoliczności - dotyczącej niewiedzy powoda - jako
usprawiedliwienia uchybienia argumentując, że sam fakt nieznajomości prawa nie
jest według art. 168 § 1 k.p.c. przesłanką usprawiedliwiającą uchybienie terminowi,
tym bardziej że powód był reprezentowany przez profesjonalnego pełnomocnika.
Przytoczona argumentacja Sądu Okręgowego jest istotnym uproszczeniem - a
nawet przeinaczeniem - rzeczywistych przyczyn uchybienia terminowi podanych
przez powoda.

Faktycznie wniosek o przywrócenie terminu opierał się na dwóch zasadni-
czych przyczynach - zupełnie innych niż niewiedza powoda co do terminów proce-
sowych, ponadto całkowicie pominiętych przez Sąd Okręgowy - a mianowicie na tym,
że po pierwsze - powód, pozbawiony wolności i przebywający w zakładzie karnym,
nie był powiadomiony o terminie rozprawy apelacyjnej, a o tym, że rozprawa ta się
już odbyła i jakiej treści zapadł wyrok, dowiedział się od swojego pełnomocnika 12
stycznia 2007 r., czyli po terminie do złożenia wniosku o sporządzenie uzasadnienia,
po drugie - pełnomocnik powoda z urzędu była przekonana, że jej umocowanie do
reprezentowania powoda w procesie wygasło z chwilą wydania prawomocnego wy-
roku przez Sąd drugiej instancji.
Wniosek o przywrócenie terminu do dokonania czynności procesowej powód
uzasadnił przede wszystkim tym, że jest pozbawiony wolności i dlatego nie złożył w
ustawowym terminie wniosku o sporządzenie uzasadnienia wyroku. Również z tej
przyczyny (przebywania w zakładzie karnym) nie miał kontaktu ze swoim pełnomoc-
nikiem i nie został zawiadomiony o terminie rozprawy apelacyjnej, na skutek czego
nie wiedział, kiedy i jakiej treści zapadł wyrok. Dopiero 12 stycznia 2007 r. dowiedział
się od swojego pełnomocnika, że nie został złożony wniosek o sporządzenie uza-
sadnienia. Niezachowanie terminu do dokonania tej czynności nastąpiło bez jego
winy, gdyby bowiem nie był pozbawiony wolności, wówczas z całą pewnością dowie-
działby się o treści wyroku i złożył w odpowiednim terminie stosowny wniosek. Na
rozprawie przed Sądem Okręgowym, wyznaczonej w celu rozpoznania wniosku po-
woda o przywrócenie terminu do złożenia wniosku o sporządzenie uzasadnienia wy-
roku z 20 grudnia 2006 r. i doręczenie orzeczenia z uzasadnieniem, powód oświad-
czył, że został po terminie (do złożenia wniosku o sporządzenie uzasadnienia wy-
roku) zawiadomiony przez swojego pełnomocnika, iż ,,sprawa się odbyła" [...]. Z kolei
pełnomocnik powoda podniosła, że jej zdaniem nie była już zobowiązana do złożenia
wniosku o uzasadnienie wyroku. Po rozprawie być może zbyt późno zawiadomiła
powoda, że nie była zobowiązana do złożenia tego wniosku. W zażaleniu na posta-
nowienie z 22 marca 2007 r. pełnomocnik powoda stwierdziła, że w rozpoznawanej
sprawie wystąpiła szczególna okoliczność związana z pozbawieniem powoda wolno-
ści. Jej zdaniem, w obecnym stanie prawnym wyrok sądu drugiej instancji jest pra-
womocny z chwilą ogłoszenia, a zatem umocowanie pełnomocnika z urzędu kończy
się z tą chwilą. Złożenie przez pełnomocnika z urzędu wniosku o sporządzenie uza-
sadnienia wyroku i jego doręczenie mogłoby być potraktowane jako zgłoszone przez
osobę nieuprawnioną. Tylko powód osobiście mógł złożyć ten wniosek. Na skutek
pozbawienia wolności uzyskał on wiadomość o zapadłym wyroku po upływie terminu
do złożenia wniosku. Uchybienie terminowi nastąpiło jednak bez jego winy. Brak jest
również winy pełnomocnika, gdyż jego pełnomocnictwo ustało.

