POSTANOWIENIE Z DNIA 28 LISTOPADA 2003 R.
V KK 240/03


Jeśli kasację od prawomocnego wyroku wydanego w sprawie o prze-
stępstwo skarbowe wnosi interwenient, roszczący sobie prawo do przed-
miotu, co do którego orzeczono przepadek, to kontrola dopuszczalności
kasacji powinna uwzględniać także warunki określone w art. 523 § 2 i 3
k.p.k. Niezbędne jest zatem ustalenie kierunku zaskarżenia w odniesieniu
do sytuacji procesowej oskarżonego, z dostrzeżeniem korzyści, bądź dole-
gliwości, które może spowodować dla niego uwzględnienie zarzutów kasa-
cji. To zaś pozwoli stwierdzić, czy kasacja jest dopuszczalna ze względu
na kategorię prawomocnego orzeczenia, od którego została złożona.

Sędzia SN: H. Gradzik.

Sąd Najwyższy w sprawie Krzysztofa W. i Wojciecha Z., skazanych z
art. 91 § 3 k.k.s. w zb. z art. 65 § 1 k.k.s., w przedmiocie dopuszczalności
kasacji wniesionej przez interwenienta - Centrum Leasingowe Herbico Sp.
z o.o. w P. od prawomocnego wyroku Sądu Okręgowego w G. z dnia 11
marca 2003 r., utrzymującego w mocy wyrok Sądu Rejonowego w S. z
dnia 24 października 2002 r.

p o s t a n o w i ł na podstawie art. 531 § 1 k.p.k. p o z o s t a w i ć ka-
sację bez rozpoznania (...).


U Z A S A D N I E N I E

Wyrokiem z dnia 24 października 2002 r. Sąd Rejonowy w S. uznał
Krzysztofa W. za winnego tego, że:
1) w dniu 14 lutego 2002 r. na przejściu granicznym w Ś. przewoził z
Polski do Niemiec 3109 pakietów papierosów różnych marek, bez
polskich znaków skarbowych akcyzy;
2) w tym samym czasie i miejscu, bez zgody organu celnego usunął
zamknięcie celne w postaci plomb ołowianych, którymi był zabez-
pieczony towar eksportowany z Polski do Niemiec dwoma samo-
chodami ciężarowymi oraz w czasie bliżej nieustalonym uszkodził
linkę celną, którą był zabezpieczony towar przewożony jednym z
tych samochodów.
Sąd Rejonowy przyjął, że obu tych zachowań oskarżony dopuścił się
realizując jeden zamiar (art. 6 § 2 k.k.s.). Skazał go w związku z tym za
jedno przestępstwo kwalifikowane z art. 91 § 3 k.k.s. w zb. z art. 65 § 1
k.k.s. i w zb. z art. 90 § 2 k.k.s., a na podstawie art. 65 § 1 k.k.s. w zw. z
art. 7 § 1 k.k.s. wymierzył mu karę 4 miesięcy pozbawienia wolności i 100
stawek dziennych grzywny w wysokości po 50 zł.
Tym samym wyrokiem Sąd Rejonowy uznał Wojciecha Z. za winnego
tego, że w dniu 14 lutego 2002 r. na przejściu granicznym w Ś. udzielił po-
mocy Krzysztofowi W. w przewozie z Polski do Niemiec 3019 pakietów pa-
pierosów bez polskich znaków skarbowych akcyzy - tj. przestępstwa skar-
bowego z art. 18 § 3 k.k. w zw. z art. 91 § 3 k.k.s. w zb. z art. 65 § 1 k.k.s. i
na podstawie art. 19 § 2 k.k. w zw. z art. 65 § 1 k.k.s. wymierzył mu karę 3
miesięcy pozbawienia wolności i 70 stawek dziennych grzywny w wysoko-
ści po 50 zł.
Wykonanie kar pozbawienia wolności orzeczonych wobec obu oskar-
żonych zostało warunkowo zawieszone na okres 2 lat.
