POSTANOWIENIE Z DNIA 1 PAŹDZIERNIKA 2007 R.
V KK 270/07

Artykuł 151 § 2 k.k.w. określa rozpoczęcie biegu okresu odroczenia
wykonania kary pozbawienia wolności orzeczonego w pierwszym posta-
nowieniu wydanym w tym przedmiocie. Jeżeli dochodzi do wydania ko-
lejnych postanowień o dalszym odroczeniu wykonania kary (art. 151 § 3
k.k.w.), to w ich następstwie, niezależnie od daty wydania, przedłuża się
okres odroczenia biegnący nieprzerwanie od dnia wydania pierwszego
postanowienia, co ma znaczenie przy ubieganiu się skazanego o warun-
kowe zawieszenie wykonania kary pozbawienia wolności na podstawie
art. 152 k.k.w.

Przewodniczący: sędzia SN H. Gradzik (sprawozdawca).
Sędziowie: SN Z. Stefaniak, SA (del. do SN) Z. Puszkarski.
Prokurator Prokuratury Krajowej: M. Wilkosz-Śliwa.

Sąd Najwyższy w sprawie Macieja M., skazanego z art. 244 k.k.,
po rozpoznaniu w Izbie Karnej na rozprawie w dniu 1 października 2007
r., kasacji, wniesionej przez Prokuratora Generalnego na niekorzyść
skazanego od postanowienia Sądu Rejonowego w K. z dnia 27 lutego
2007 r.,

o d d a l i ł kasację (...).




U Z A S A D N I E N I E

Sąd Rejonowy w K., wyrokiem z dnia 21 maja 2004 r., skazał Ma-
cieja M. za popełnienie przestępstwa określonego w art. 244 k.k. na karę
6 miesięcy pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem wykona-
nia na 2 lata.
W okresie próby postanowieniem z dnia 30 września 2005 r., tenże
Sąd, na mocy art. 75 § 1 k.k., zarządził wykonanie orzeczonej wobec
skazanego kary pozbawienia wolności. Z dniem 14 października 2005 r.
postanowienie to uprawomocniło się.
Na wniosek obrońcy Sąd Rejonowy postanowieniem z dnia 15
grudnia 2005 r., na podstawie art. 151 § 1 k.k.w., odroczył Maciejowi M.
wykonanie kary pozbawienia wolności na okres 6 miesięcy, tj. do dnia 15
czerwca 2006 r.
W uwzględnieniu kolejnego wniosku obrońcy skazanego, tenże
Sąd postanowieniem z dnia 11 lipca 2006 r., orzekł o dalszym odrocze-
niu wykonania kary do dnia 15 grudnia 2006 r.
Po upływie tego terminu obrońca złożył wniosek o warunkowe za-
wieszenie wykonania kary pozbawienia wolności na podstawie art. 152
k.k.w. w sytuacji, gdy jego zdaniem, odroczenie wykonania kary nie-
przekraczającej 2 lat, trwało przez okres roku.
Postanowieniem z dnia 27 lutego 2007 r., na podstawie art. 152
k.k.w. w zw. z art. 69 § 1 i 2 k.k., Sąd Rejonowy w K. warunkowo zawie-
sił wykonanie wobec skazanego kary 6 miesięcy pozbawienia wolności
na okres 3 lat, oddając go na okres próby pod dozór kuratora i wymierza-
jąc grzywnę w ilości 100 stawek dziennych, po 10 zł każda. Orzeczenie
to uprawomocniło się w dniu 10 marca 2007 r.
Prokurator Generalny, w trybie art. 521 k.p.k., zaskarżył powyższe
postanowienie kasacją na niekorzyść skazanego. Zarzucił rażące i mają-
ce istotny wpływ na treść orzeczenia naruszenie art. 152 k.k.w., polega-
jące na warunkowym zawieszeniu wykonania kary pozbawienia wolności
orzeczonej wobec Macieja M., mimo że odroczenie wykonania tej kary
nie trwało przez okres co najmniej roku. Podnosząc ten zarzut skarżący
wniósł o uchylenie zaskarżonego postanowienia i przekazanie sprawy
Sądowi Rejonowemu do ponownego rozpoznania w postępowaniu wy-
konawczym.
Rozpoznając kasację Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Autor kasacji zakwestionował, że okres odroczenia wykonania kary
pozbawienia wolności trwał in concreto jeden rok. Odnosząc się wstęp-
nie do zarzutu kasacji trzeba przyznać, że Sąd Rejonowy nie uzasadnił,
iż ten warunek zastosowania warunkowego zawieszenia wykonania kary
został spełniony. Można założyć, że Sąd Rejonowy uznał tę kwestię za
oczywistą, mając na względzie, iż pierwsze postanowienie o odroczeniu
wykonania kary na 6 miesięcy wydano w dniu 15 grudnia 2005 r. i od tej
daty, w myśl art. 151 § 2 k.k.w., rozpoczął swój bieg okres odroczenia
trwający do dnia 15 czerwca 2006 r., zaś kolejne postanowienie,
uwzględniające wniosek obrońcy, zostało wydane w dniu 11 lipca 2006 r.
i przedłużyło odroczenie wykonania kary do dnia 15 grudnia 2006 r.
Łączny okres odroczenia, w przekonaniu Sądu Rejonowego, trwał rok, a
tym samym omawiana przesłanka zastosowania art. 152 k.k.w. została
spełniona.
Skarżący inaczej postrzega zasady obliczania okresu odroczenia
wykonania kary pozbawienia wolności orzekanego wobec tego samego
skazanego więcej, niż jeden raz. Wskazując na treść art. 151 § 2 k.k.w.,
wychodzi z założenia, że drugi okres odroczenia rozpoczął bieg z dniem
11 lipca 2006 r, w którym wydano kolejne postanowienie. Licząc od tej
daty sumę obu okresów odroczenia, zakończonego dnia 15 grudnia
2006 r., okazuje się, że nie osiągnęła ona roku i dobrodziejstwo przewi-
dziane w art. 152 k.k.w. nie mogło być zastosowane. Zdaniem autora
skargi, czas pomiędzy dniem zakończenia pierwszego okresu odrocze-
nia, a wydaniem drugiego postanowienia uwzględniającego wniosek, nie
należy do okresu odroczenia, a jest czasem ,,faktycznego niewykonywa-
nia kary". Dla wsparcia swojego stanowiska Prokurator Generalny odwo-
łał się do poglądu wyrażonego w postanowieniu Sądu Najwyższego z
dnia 4 października 2004 r., IV KK 252/04, LEX nr 12709.
Istotnie, w powołanym w kasacji orzeczeniu prezentowano pogląd,
że czas trwania odroczenia, o którym mowa w art. 152 k.k.w., liczyć na-
leży od dnia wydania postanowienia o odroczeniu - pierwszego i ewen-
tualnie kolejnych. W związku z tym, zdaniem Sądu Najwyższego, który
orzekał we wskazanej sprawie, nie należy do okresu ,,co najmniej jedne-
go roku" odroczenia (art. 152 k.k.w.) czas, jaki upływa od zakończenia
orzeczonego wcześniej odroczenia do dnia wydania kolejnego postano-
wienia uwzględniającego wniosek. Podobny pogląd wyrażano w pi-
śmiennictwie (K. Postulski: Stosowanie art. 152 Kodeksu karnego wyko-
nawczego, PS 2001, nr 7-8, tenże: glosa do postanowienia Sądu Naj-
wyższego z dnia 29 września 2004 r., I KZP 18/04, PS 2005, nr 7-8). W
orzecznictwie prezentowano także przeciwne stanowisko. W uzasadnie-
niu postanowienia z dnia 21 czerwca 2000 r., II KKN 80/00, LEX nr
50929, Sąd Najwyższy przyjął, że okres roku, o którym mowa w art. 152
k.k.w., liczy się zawsze od daty wydania pierwszego postanowienia w
kwestii odroczenia, przy czym nie ma znaczenia, czy odroczenia udzie-
lono jednorazowo, czy też kilkakrotnie. Jeszcze dobitniej wyartykułował
tą myśl Sąd Apelacyjny w Lublinie, stwierdzając w postanowieniu z dnia
30 listopada 2005 r. II Akzw 616/05, LEX nr 166026, że ,,do roku, o któ-
rym mowa w art. 151 § 3 k.k.w., należy wliczyć czas po upływie okresu,
na jaki udzielono poprzedniego odroczenia, a datą kolejnego postano-
wienia w tym przedmiocie." W konsekwencji, czas ten wchodzi do okresu
jednego roku trwania odroczenia, stanowiącego przesłankę korzystania
przez skazanego z uprawnienia określonego w art. 152 k.k.w.
Jak widać, w dotychczasowym orzecznictwie sądowym stosowano
całkowicie różne, by nie powiedzieć przeciwstawne, sposoby obliczania
łącznego okresu odroczenia wykonania kary pozbawienia wolności. Wy-
nikało to z odmiennej wykładni art. 151 § 2 k.k.w. i doprowadziło do roz-
bieżności w praktyce stosowanej przez sądy wykonujące karę. Przy tak
rozbieżnych interpretacjach przyjmowanych przez sądy Prokurator Ge-
neralny, wnosząc kasację w niniejszej sprawie, opowiedział się za sta-
nowiskiem, które wyklucza zaliczanie czasu upływającego od zakończe-
nia odroczenia do dnia orzeczenia go po raz kolejny, do okresu ,,jednego
roku", o którym mowa w obu wskazanych przepisach. Zdaniem autora
skargi, przeciwna praktyka naruszałaby normę wyrażoną w art. 151 § 2
k.k.w., nakazującą liczenie okresu odroczenia od dnia wydania postano-
wienia w tym przedmiocie.
Zdaniem Sądu Najwyższego, argumentacja na której opiera się za-
rzut kasacji, nasuwa poważne wątpliwości, a dla wyjaśnienia wyłaniają-
cej się kwestii prawnej podstawowe znaczenie ma odpowiedź na pyta-
nie, czy rzeczywiście, bieg okresu ponownego odroczenia liczyć należy
od dnia orzekającego je postanowienia, tj. czy art. 151 § 2 k.k.w. ma za-
stosowanie do drugiego i ewentualnie kolejnych odroczeń. Przepis ten
jest jasno sformułowany. Stanowi, że okres odroczenia biegnie od dnia
wydania postanowienia w tym przedmiocie. Nie bez znaczenia jednak
jest to, że został on zamieszczony w drugiej jednostce redakcyjnej art.
151 k.k.w. Dopiero w trzecim paragrafie tego artykułu ustawodawca do-
puścił możliwość ponownego, a nawet wielokrotnego odraczania kary
pozbawienia wolności, z zastrzeżeniem, że łączny okres odroczenia nie
może przekroczyć roku. Już z uwagi na usytuowanie normy określającej
zasadę liczenia okresu odroczenia pomiędzy przepisami zamieszczony-
mi w § 1 i § 3 art. 151 k.k.w., niezależnie od jasnego jej wysłowienia, ce-
lowe staje się sięgnięcie do wykładni systemowej. Odwołując się do jej
zasad, w szczególności do argumentu a rubrica, należy wnosić z umiej-
scowienia przepisu § 2 w strukturze art. 151 k.k.w., że zawarta w nim re-
gulacja odnosi się do pierwszego postanowienia orzekającego pozytyw-
nie w przedmiocie odroczenia wykonania kary. Gdyby intencją ustawo-
dawcy było objęcie tą regulacją także kolejnych postanowień orzekają-
cych o odroczeniu, to jej miejsce w art. 151 k.k.w. byłoby inne. Zamiesz-
czona zostałaby w § 3 i ogarniałaby stosownym sformułowaniem
wszystkie postanowienia, pierwsze i kolejne, którymi orzeczono o odro-
czeniu.
Motywacja skarżącego jest trudna do przyjęcia z innego jeszcze
powodu. Zakłada się w niej wyłączenie przerw pomiędzy kolejnymi okre-
sami odroczenia, nazywając je czasem ,,faktycznego niewykonywania
kary". Trzeba w związku z tym stanowczo podkreślić, że w modelu po-
stępowania wykonawczego nie jest ani przewidziane, ani też dopusz-
czalne ,,faktyczne niewykonywanie kary" po uprawomocnieniu się wyroku
skazującego. Zgodnie z art. 9 § 1 k.k.w. postępowanie wykonawcze
wszczyna się bezzwłocznie, gdy orzeczenie stało się wykonalne. W ni-
niejszej sprawie wykonalność wyroku orzekającego karę pozbawienia
wolności zaistniała z chwilą jego uprawomocnienia. Przebieg czynności
sądu zmierzających do wykonania tej kary jest w ustawie i w przepisach
niższej rangi ściśle unormowany. Na podstawie art. 79 § 1 k.k.w., sąd
wzywa skazanego do stawienia się w zakładzie karnym w wyznaczonym
terminie, a w uzasadnionych wypadkach może polecić doprowadzenie
skazanego do zakładu karnego bez wezwania. Przepis § 360 rozporzą-
dzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 23 lutego 2007 r. - Regulamin
urzędowania sądów powszechnych, Dz. U. Nr 38, poz. 249, (analogicz-
nie w poprzednim rozporządzeniu z dnia 19 listopada 1987 r. w tej samej
materii) obliguje sąd do podjęcia bezzwłocznie także wszystkich czynno-
ści związanych z osadzeniem skazanego w zakładzie karnym, określo-
nych w art. 11 k.k.w. Termin wyznaczony skazanemu do stawiennictwa
podaje się administracji zakładu karnego, zobowiązując ją jednocześnie
do zawiadomienia sądu o niezgłoszeniu się skazanego (§ 361 ust. 2 Re-
gulaminu...). Jeśli skazany, mimo wezwania, nie stawił się w zakładzie
karnym, sąd poleca go doprowadzić (art. 79 § 2 k.k.w.). Jednak w razie
odroczenia wykonania kary pozbawienia wolności, sąd niezwłocznie
przesyła odpis postanowienia do zakładu karnego oraz zawiadamia jed-
nostkę policji, której polecono doprowadzenie (§ 361 ust 4 Regulami-
nu...). Jeśli w dniu następującym po terminie orzeczonego odroczenia
skazany nie zgłosi się do zakładu karnego, to wcale nie oznacza, że na-
staje czas ,,faktycznego niewykonywania" kary. Administracja zakładu
karnego zawiadamia sąd wykonujący wyrok o niezgłoszeniu się skaza-
nego, a ten podejmuje czynności zmierzające już do przymusowego do-
prowadzenia skazanego. Nie podejmie ich jednak, jeśli skazany albo je-
go obrońca, złoży wniosek o dalsze odroczenie. Za oczywiste należy
uznać zarówno to, że kolejny wniosek odnosić się będzie do okresu na-
stępującego bezpośrednio po upływie dotychczasowego odroczenia, jak
i to, że pozytywne jego rozstrzygnięcie obejmie tenże okres. Nie ma
żadnych normatywnych przesłanek do przyjęcia, że czas pomiędzy za-
kończeniem wcześniej orzeczonego odroczenia, a dniem rozstrzygnięcia
kolejnego wniosku, jest czasem ,,martwym", nie mieszczącym się w toku
postępowania wykonawczego, dającym de facto nieprzewidziane w
ustawie przedłużenie wcześniej zakreślonego okresu odroczenia. Jak już
podkreślono, ustawa nie dopuszcza zaistnienia stanu bezczynności w
postępowaniu wykonawczym, a maksymalny czasokres, w którym ska-
zany może korzystać z odroczenia wykonania kary pozbawienia wolno-
ści z powodów wskazanych w art. 151 § 1 k.p.k., został ściśle określony.
Nie może zatem ulegać wątpliwości, że każdy kolejny wniosek obejmie
swoim zasięgiem czas rozpoczynający się już następnego dnia po upły-
wie orzeczonego wcześniej odroczenia, a rozstrzygnięcie odniesie się do
okresu zapoczątkowanego tym właśnie dniem.
Odliczanie okresów ,,faktycznego niewykonywania kary" upływają-
cych między odroczeniem zakończonym a dniem odroczenia jej po raz
kolejny, naruszałoby podstawowe założenia ustawy dotyczące czasu
trwania odroczenia wykonania kary pozbawienia wolności i wynikających
stąd konsekwencji. Z jednej strony, jak w okolicznościach niniejszej
sprawy, uniemożliwiałoby to skazanemu ubieganie się o warunkowe za-
wieszenie wykonania kary na podstawie art. 152 k.k.w., mimo że odro-
czenie liczone od dnia wydania pierwszego postanowienia uwzględniają-
cego wniosek do dnia zakończenia ponownie orzeczonego odroczenia,
trwało faktycznie przez rok, jak tego wymaga przepis. Z drugiej strony,
pomijanie owego odstępu czasowego i liczenie dalszego odroczenia od
dnia uwzględnienia kolejnego wniosku, prowadziłoby do tego, że rze-
czywiste niewykonywanie kary wobec skazanego z przyczyn określo-
nych w art. 151 § 1 k.k.w., mogłoby przekraczać limit wyznaczony w art.
151 § 3 k.k.w., i to nawet znacznie, jeśli procedowanie przebiegałoby
opieszale. W pierwszej z opisanych sytuacji uległoby relatywizacji
uprawnienie skazanego do skorzystania z warunkowego zawieszenia
wykonania kary pozbawienia wolności nie przekraczającej 2 lat na pod-
stawie art. 152 k.k.w., w drugiej, traciłoby na znaczeniu ustawowe ogra-
niczenie łącznego okresu odroczenia wykonania kary do jednego roku,
określone w art. 151 § 3 k.k.w., gdyż rzeczywiste korzystanie przez ska-
zanego z niewykonywania kary mogłoby przekraczać ten okres bez
ograniczeń.
W ocenie Sądu Najwyższego sygnalizowane tu dylematy, dostrze-
żone w związku z rozbieżnościami w praktyce orzeczniczej, mają tylko
pozorny charakter, a wynikają z nietrafnej wykładni przepisu art. 151 § 2
k.k.w. Przedstawione argumenty, z niezbędnym w tym wypadku odwoła-
niem się do zasad wykładni systemowej i funkcjonalnej, prowadzą do
konkluzji, że norma zawarta w art. 151 § 2 k.k.w. określa rozpoczęcie
biegu okresu odroczenia wykonania kary pozbawienia wolności orzeczo-
nego w pierwszym postanowieniu wydanym w tym przedmiocie. Jeśli na-
tomiast, w trybie art. 151 § 3 k.k.w. dochodzi do wydania kolejnych po-
stanowień orzekających o dalszym odroczeniu wykonania kary, to w ich
następstwie, niezależnie od daty wydania, przedłuża się okres odrocze-
nia biegnący nieprzerwanie od dnia wydania pierwszego postanowienia.
Tak więc, czas pomiędzy dniem zakończenia orzeczonego wcześniej od-
roczenia a datą kolejnego postanowienia przedłużającego odroczenie,
nie zostaje pominięty przy sumowaniu łącznego okresu odroczenia, ma-
jącego znaczenie przy ubieganiu się skazanego o warunkowe zawiesze-
nie wykonania kary pozbawienia wolności na podstawie art. 152 k.k.w.
Z tych wszystkich względów Sąd Najwyższy uznał, że w zaskarżo-
nym postanowieniu trafnie przyjęto, iż skazany Maciej M. korzystał z od-
roczenia wykonania kary pozbawienia wolności przez jeden rok. Z tego
punktu widzenia zaskarżone postanowienie nie jest więc obarczone
uchybieniem przepisowi art. 152 k.k.w. Zarzut skarżącego okazał się
niezasadny i w tym stanie rzeczy kasację należało oddalić.