Przytoczone powyżej okoliczności - przede wszystkim fakt pozbawienia po-
woda wolności i przebywania w zakładzie karnym - wymagały oceny z punktu widze-
nia spełnienia przesłanek z art. 168 § 1 k.p.c., od czego Sąd Okręgowy się uchylił.
Stanowiło to podstawę do uchylenia zaskarżonego postanowienia Sądu Okręgowego
z 16 lutego 2007 r. w całości i przekazania sprawy (wniosku o przywrócenie terminu
do złożenia wniosku o uzasadnienie wyroku z 20 grudnia 2006 r. i doręczenie orze-
czenia z uzasadnieniem) do ponownego rozpoznania na podstawie art. 3941 § 3
k.p.c. w związku z art. 39815 § 1 k.p.c.

W związku z podnoszoną przez pełnomocnika powoda z urzędu kwestią
ewentualnego wygaśnięcia umocowania pełnomocnika ustanowionego przez sąd z
chwilą uprawomocnienia się orzeczenia sądu drugiej instancji, należy stwierdzić, że
zagadnienie to nie jest jednolicie rozstrzygane w doktrynie i orzecznictwie. W doktry-
nie (por. np. T.Ereciński, J.Gudowski, M.Jędrzejewska: Kodeks postępowania cywil-
nego. Komentarz. Tom I, Warszawa 2006 i 2007, tezy do art. 91) podniesiono, że po
zmianie Kodeksu postępowania cywilnego ustawami z 2 lipca 2004 r. i 22 grudnia
2004 r. (które weszły w życie 5 i 6 lutego 2005 r.) powstał problem, czy pełnomoc-
nictwo procesowe obejmuje z mocy prawa - na podstawie art. 91 k.p.c. - umocowa-
nie do wniesienia skargi kasacyjnej oraz skargi o stwierdzenie niezgodności z pra-
wem prawomocnego orzeczenia, a także do występowania w postępowaniu zaini-
cjowanym wniesieniem tych skarg. W związku z tym wyrażono pogląd, że skoro art.
91 k.p.c. nie uwzględnia obu omawianych skarg, to należy przyjąć, że pełnomocnic-
two procesowe (wynikające z umocowania przez stronę albo z ustanowienia pełno-
mocnika przez sąd) nie obejmuje z mocy prawa uprawnienia do ich wniesienia.
Gdyby ustawodawca chciał rozciągnąć zakres umocowania także na obie skargi,
uczyniłby to podobnie jak w odniesieniu do skargi o wznowienie postępowania, która
jako środek prawny przysługujący od prawomocnego orzeczenia (podobnie jak
skarga kasacyjna oraz skarga na bezprawność) została osobno wymieniona w art.
91 k.p.c.

W orzecznictwie Sądu Najwyższego - po pewnych wahaniach - przyjmuje się
ostatnio, że udzielenie pełnomocnictwa do reprezentowania strony w określonej
sprawie bez ograniczenia jego zakresu oznacza umocowanie go także do sporzą-
dzenia i wniesienia skargi kasacyjnej (por. postanowienie z 7 kwietnia 2006 r., III CZ
13/06, OSNC 2006 nr 10, poz. 176), nie obejmuje natomiast umocowania do wnie-
sienia skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia (por.