Sąd Rejonowy orzekł nadto, na podstawie art. 29 pkt. 1 i 2 k.k.s. w
zw. z art. 30 § 2 i 3 k.k.s. i art. 31 § 1 k.k., przepadek na rzecz Skarbu
Państwa, między innymi samochodu ciężarowego marki Iveco, nie
uwzględniając interwencji zgłoszonej do samochodu przez jego właściciela
- Centrum Leasingowe ,,Herbico" Sp. z o.o. w P.
Apelację od tego wyroku wniósł tylko interwenient. Zarzucił rażącą
niespółmierność przepadku samochodu do stopnia społecznej szkodliwo-
ści przypisanego oskarżonym przestępstwa w relacji do celów, jakie środek
ten winien spełniać w zakresie prewencji szczególnej i społecznego
oddziaływania - przy uwzględnieniu, że godzi on w podmiot zupełnie nie
związany z czynem oskarżonych. Wniósł w konkluzji o zmianę wyroku w
części dotyczącej przepadku i orzeczenie zwrotu samochodu jego praw-
nemu właścicielowi, w wyniku uwzględnienia interwencji.
Sąd Okręgowy w G. wyrokiem z dnia 11 marca 2003 r. utrzymał w
mocy zaskarżony wyrok.
Od prawomocnego wyroku Sądu Okręgowego w G. interwenient
wniósł kasację. Zarzucił rażące naruszenie prawa materialnego, a to prze-
pisów art. 30 § 3 k.k.s. w zw. z art. 29 pkt 2 i art. 3 § 1 k.k.s., poprzez błęd-
ną ich wykładnię i uznanie, że samochód IVECO podlega obligatoryjnemu
przepadkowi i to pomimo faktu, że stanowi własność interwenienta, przy
czym obraza tych przepisów miała istotny wpływ na treść wyroku, albo-
wiem w jej wyniku doszło do pozbawienia interwenienta jego słusznych
praw. Skarżący wniósł o uchylenie prawomocnego wyroku i przekazanie
sprawy do ponownego rozpoznania przez Sąd Rejonowy.
Zarządzeniem z dnia 3 lipca 2003 r. Przewodniczący Wydziału IV
Karnego-Odwoławczego Sądu Okręgowego w G. przyjął kasację interwe-
nienta, uznając że odpowiada ona warunkom formalnym i na podstawie art.
530 § 1 k.p.k. przesłał akta sprawy Sądowi Najwyższemu.
Przed skierowaniem kasacji do rozpoznania Sąd Najwyższy uznał za
niezbędne rozważenie kwestii jej dopuszczalności z mocy ustawy, w
szczególności z punktu widzenia warunków wniesienia określonych w art.
523 § 2 i 3 k.p.k. Przepisy te ograniczają uprawnienie stron do złożenia ka-
sacji od prawomocnego wyroku sądu odwoławczego kończącego postę-
powanie (art. 519 i 520 k.p.k.), uzależniając je od treści rozstrzygnięcia w
stosunku do oskarżonego oraz od kierunku zaskarżenia. Ograniczenia ma-
ją charakter względny, gdyż nie dotyczą kasacji: 1) wniesionych z powodu
uchybień wymienionych w art. 439 k.p.k., 2) wniesionych przez podmioty
wymienione w art. 521 k.p.k.
Z brzmienia przepisów art. 523 § 2 i 3 k.p.k. wynika, że mają one za-
stosowanie także do orzeczeń w sprawach o przestępstwa skarbowe. Jeśli
nadto zważyć, że w postępowaniu w sprawach o przestępstwa skarbowe
interwenient jest stroną (art. 120 § 1 k.k.s.), a jego uprawnienie do wnie-
sienia kasacji zostało potwierdzone w art. 169 k.k.s., to jako oczywisty na-
suwa się wniosek, że podlega ono także ograniczeniom określonym w art.
523 § 2 i 3 k.p.k., niezależnie od tego jak rozstrzygnięto w przedmiocie in-
terwencji.
Warunkiem prawidłowego powiązania tych ograniczeń z uprawnie-
niem interwenienta do kasacji jest in concreto trafna identyfikacja kierunku
zaskarżenia w odniesieniu do sytuacji procesowej oskarżonego. Celowe
jest poczynienie w tej kwestii następujących uwag. Uwarunkowania prawa
stron do złożenia kasacji, zamieszczone w powołanych przepisach, są ze
sobą sprzężone w ten sposób, że każdy z przeciwstawnych kierunków za-
skarżenia dopuszczalny jest tylko wobec wyroków zawierających rozstrzy-
gnięcia określonej kategorii. Wyodrębnić trzeba dwie normy. Pierwsza -
przyznaje uprawnienie strony do wniesienia kasacji na korzyść oskarżone-
go w wypadku rozstrzygnięć wskazanych w art. 523 § 2 k.p.k., druga - na-
daje uprawnienie do wniesienia kasacji na niekorzyść oskarżonego co do
rozstrzygnięć wymienionych w art. 523 § 3 k.p.k. Poza zakresem ograni-
czeń, wynikających z treści obu przepisów, pozostawałaby zatem taka ka-
sacja, której kierunek zaskarżenia nie prowadziłby do zmiany w sytuacji
procesowej oskarżonego, a więc której nie można by zakwalifikować jako
wniesionej na korzyść, bądź na niekorzyść oskarżonego. Przytoczone re-
gulacje nie ograniczałyby jej dopuszczalności. Nasuwa się w związku z tym
pytanie, czy taki właśnie charakter, neutralny wobec uwarunkowań proce-
sowych oskarżonego, ma kasacja wniesiona w niniejszej sprawie przez in-
terwenienta.
Jako strona o szczególnym statusie interwenient może dochodzić
swojego wyłącznie roszczenia do przedmiotów podlegających przepadkowi
(art. 119 k.k.s.). W granicach tego tylko interesu procesowego może on
wnosić kasację (art. 425 § 3 k.p.k. w zw. z art. 518 k.p.k.). Należy jednak
podkreślić, że podejmowane w procesie rozstrzygnięcia co do roszczeń
interwenienta zależą od treści orzeczeń wydanych w stosunku do oskarżo-
nego. Gdy wynika z tych ostatnich, że przedmiot czynu zabronionego, sta-
nowiącego przestępstwo skarbowe, mieści się w kategorii przedmiotów
podlegających obligatoryjnemu lub fakultatywnemu przepadkowi (art. 29,
31 § 1, 43, 49 k.k.s.), wówczas dopiero aktualizuje się potrzeba podjęcia
rozstrzygnięcia w przedmiocie roszczenia interwenienta. Jeśli przedmiot
ten stanowi własność interwenienta, to prima facie można by założyć, że
żadne z potencjalnie możliwych orzeczeń co do tego przedmiotu, nie jest
niekorzystne dla oskarżonego. W razie bowiem orzeczenia przepadku, in-
terwenient utraci swoje prawo, a przedmiot przejdzie na własność Skarbu
Państwa (art. 31 § 4 k.k.s.); w wypadku natomiast uwzględnienia interwen-
cji, prawo do przedmiotu pozostanie przy interweniencie. W tych uwarun-
kowaniach, charakteryzujących się swoistą konkurencją Skarbu Państwa i
interwenienta do przedmiotu przestępstwa skarbowego, interwenient wnosi
kasację w swoim wyłącznie interesie, nie zaś na korzyść, czy też nieko-
rzyść oskarżonego.
Wniosek ten jest jednak pozornie tylko zasadny. Wyprowadzony bo-
wiem został z pominięciem oczywistej okoliczności, że uwzględnienie, bądź
nieuwzględnienie interwencji wiąże się ściśle z zakresem odpowiedzialno-
ści oskarżonego. Uznanie zasadności roszczenia interwenienta jest prze-
cież wtedy tylko możliwe, gdy nie zostanie orzeczony przepadek przedmio-
tu przestępstwa skarbowego jako środek karny obciążający w wyroku
oskarżonego (art. 22 § 2 pkt 2 k.k.s.). Z tego względu związek między kie-
runkiem kasacji interwenienta, a sytuacją procesową oskarżonego, oce-
nianą według kryterium korzystności, jest wyraźnie widoczny.
Analizując zagadnienie w realiach sprawy należy zauważyć, że skar-
żący z dwóch powodów domaga się uchylenia prawomocnego wyroku. Po
pierwsze dlatego, że jak utrzymuje, samochód którym posłużyli się oskar-
żeni przy popełnieniu przestępstwa, stanowiący bezspornie własność Her-
bico Sp. z o.o., w ogóle nie mieści się w kategorii przedmiotów ustawowo
objętych możliwością orzeczenia przepadku. Dla wykazania trafności za-
rzutu autor kasacji odwołał się do poglądów wyrażonych w piśmiennictwie,
według których pojazd jest przedmiotem służącym do popełnienia prze-
stępstwa w rozumieniu art. 29 pkt 2 k.k.s. wtedy, gdy został odpowiednio
przystosowany, a nie, jak w okolicznościach niniejszej sprawy - użyty tylko
jako środek transportu, przy pomocy którego dokonano czynu. Po drugie
dlatego, że nawet w razie uznania samochodu za przedmiot przestępstwa
skarbowego, należało obligatoryjnie odstąpić od przepadku na podstawie
art. 31 § 3 pkt 1 k.k.s., gdyż orzeczenie takie jest niewspółmierne do wagi
popełnionego przestępstwa skarbowego.
Nie ulega więc wątpliwości, że interwenient, zmierzając w kasacji do
realizacji swojego celu procesowego, działa finalnie także na korzyść
oskarżonych. Uwzględnienie bowiem pierwszego zarzutu mogłoby nastąpić
tylko w wyniku skutecznego podważenia niekorzystnego dla oskarżonych
ustalenia, że posłużyli się przy dokonaniu przestępstwa rzeczą należącą
do kategorii przedmiotów przestępstwa skarbowego. Natomiast przesłanką
uwzględnienia drugiego zarzutu byłoby, korzystne także dla oskarżonych,
zakwestionowanie współmierności orzeczenia środka karnego w postaci
przepadku samochodu, do wagi popełnionego przez nich przestępstwa
skarbowego. Uznanie zasadności któregokolwiek z zarzutów, a w następ-
stwie uchylenie prawomocnego wyroku, otwierałoby możliwość uwzględ-
nienia interwencji przy ponownym rozpoznaniu sprawy, a tym samym nie-
orzeczenia przepadku samochodu, ostatecznie więc - złagodzenia wyroku
skazującego oskarżonych. Nieorzeczenie przepadku samochodu zmieniło-
by sytuację oskarżonych na korzyść także dlatego, że odsunęłoby ich
ewentualną odpowiedzialność deliktową za szkodę poniesioną przez wła-
ściciela pojazdu na skutek utraty jego własności na rzecz Skarbu Państwa.
Powyższe uwagi prowadzą do konkluzji, że jeśli kasację od prawo-
mocnego wyroku wydanego w sprawie o przestępstwo skarbowe wnosi in-
terwenient, roszczący sobie prawo do przedmiotu, co do którego orzeczo-
no przepadek, to kontrola dopuszczalności kasacji powinna uwzględniać
także warunki określone w art. 523 § 2 i 3 k.p.k. Niezbędne jest zatem
ustalenie kierunku zaskarżenia w odniesieniu do sytuacji procesowej
oskarżonego, z dostrzeżeniem korzyści, bądź dolegliwości, które może
spowodować dla niego uwzględnienie zarzutów kasacji. To zaś pozwoli
stwierdzić, czy kasacja jest dopuszczalna ze względu na kategorię prawo-
mocnego orzeczenia, od którego została złożona.
Wykazano wyżej, że kasacja wniesiona przez Centrum Leasingowe
Herbico Sp. z o.o., w razie jej uwzględnienia, zmieniłaby na korzyść sytu-
ację oskarżonych w procesie. Uprawnienie do jej wniesienia podlega ogra-
niczeniu określonemu w art. 523 § 2 k.p.k. i jest nim objęte, gdyż w pra-
womocnym wyroku skazującym orzeczono wobec oskarżonych kary po-
zbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem wykonania. Wniesiona
kasacja była niedopuszczalna z mocy ustawy i jako taka nie powinna była
zostać przyjęta przez prezesa sądu odwoławczego (art. 429 § 1 k.p.k.). W
tym stanie rzeczy Sąd Najwyższy, na podstawie art. 531 § 1 k.p.k., orzekł o
pozostawieniu kasacji bez rozpoznania.