Postanowienie z dnia 28 września 2001 r.
I PZ 57/01

Na postanowienie sądu apelacyjnego rozpoznającego jako sąd przełożo-
ny wniosek o wyłączenie sędziów sądu okręgowego orzekającego w pierwszej
instancji (art. 52 § 1 KPC) w części oddalającej wniosek, przysługuje do Sądu
Najwyższego zażalenie (art. 394 § 1 pkt 10 KPC), do którego nie stosuje się art.
39318 KPC.


Przewodniczący SSN Jerzy Kwaśniewski, Sędziowie SN: Józef Iwulski (spra-
wozdawca), SSN Beata Gudowska.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 28 wrześ-
nia 2001 r. sprawy z powództwa Andrzeja T. przeciwko Sądowi Rejonowemu w L.,
Komornikowi przy Sądzie Rejonowym w L. o zapłatę, na skutek zażalenia powoda na
postanowienie Sądu Apelacyjnego w Rzeszowie z dnia 29 maja 2001 r. [...]


o d d a l i ł zażalenie.

U z a s a d n i e n i e

W sprawie przeciwko Sądowi Rejonowemu w L. i komornikowi przy Sądzie
Rejonowym w L. toczącej się przed Sądem Okręgowym-Sądem Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych w Krośnie, powód Andrzej T. wniósł o wyłączenie wszystkich sędziów
Sądu Okręgowego. Wniosek ten na podstawie art. 52 § 1 KPC rozpoznał Sąd Apela-
cyjny w Rzeszowie jako sąd przełożony nad sądem, w którym sprawa się toczy. Po-
stanowieniem z dnia 29 maja 2001 r. [...], Sąd Apelacyjny w Rzeszowie wyłączył od
rozpoznania sprawy następujących sędziów Sądu Okręgowego w Krośnie: Grzego-
rza G., Zbigniewa D., Artura L., Romana S., Stanisława S., Bogdana T. i Ryszarda W.,
a w pozostałym zakresie wniosek oddalił. W uzasadnieniu tego postanowienia Sąd
Apelacyjny uznał, że istnieją podstawy do wyłączenia sędziów, którzy w oświadcze-
niach stwierdzili istnienie pomiędzy nimi a jedną ze stron procesu, stosunku osobi-
stego o jakim stanowi art. 49 KPC. Sąd Apelacyjny przyjął, że brak jest podstaw do
wyłączenia pozostałych sędziów Sądu Okręgowego w Krośnie, gdyż powód nie wy-
kazał, aby między nimi a jedną ze stron zachodził stosunek osobisty określony w art.
49 KPC oraz sędziowie ci w oświadczeniach nie wskazali na istnienie tej przesłanki
wyłączenia. Sąd Apelacyjny podkreślił, że stosunki służbowe łączące sędziów Sądu
Okręgowego w Krośnie z prezesem Sądu Rejonowego w L. nie mogą być utożsa-
miane ze stosunkami osobistymi, o których stanowi art. 49 KPC.
Powód złożył zażalenie na to postanowienie w zakresie oddalającym wniosek.
W obszernym uzasadnieniu zażalenia powód wywiódł w szczególności, że ,,istnieją
dowody stronniczości i braku obiektywizmu sędziów rozpatrujących dotychczas
sprawy". Powód wskazał szereg spraw toczących się z jego udziałem przed różnymi
sądami, w których uczestniczyli sędziowie Sądu Okręgowego w Krośnie. Jako tych
sędziów powód wskazał Artura L. i Zbigniewa D. Inne wskazane konkretnie przez
powoda osoby nie są sędziami Sądu Okręgowego w Krośnie. Powód uważa, że za-
chodzi uzasadniona obawa, iż w Sądzie Okręgowym w Krośnie ,,sprawa może być
rozpatrywana w sposób nieobiektywny".

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

W pierwszej kolejności należało rozważyć dopuszczalność zażalenia. W tym
zakresie trzeba stwierdzić, że Sąd Apelacyjny w Rzeszowie rozpatrywał wniosek jako
sąd przełożony nad Sądem Okręgowym w Krośnie, rozpoznającym sprawę w pierw-
szej instancji, gdyż Sąd ten nie mógł rozpoznać wniosku z powodu braku dostatecz-
nej liczby sędziów (art. 52 § 1 KPC). Sąd Apelacyjny w Rzeszowie orzekał więc w za-
stępstwie sądu pierwszej instancji (por. uchwała składu siedmiu sędziów z dnia 21
lutego 1972 r., III CZP 76/71, OSNCP 1972 r. z. 9, poz. 152 i uchwała z dnia 6 marca
1998 r., III CZP 70/97, OSNC 1998 r. z. 9, poz. 132). W takiej sytuacji postanowienie
Sądu Apelacyjnego w Rzeszowie w zakresie oddalającym wniosek o wyłączenie sę-
dziów podlega zaskarżeniu na podstawie art. 394 § 1 pkt 10 KPC (por. uchwała z
dnia 11 marca 1968 r., III CZP 12/68, OSNCP 1968 r. z. 11, poz. 180; Sąd Najwyższy
w składzie orzekającym nie podziela odmiennego poglądu wyrażonego w postano-
wieniu z dnia 7 czerwca 1991 r., I CZ 9/91, OSP 1992 r. z. 4, poz. 100 z glosą W.
Broniewicza). Sąd Najwyższy jest właściwy do rozpoznania zażalenia na podstawie
tego przepisu jako sąd drugiej instancji, a nie na podstawie art. 39318 KPC. Nie mają
więc zastosowania szczególne wymagania art. 39318 KPC co do dopuszczalności
zaskarżenia i trybu wniesienia zażalenia. Zażalenie powoda należy więc uznać za
dopuszczalne.
Jest ono jednak nieuzasadnione. W szczególności prawidłowo wywiódł Sąd
Apelacyjny, że przesłanką wyłączenia sędziego na wniosek strony jest istnienie mię-
dzy nim a jedną ze stron (jej przedstawicielem) stosunku osobistego tego rodzaju, że
mógłby wywołać wątpliwości co do bezstronności sędziego (art. 49 KPC). Z takim
stosunkiem nie może być utożsamiany stosunek służbowy (czy inny stosunek
prawny) łączący sędziego ze stroną, jeżeli nie ma on charakteru stosunku osobistego
(por. postanowienie z dnia 23 września 1965 r., II PO 5/65, NP 1966 r. nr 4, s. 525;
postanowienie z dnia 12 października 1971 r., I PO 18/71, OSNCP 1972 r. z. 3, poz.
60; postanowienie z dnia 26 sierpnia 1994 r., I CO 40/94, OSNC 1995 r. z. 1, poz. 19;
postanowienie z dnia 26 marca 1997 r., III AO 5/97, OSNAPiUS 1997 r. nr 24, poz.
502; wyrok z dnia 15 czerwca 1999 r., II UKN 3/99, OSNAPiUS 2000 r. nr 17, poz.
664). Subiektywne przekonanie powoda o braku bezstronności wszystkich sędziów
Sądu Okręgowego w Krośnie nie może być uznane za wykazanie przesłanek art. 49
KPC, zwłaszcza jeżeli nie uznają oni ich istnienia w oświadczeniach złożonych na
podstawie art. 52 § 2 KPC, a nadto sędziowie wskazani przez powoda w zażaleniu
zostali wyłączeni od rozpoznania sprawy (por. uzasadnienie postanowienia z dnia 7
września 1994 r., I PO 10/94, OSNAPiUS 1995 r. nr 4, poz. 56).
Z tych względów zażalenie podlegało oddaleniu na podstawie art. 385 w
związku z art. 397 § 2 KPC.
========================================