Postanowienie z dnia 13 sierpnia 2002 r.
I PZ 62/02

Sąd okręgowy rozpoznaje skargę o wznowienie postępowania od wyro-
ku oddalającego apelację jako sąd drugiej instancji. W takiej sytuacji niedo-
puszczalne jest zażalenie na postanowienie sądu apelacyjnego oddalające
wniosek o wyłączenie sędziów sądu okręgowego.


Sędzia SN Józef Iwulski.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 13 sierpnia
2002 r. sprawy z powództwa Jana D. przeciwko Przedsiębiorstwu Produkcyjno-Han-
dlowemu ,,M." Spółce z o.o. w G. o odszkodowanie w przedmiocie wniosku o wyłą-
czenie sędziów na skutek zażalenia powoda na postanowienie Sądu Apelacyjnego w
Gdańsku z dnia 14 stycznia 2002 r. [...]


o d r z u c i ł zażalenie.

U z a s a d n i e n i e

Wyrokiem z dnia 11 lipca 2000 r. [..] Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych w Gdańsku z siedzibą w Gdyni oddalił apelację powoda Jana D. od wy-
roku Sądu Rejonowego-Sądu Pracy w Gdańsku z dnia 30 marca 2000 r. [...], w
sprawie przeciwko pozwanemu Przedsiębiorstwu Produkcyjno-Handlowemu ,,M."
Spółce z o.o. w G. o odszkodowanie.
Pismem z dnia 5 stycznia 2001 r. powód wniósł o wznowienie postępowania i
,,przeniesienie procesu poza rejon Apelacji Gdańsk zgodnie z Art. 44 kpc". Powód
zarzucił, że nie otrzymał zawiadomienia o terminie rozprawy w drugiej instancji.
Wniosek o ,,przeniesienie sprawy" uzasadnił ,,oczywistymi powiązaniami reprezentu-
jącej stronę pozwaną kancelarii prawniczej z wymiarem sprawiedliwości w Gdań-
sku". Powód wywiódł, że ,,należy wykluczyć wszystkich sędziów Apelacji Gdańsk".
Na wezwanie Sądu, w piśmie z dnia 19 lutego 2001 r. powód wyjaśnił, że wniósł ,,o
przeniesienie procesu poza rejon Apelacji Gdańsk zgodnie z Art. 44 kpc poprzez

- 2 -

wyłączenie wszystkich sędziów Apelacji Gdańsk". Kolejnym pismem, które wpłynęło
w dniu 5 marca 2001 r. powód wyjaśnił, że ,,wyłączenie dotyczy wszystkich sędziów
Apelacji Gdańsk. Oznacza to, że wniosek dotyczy nie tylko sędziów VII Wydziału
Pracy tylko wszystkich w ramach Apelacji Gdańsk".
Postanowieniem z dnia 14 stycznia 2002 r. [...] Sąd Apelacyjny w Gdańsku
oddalił wniosek powoda o wyłączenie sędziów. W uzasadnieniu stwierdził, że wszy-
scy sędziowie Sądu Okręgowego w Gdańsku złożyli oświadczenia, w których stwier-
dzili, że nie łączy ich ze stronami lub ich przedstawicielami żaden stosunek osobisty,
który mógłby wywołać wątpliwość co do ich bezstronności.
Na to postanowienie powód wniósł zażalenie, które Sąd Apelacyjny w Gdań-
sku przedstawił Sądowi Najwyższemu.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

W pierwszej kolejności należało rozważyć, czy na zaskarżone postanowienie
przysługuje zażalenie. Kwestię tę należy rozstrzygnąć negatywnie i stwierdzić, że
zażalenie jest niedopuszczalne. Dlatego też Sąd Najwyższy nie rozważa, czy wnio-
sek powoda spełniał wymagania pisma procesowego, a jeżeli nie spełniał, to czy
jego braki zostały usunięte i czy wobec tego w ogóle prawidłowo nadano pismu po-
woda bieg procesowy jako wnioskowi o wyłączenie sędziów (por. uzasadnienie
uchwały z dnia 6 marca 1998 r., III CZP 70/97, OSNC 1998 nr 9, poz. 132; postano-
wienie z dnia 23 września 1965 r., II PO 5/65, NP 1966 nr 4, s. 525 z glosą W. Sie-
dleckiego; orzeczenie z dnia 21 listopada 1957 r., 1 CO 27/57, OSPiKA 1958 nr 5,
poz. 141; orzeczenie z dnia 10 listopada 1958 r., 3 CO 20/58, OSPiKA 1959 nr 7-8,
poz. 208; postanowienie z dnia 20 stycznia 1995 r., II PO 1/95, OSNAPiUS 1995 nr
11, poz. 138). Sąd Najwyższy nie analizuje też merytorycznej zasadności zaskarżo-
nego postanowienia (w tym także nieważności postępowania przy jego wydaniu - art.
379 pkt 4 w związku z art. 50 § 3 k.p.c.; por. orzeczenie z dnia 26 stycznia 1959 r., 2
CR 1271/57, OSN 1960 nr 1, poz. 28).
W kwestii dopuszczalności zażalenia Sąd Najwyższy zważył, że po ukształ-
towaniu w procedurze systemu trzyinstancyjnego (według stanu po nowelizacji do-
konanej ustawą z dnia 24 maja 2000 r. o zmianie ustawy - Kodeks postępowania