postanowienie z 23 marca 2007 r., V CZ 18/07, LEX nr 274243). To samo należy
odnieść do zakresu umocowania pełnomocnika ustanowionego przez sąd (por. po-
stanowienie z 24 sierpnia 2007 r., I CZ 98/07, niepublikowane, w którym przyjęto, że
z chwilą wydania prawomocnego orzeczenia przez sąd drugiej instancji nie wygasa
pełnomocnictwo ustanowione z urzędu, a pełnomocnik ustanowiony przez sąd jest
uprawniony do wniesienia skargi kasacyjnej). We wcześniejszym orzecznictwie
przyjmowano, że skoro art. 91 pkt 1 k.p.c. stanowi, iż zakres pełnomocnictwa proce-
sowego obejmuje czynności związane z nadzwyczajnym środkiem zaskarżenia,
przysługującym od prawomocnego orzeczenia, jakim jest skarga o wznowienie po-
stępowania (art. 399 k.p.c.), i obejmuje postępowanie wywołane jej wniesieniem, to
czynnościami procesowymi łączącymi się ze sprawą w rozumieniu art. 91 pkt 1 k.p.c.
są także czynności związane z innymi nadzwyczajnymi środkami prawnymi przysłu-
gującymi od prawomocnych orzeczeń i podejmowane w postępowaniu wywołanym
ich wniesieniem. Takimi środkami są skarga kasacyjna (art. 3981 k.p.c.) i skarga o
stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia (art. 4211 k.p.c.).
Żadne racje nie przemawiają za tym, żeby zakres pełnomocnictwa procesowego był
ograniczony tylko do jednego nadzwyczajnego środka prawnego przysługującego od
prawomocnego orzeczenia i postępowania wywołanego jego wniesieniem, a nie
obejmował innych takich środków i postępowań wywołanych ich wniesieniem (por.
postanowienie z 24 sierpnia 2005 r., II CZ 73/05, Monitor Prawniczy 2006 nr 23, s.
1276, LEX nr 202645).
Biorąc pod uwagę, między innymi, przytoczone orzeczenia i poglądy doktryny,
Sąd Okręgowy powinien ocenić, jakie znaczenie - w związku z wnioskiem powoda o
przywrócenie terminu - nadać zachowaniu jego pełnomocnika z urzędu, w szczegól-
ności niezłożeniu wniosku o sporządzenie uzasadnienia wyroku z 20 grudnia 2006 r.
w związku z przyjętym założeniem, że pełnomocnictwo z urzędu wygasło z chwilą
wydania prawomocnego wyroku przez Sąd Okręgowy. Ustanowienie pełnomocnika
procesowego przez sąd jest równoznaczne z udzieleniem pełnomocnictwa proceso-
wego przez stronę, a działanie na podstawie tego umocowania (lub zaniechanie
działania) pociąga za sobą skutki bezpośrednio dla reprezentowanego (por. posta-
nowienie z 24 lutego 2006 r., II CZ 1/06, LEX nr 201029). Kwestia przyczyn (uspra-
wiedliwionych lub nie) niezłożenia przez pełnomocnika powoda w ustawowym termi-
nie wniosku o sporządzenie uzasadnienia nie została przez Sąd Okręgowy w jaki-
kolwiek sposób rozważona.
Mając na uwadze powyższe okoliczności Sąd Najwyższy orzekł jak w senten-
cji postanowienia.
========================================
Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych - inne orzeczenia:
dokumentdata wyd.
[IA] I PZ 28/07   Postanowienie SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Zbiór Urzędowy Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych 2009/5-6/69
2008-01-29 
[IA] I PZ 21/07   Postanowienie SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Zbiór Urzędowy Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych 2008/23-24/351
2007-10-24 
[IA] I PZ 11/07   Postanowienie SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Zbiór Urzędowy Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych 2008/19-20/292
2007-07-19 
[IA] I PZ 5/07   Postanowienie SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Zbiór Urzędowy Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych 2008/13-14/196
2007-04-17 
[IA] I PZ 1/07   Postanowienie SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Zbiór Urzędowy Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych 2008/13-14/195
2007-04-12 
  • Adres publikacyjny: