POSTANOWIENIE Z DNIA 5 LUTEGO 2003 R.
V KK 241/02


Z uwagi na treść art. 1 § 2 k.k.w. oraz podstawy kasacji określone w
art. 523 § 1 k.p.k., niedopuszczalne jest zaskarżenie kasacją prawomoc-
nych postanowień sądu wydawanych w postępowaniu wykonawczym w
zakresie, w jakim podlegają one korygowaniu w trybie przewidzianym w art.
24 § 1 k.k.w.

Przewodniczący: sędzia SN R. Malarski.
Sędziowie SN: M. Buliński, E. Gaberle (sprawozdawca).
Prokurator Prokuratury Krajowej: K. Parchimowicz.

Sąd Najwyższy w sprawie Dawida M., skazanego za przestępstwo
określone w art. 158 § 3 k.k. i inne, po przeprowadzeniu w Izbie Karnej
rozprawy w dniu 21 stycznia 2003 r., i w dniu 5 lutego 2003 r., w związku z
kasacją wniesioną przez Prokuratora Generalnego na korzyść skazanego
od postanowienia Sądu Apelacyjnego w W. z dnia 23 listopada 2001 r.,
utrzymującego w mocy postanowienie Sądu Okręgowego w J. z dnia 12
października 2001 r.

p o z o s t a w i ł k a s a c j ę b e z r o z p o z n a n i a, a kosztami są-
dowymi postępowania kasacyjnego obciążył Skarb Państwa.



Z u z a s a d n i e n i a :


Postanowieniem z dnia 12 października 2001 r. Sąd Okręgowy w J.
odwołał na podstawie art. 160 § 1 k.k.w. warunkowe zwolnienie Dawida M.,
ponieważ skazany popełnił w okresie próby umyślne przestępstwo określo-
ne w art. 278 § 1 k.k., za które został skazany prawomocnym wyrokiem
Sądu Rejonowego w K. z dnia 19 czerwca 2001 r. na karę pozbawienia
wolności bez warunkowego zawieszenia jej wykonania. Sąd Apelacyjny w
W. nie uwzględnił zażalenia skazanego i postanowieniem z dnia 23 listo-
pada 2001 r. utrzymał w mocy zaskarżone orzeczenie.

Kasację od postanowienia sądu odwoławczego wniósł w trybie art.
521 k.p.k. na korzyść skazanego Prokurator Generalny i domagając się
uchylenia orzeczeń wydanych przez sądy obu instancji zarzucił ,,rażące i
mające wpływ na treść orzeczenia naruszenie prawa karnego wyko-
nawczego, tj. art. 160 § 1 k.k.w., polegające na zastosowaniu tego przepi-
su mimo braku ku temu przesłanek". W uzasadnieniu kasacji podniesiono,
że wyrok Sądu Rejonowego w K. z dnia 19 czerwca 2001 r., stanowiący
podstawę odwołania w okresie próby warunkowego zwolnienia, uprawo-
mocnił się w dniu utrzymania go w mocy wyrokiem Sądu Okręgowego w J.
z dnia 9 kwietnia 2002 r.

Kasacja Prokuratora Generalnego została skierowana do rozpozna-
nia na posiedzeniu w trybie art. 535 § 3 k.p.k., lecz postanowieniem z dnia
18 października 2002 r. Sąd Najwyższy skierował ją do rozpoznania na
rozprawie, wskazując w uzasadnieniu na potrzebę rozważenia, czy nie za-
chodzą przesłanki fakultatywnego odwołania warunkowego zwolnienia na
podstawie art. 160 § 2 k.k.w.

Rozstrzygając o kasacji, Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Zacząć trzeba od pominiętej w kasacji okoliczności, iż sądy obu in-
stancji, orzekając o odwołaniu warunkowego zwolnienia, dysponowały
uwierzytelnionym odpisem wyroku Sądu Rejonowego w K. z dnia 19
czerwca 2001 r., zawierającym klauzulę prawomocności i wykonalności.
Wyrok ten był więc dla sądu penitencjarnego wiążący i obligował do doko-
nania na jego podstawie ustaleń faktycznych o spełnieniu przesłanek okre-
ślonych w art. 160 § 1 k.k.w. Sądy penitencjarne obu instancji nie dopuściły
się więc zarzuconej w kasacji obrazy art. 160 § 1 k.k.w., gdyż nie dokonały
błędnej wykładni tego przepisu, a po ustaleniu, iż spełnione są wszystkie
warunki, o jakich mowa w tym przepisie, respektowały zawarty w nim na-
kaz odwołania warunkowego zwolnienia. Pozorny zarzut obrazy prawa ma-
terialnego jest więc w istocie zarzutem błędu w ustaleniach faktycznych
przyjętych za podstawę rozstrzygnięcia o odwołaniu warunkowego zwol-
nienia.
Dodać też trzeba, że sądy obu instancji nie naruszyły przepisów po-
stępowania (czego zresztą autor kasacji nie zarzuca), gdyż nie było racjo-
nalnych powodów do weryfikowania poprawności klauzuli o prawomocno-
ści i wykonalności wyroku (nie zaznaczono w nim, że jest wyrokiem zaocz-
nym, kiedy to porównanie daty wydania i prawomocności pozwoliłoby po-
wziąć wątpliwość co do zachowania terminu określonego w art. 482 k.p.k.,
a zażalenie skazanego rozpoznawane przez Sąd Apelacyjny nie zawierało
miarodajnych sygnałów podważających dane o prawomocności wyroku
znajdującego się w aktach sprawy). W postępowaniu o odwołanie warun-
kowego zwolnienia nie popełniono zatem żadnego błędu prawnego, nie na-
ruszono bowiem ani przepisów prawa procesowego, ani materialnego, błąd
taki został natomiast popełniony w innym postępowaniu karnym, co jednak
zostało ustalone po wydaniu w dniu 23 listopada 2001 r. prawomocnego
postanowienia. Uchylenie zarządzenia o wykonaniu prawomocnego wyro-
ku Sądu Rejonowego w K. nastąpiło bowiem dopiero w dniu 15 grudnia
2001 r. wobec stwierdzenia, że oskarżonemu nie doręczono z urzędu odpi-
su wyroku tego Sądu z dnia 19 czerwca 2001 r. W takiej sytuacji rodzi się
pytanie o dopuszczalność kwestionowania w kasacji ustaleń faktycznych
stanowiących podstawę zaskarżonego orzeczenia przez wskazanie, że są
one wynikiem uchybienia popełnionego w innym postępowaniu karnym.
Przyjmuje się, że istniejąca obiektywnie wadliwość orzeczenia nie musi być
zawiniona przez sąd, który wydał to orzeczenie (P. Hofmański, E. Sadzik,
K. Zgryzek: Kodeks postępowania karnego. Komentarz, Warszawa 1999, t.
2, s. 537, teza 4 do art. 438 k.p.k.). Nie rozwiązuje to jednak wszystkich
wątpliwości wiążących się z podstawami kasacji, a nie sposób też nie przy-
toczyć tutaj poglądu, według którego błąd sądu popełniony w innym postę-
powaniu nie może być poczytany za uchybienie sądu orzekającego w da-
nej sprawie (A. Kaftal: Środki zaskarżenia w postępowaniu wykonawczym,
NP 1972, z. 12, s. 1794, z powołaniem uchwały składu 7 sędziów SN z
dnia 29 kwietnia 1971 r., VI KZP 87/70, OSNKW 1971, z. 7-8, poz. 102).

Zasygnalizowane wątpliwości nie występują na tle uregulowania
przewidzianego w art. 24 § 1 k.k.w., przy czym możliwość zastosowania
tego przepisu w niniejszej sprawie - co trzeba wyraźnie zaakcentować -
jest nie tylko niekontrowersyjna, lecz wręcz oczywista. Przepis ten zezwala
sądowi penitencjarnemu na dokonanie w każdym czasie zmiany lub uchy-
lenia poprzedniego postanowienia, jeżeli ujawnią się nowe lub poprzednio
nieznane okoliczności istotne dla rozstrzygnięcia sprawy. Niezależnie więc
od tego, czy przyjmie się, że nieprawomocność wyroku skazującego, jako
ustalona i ujawniona po prawomocnym odwołaniu warunkowego zwolnie-
nia jest dla sądu penitencjarnego okolicznością nową, czy też przyjmie się,
że wyrok skazujący był, obiektywnie rzecz oceniając, nieprawomocny od
początku, a wadliwe było nadanie mu waloru prawomocności - zawsze bę-
dzie spełniony jeden z warunków wymienionych w art. 24 § 1 k.k.w.; będzie
to bowiem ujawnienie się bądź okoliczności nowej, bądź nieznanej sądowi
penitencjarnemu orzekającemu o odwołaniu warunkowego zwolnienia.

Dla jasności dodać trzeba, że przepis art. 160 § 1 k.k.w., będący
przepisem szczególnym, wyłącza stosowanie art. 24 § 1 k.k.w. jedynie w
zakresie uregulowanym w art. 160 § 1 k.k.w., a więc tylko co do odwołania
udzielonego poprzednio warunkowego zwolnienia (po ustaleniu wskaza-
nych w tym przepisie okoliczności faktycznych, tj. prawomocnego skazania
na karę bezwzględnego pozbawienia wolności za popełnione w okresie
próby przestępstwo umyślne), natomiast uchylenie postanowienia o odwo-
łaniu warunkowego zwolnienia, jako nieobjęte dyspozycją art. 160 § 1
k.k.w., następuje w trybie przewidzianym w art. 24 § 1 k.k.w. (K. Postulski:
Kodeks karny wykonawcy. Komentarz, Gdańsk 1998, s. 104, teza 10 pkt
9).