- 3 -

cywilnego, ustawy o zastawie rejestrowym i rejestrze zastawów, ustawy o kosztach
sądowych w sprawach cywilnych oraz ustawy o komornikach sądowych i egzekucji,
Dz.U. Nr 48, poz. 554) dopuszczalność zażaleń w procesie uregulowana jest w art.
394 k.p.c. co do zaskarżenia postanowień (zarządzeń) sądu pierwszej instancji oraz
w art. 39318 k.p.c. co do zaskarżania do Sądu Najwyższego postanowień sądu dru-
giej instancji. Który z tych przepisów należy zastosować zależy więc od tego czy za-
skarżono zażaleniem postanowienie sądu pierwszej, czy drugiej instancji.
W postanowieniu z dnia 28 września 2001 r., I PZ 57/01 (dotychczas niepubli-
kowane), Sąd Najwyższy uznał, że na postanowienie sądu apelacyjnego rozpoznają-
cego jako sąd przełożony wniosek o wyłączenie sędziów sądu okręgowego, rozpo-
znającego sprawę w pierwszej instancji (art. 52 § 1 k.p.c.) w części oddalającej
wniosek, przysługuje zażalenie do Sądu Najwyższego (art. 394 § 1 pkt 10 k.p.c.), do
którego nie stosuje się art. 39318 k.p.c. Sąd apelacyjny rozpatruje bowiem taki wnio-
sek w zastępstwie sądu pierwszej instancji (por. uchwała składu siedmiu sędziów z
dnia 21 lutego 1972 r., III CZP 76/71, OSNCP 1972 nr 9, poz. 152 i uchwała z dnia 6
marca 1998 r., III CZP 70/97, OSNC 1998 nr 9, poz. 132). Pogląd ten należy podzie-
lić, co prowadzi do wniosku, że gdyby Sąd Okręgowy w Gdańsku rozpatrywał
sprawę jako sąd pierwszej instancji, to na zaskarżone postanowienie Sądu Apelacyj-
nego w Gdańsku przysługiwałoby zażalenie na podstawie art. 394 § 1 pkt 10 k.p.c.
Gdyby natomiast Sąd Okręgowy rozpoznawał sprawę jako sąd drugiej instancji, to
na podstawie tego przepisu zażalenie byłoby niedopuszczalne (por. uchwała składu
siedmiu sędziów z dnia 8 czerwca 1988 r., III CZP 16/88, OSNCP 1989 nr 1, poz. 6).
Powód złożył skargę o wznowienie postępowania od wyroku sądu okręgowe-
go oddalającego jego apelację. Występujący w sprawie problem polega na ocenie,
czy rozpoznając taką skargę o wznowienie postępowania, sąd okręgowy działał jako
sąd pierwszej, czy drugiej instancji. W tym zakresie w literaturze wypowiadane są
różne poglądy (por. J. Jagieła: Środki zaskarżenia w postępowaniu ze skargi o
wznowienie, Przegląd Sądowy 2000 r. nr 11-12, s. 96-114 i wskazane tam publika-
cje). Kontrowersje wynikają przede wszystkim ze stwierdzenia, iż zgodnie z art. 406
k.p.c. do postępowania ze skargi o wznowienie postępowania stosuje się odpowied-
nio przepisy o postępowaniu przed sądem pierwszej instancji. Jednakże nie oznacza
to, że sąd rozpoznający skargę o wznowienie postępowania należy uznać za sąd

- 4 -

pierwszej instancji, gdy postępowanie dotyczy skargi o wznowienie postępowania od
wyroku sądu drugiej instancji i skargę tę zgodnie z art. 405 k.p.c. rozpoznaje sąd,
który wydał taki wyrok. Wręcz odwrotnie z art. 406 k.p.c. wynika, że przepisy o po-
stępowaniu przed sądem pierwszej instancji stosuje się tylko odpowiednio i to o ile
dalsze przepisy dotyczące skargi o wznowienie nie stanowią inaczej. Skarga o
wznowienie postępowania stanowi bowiem niewątpliwie środek zaskarżenia, co jed-
noznacznie wynika z art. 405, 409, 412 § 2 i 414 k.p.c., w których jest mowa o za-
skarżonym wyroku. Nadto rozpoznanie skargi następuje w granicach jej podstaw
(art. 412 § 1 k.p.c.), a sposoby rozstrzygnięcia (art. 412 § 2 i 3 k.p.c.) są charaktery-
styczne dla rozpoznania środka zaskarżenia. Oznacza to, że postępowanie wywoła-
ne wniesieniem skargi o wznowienie postępowania stanowi dalszy ciąg postępowa-
nia zapoczątkowanego wytoczeniem powództwa (por. orzeczenie z dnia 12 kwietnia
1937 r., C.III. 3278/36, Zb.Urz. 1938 r. poz. 252; orzeczenie z dnia 8 listopada 1935
r., C.II. 1284/35, Zb.Urz. 1936 r. poz. 208; postanowienie z dnia 2 grudnia 1965 r., II
CZ 100/65, OSNCP 1966 nr 5, poz. 87; postanowienie z dnia 8 maja 1981 r., I PZ
17/81, nie publikowane). Ewentualne wznowienie postępowania prowadzi do po-
nownego rozpoznania sprawy począwszy od tego momentu, od którego postępowa-
nie dotknięte było wadą, stanowiącą podstawę wznowienia postępowania. Jeżeli
więc skargą o wznowienie zasadnie zaskarżono wyrok sądu drugiej instancji, to
wznowienie postępowania oznacza niejako powrót do tej fazy postępowania (rozpo-
znania apelacji). Jeżeli skargę o wznowienie postępowania rozpoznaje zgodnie z art.
405 k.p.c. sąd wyższej instancji, to działa on jako sąd drugiej instancji, także w fazie
oceny dopuszczalności skargi. Nie można bowiem przyjąć, aby co do dopuszczalno-
ści skargi o wznowienie postępowania orzekał on jako sąd pierwszej instancji, a po
wznowieniu (połączeniu badania dopuszczalności wznowienia z rozpoznaniem
sprawy - art. 411 k.p.c.) jako sąd drugiej instancji.
Prowadzi to do wniosku, że Sąd Okręgowy w Gdańsku przy rozpoznaniu
skargi powoda o wznowienie postępowania od jego wyroku oddalającego apelację,
działał jako sąd drugiej instancji. Sąd Apelacyjny w Gdańsku wydał więc zaskarżone
postanowienie w zastępstwie Sądu Okręgowego, czyli również jako sąd drugiej in-
stancji. Ocena dopuszczalności zażalenia nie może więc nastąpić na podstawie art.
394 § 1 pkt k.p.c., lecz należy jej dokonać według przesłanek art. 39318 k.p.c. Zgod-

- 5 -

nie z tym przepisem zażalenie do Sądu Najwyższego przysługuje tylko na postano-
wienia sądu drugiej instancji odrzucające kasację oraz postanowienia kończące po-
stępowanie (jedynie w sprawach, w których przysługuje kasacja, niepodlegających
zaskarżeniu na podstawie art. 392 k.p.c. oraz niewydanych po rozpoznaniu zażale-
nia). Nadto warunkiem dopuszczalności zażalenia jest zachowanie przymusu adwo-
kacko-radcowskiego (art. 39318 § 3 w związku z art. 3932 k.p.c.). Zażalenie powoda
jest więc niedopuszczalne, choćby dlatego, że nie dotyczy postanowienia kończące-
go postępowanie w sprawie (powód nie zachował też przymusu adwokacko-radcow-
skiego, a nadto należy zauważyć, że nie wyjaśniono, czy w sprawie przysługuje ka-
sacja ze względu na wartość przedmiotu zaskarżenia).
Z tych względów zażalenie podlegało odrzuceniu na podstawie art. 373 w
związku z art. 39318 § 3 i art. 397 § 2 k.p.c.
========================================