Oceniając, czy wobec możliwości zastosowania w niniejszej sprawie
art. 24 § 1 k.k.w., dopuszczalne jest wniesienie kasacji w trybie art. 521
k.p.k., zauważyć trzeba, że kwestia ta nie była przedmiotem rozważań w
orzecznictwie Sądu Najwyższego, natomiast w literaturze podkreśla się, że
treść art. 24 k.k.w. nie rozwiewa wątpliwości zarówno co do samej istoty i
charakteru uregulowanej w tym przepisie instytucji, jak i jej stosunku do
przewidzianych w kodeksie postępowania karnego możliwości wzruszenia
prawomocnych orzeczeń (K. Postulski: op. cit., s. 101 i powołana tam lite-
ratura). Podkreśla się jednak, że zastosowanie do postanowień wydawa-
nych w postępowaniu wykonawczym jednego z nadzwyczajnych środków
wzruszania prawomocnych orzeczeń, tj. wznowienia postępowania, wcho-
dzi w grę w takim tylko zakresie, jaki wykracza poza możliwości reformacji
tych postanowień na podstawie art. 24 k.k.w. (K. Postulski: op. cit., s. 105;
M. Biłyj, A. Murzynowski: Wznowienie postępowania karnego, Warszawa
1980, s. 58 i 173). Idąc tym tokiem rozumowania, przyjąć trzeba, że rów-
nież drugi z nadzwyczajnych środków wzruszania prawomocnych orze-
czeń, jakim jest kasacja, podlega analogicznym ograniczeniom i że zatem
ma zastosowanie w postępowaniu wykonawczym tylko w takich przypad-
kach, w których nie jest możliwe skorygowanie prawomocnych postano-
wień w trybie art. 24 k.k.w. Normatywnym uzasadnieniem takiego stanowi-
ska jest art. 1 § 2 k.k.w., który stanowi, że przepisy kodeksu postępowania
karnego mają odpowiednie zastosowanie w postępowaniu wykonawczym
jedynie w kwestiach nie uregulowanych w kodeksie karnym wykonawczym.
Skoro zatem art. 24 k.k.w. wprowadza odrębną drogę reformowania pra-
womocnych postanowień, których nietrafność wynika z ujawnienia nowych
lub poprzednio nieznanych okoliczności, to w sytuacji takiej, jako uregulo-
wanej w kodeksie karnym wykonawczym, stosowanie przepisów o kasacji
(podobnie jak o wznowieniu postępowania) zostaje wyłączone. Ważnym
uzupełnieniem jest tutaj przepis art. 523 § 1 k.p.k., zgodnie z którym pod-
stawę kasacji mogą stanowić wyłącznie uchybienia prawne, które z kolei
nie podlegają korygowaniu w trybie art. 24 k.k.w. (K. Postulski: op. cit., s.
102). Wskazać dodatkowo trzeba, że również na gruncie art. 26 k.k.w. z
1969 r. przeważał pogląd, iż właściwym środkiem eliminowania uchybień
prawnych jest rewizja nadzwyczajna lub wznowienie postępowania (M. Bi-
łyj, A. Murzynowski: op. cit., s. 57-59; A. Kaftal: op. cit., s. 1794-1796; J.
Kosiński: Z problematyki uchylania lub zmiany postanowień sądu na pod-
stawie art. 26 k.k.w., ZN IBPS 1979, z. 11, s. 157 i 165 oraz tenże: Prawo-
mocność postanowień sądowych w postępowaniu wykonawczym, War-
szawa 1982, s. 102-103; odmiennie S. Pawela: Komentarz do kodeksu
karnego wykonawczego, Warszawa 1994, s. 124; zob. także Z. Świda-
Łagiewska: Charakter prawny i zakres postępowania sądu w stadium wy-
konawczym w trybie art. 26 k.k.w., PiP 1986, z. 12, s. 58-59). Aczkolwiek
poglądy te straciły częściowo aktualność ze względu na zmianę stanu
prawnego, a zwłaszcza ,,przesunięcie" tzw. bezwzględnych przyczyn odwo-
ławczych z podstaw wznowienia do podstaw kasacji, to jednak ich wartość
polega na uporządkowaniu zakresu wykorzystania trzech środków praw-
nych służących wzruszaniu prawomocnych orzeczeń. Nie można bowiem
pominąć tego, że dopuszczenie ,,równoległego" korzystania z instytucji
przewidzianej w art. 24 k.k.w. oraz kasacji grozi wszczynaniem dwóch po-
stępowań w tej samej sprawie i wydaniem w nich niezgodnych orzeczeń (z
tego właśnie powodu sprawdzono w niniejszej sprawie, czy sąd pierwszej
instancji nie wydał postanowienia w trybie art. 24 § 1 k.k.w.). Przedstawio-
ne rozwiązanie ma i tę zaletę, że nie zamyka osobom uprawnionym możli-
wości zaskarżenia decyzji uznanej przez nie za nietrafną. Orzeczenia wy-
dane na podstawie art. 24 k.k.w. podlegają bowiem kontroli w trybie zwy-
kłych środków odwoławczych, a taka cecha przewidzianego w tym przepi-
sie środka prawnego przemawia dodatkowo przeciwko dopuszczalności
zastępowania go nadzwyczajnym środkiem zaskarżenia w postaci kasacji.

W podsumowaniu stwierdzić trzeba, że z uwagi na treść art. 1 § 2
k.k.w. oraz podstawy kasacji określone w art. 523 § 1 k.p.k., niedopusz-
czalne jest zaskarżenie kasacją prawomocnych postanowień sądu wyda-
wanych w postępowaniu wykonawczym w zakresie, w jakim podlegają one
korygowaniu w trybie przewidzianym w art. 24 § 1 k.k.w.

Z tych powodów Sąd Najwyższy pozostawił kasację Prokuratora Ge-
neralnego bez rozpoznania (...).