Postanowienie z dnia 11 sierpnia 2005 r., III CNP 4/05

Od postanowienia w przedmiocie nadania klauzuli wykonalności tytułowi
egzekucyjnemu skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem
prawomocnego orzeczenia nie przysługuje (art. 4241 § 1 k.p.c.).

Sędzia SN Jacek Gudowski

Sąd Najwyższy w sprawie z wniosku wierzyciela Ubezpieczeniowego
Funduszu Gwarancyjnego w W. przy uczestnictwie dłużników Jana G. i Pawła G.
oraz Ewy G. o nadanie klauzuli wykonalności, na posiedzeniu niejawnym w Izbie
Cywilnej w dniu 11 sierpnia 2005 r., na skutek skargi uczestniczki Ewy G. o
stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego postanowienia Sądu
Okręgowego w Siedlcach z dnia 8 marca 2005 r.
odrzucił skargę.

Uzasadnienie

Postanowieniem z dnia 10 listopada 2004 roku Sąd Rejonowy w Siedlcach
nadał klauzulę wykonalności wyrokowi tego Sądu z dnia 25 kwietnia 2002 r. i
wyrokowi Sądu Okręgowego w Siedlcach z dnia 25 listopada 2002 r., wydanemu
przeciwko małżonkowi dłużnika Jana G. - Ewie G., ograniczając jej
odpowiedzialność do majątku objętego majątkową wspólnością małżeńską.
Zażalenie małżonki dłużnika Ewy G. od tego postanowienia zostało orzeczeniem
Sądu Okręgowego w Siedlcach z dnia 8 marca 2005 r. oddalone.
Postanowienie Sądu Okręgowego oddalające zażalenie Ewa G. zaskarżyła
skargą o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zgodnie z art. 4241 § 1 k.p.c., skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem
prawomocnego orzeczenia - ustanowiona ustawą z dnia 22 grudnia 2004 r. o
zmianie ustawy - Kodeks postępowania cywilnego oraz ustawy - Prawo o ustroju
sądów powszechnych (Dz.U. z 2005 r. Nr 13, poz. 98) - przysługuje od
prawomocnego orzeczenia sądu drugiej instancji kończącego postępowanie w
sprawie, a w wyjątkowych wypadkach, określonych w art. 4241 § 2, także od
prawomocnego orzeczenia sądu pierwszej instancji. W obu wypadkach
przedmiotem zaskarżenia może być prawomocne orzeczenie kończące
postępowanie w sprawie.
Nie budzi wątpliwości, że orzeczeniem kończącym postępowanie w sprawie
jest wyrok oraz postanowienie co do istoty wydane w postępowaniu
nieprocesowym, zatem dla oceny dopuszczalności skargi kluczowego znaczenia
nabiera objaśnienie pojęcia ,,postanowienie kończące postępowanie w sprawie".
Pojęcie to, występujące w kodeksie postępowania cywilnego niejednokrotnie, jest w
doktrynie i judykaturze definiowane różnie, przy zastosowaniu różnych kryteriów,
można jednak sumarycznie przyjąć, że chodzi tu o takie postanowienie, które przez
uprawomocnienie się trwale zamyka drogę do rozstrzygnięcia sprawy co do istoty w
danej instancji (por. np. uchwały składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia
24 listopada 1998 r., III CZP 44/98, OSNC 1999, nr 5, poz. 87, z dnia 31 maja
2000 r., III ZP 1/00, OSNC 2001, nr 1, poz. 1 i z dnia 6 października 2000 r., III CZP
31/00, OSNC 2001, nr 2, poz. 22).
Należy jednak podkreślić, że pojęcie ,,postanowienie kończące postępowanie
w sprawie", stanowiące cząstkę użytego w art. 4241 k.p.c. pojęcia ,,orzeczenie
kończące postępowanie w sprawie", podlega opisowi w opozycji do pojęcia
,,postanowienie nie kończące postępowania w sprawie" (np. art. 356, 359 oraz 394
§ 1 k.p.c.). Jest przy tym oczywiste, że użycie przez ustawodawcę dopełnienia ,,w
sprawie" świadczy wyraźnie o zamiarze zwężenia omawianego pojęcia tylko do
orzeczeń kończących postępowanie jako całość poddaną pod osąd, z wyłączeniem
orzeczeń incydentalnych, ubocznych. Z tych przyczyn trzeba odrzucić wykładnię
zmierzającą do uznania za kończące postępowanie w sprawie takich orzeczeń,
które zamykają tylko jakiś fragment sprawy lub jej boczny nurt, rozstrzygają kwestię
wpadkową albo finalizują postępowanie pomocnicze bądź czynności
przygotowawcze. W tym kierunku szło także orzecznictwo dotyczące
dopuszczalności kasacji na podstawie art. 392 § 1 k.p.c., obowiązującego przed
dniem 6 lutego 2005 r. (np. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 14 listopada
1996 r., I CKN 7/96, OSNC 1997, nr 3, poz. 31, z dnia 22 stycznia 1997 r., I CKN
48/96, OSNC 1997, nr 8, poz. 107 lub z dnia 8 kwietnia 1997 r., I CZ 22/97, OSNC
1997, nr 10, poz. 147).
Zważywszy, że nadanie klauzuli wykonalności następuje w postępowaniu
pomocniczym, toczącym się poza ramami sprawy głównej i tylko w celu jej
uzupełnienia, należy przyjąć, iż postanowienie w tym przedmiocie - nadające
klauzulę lub odmawiające jej nadania - nie jest orzeczeniem kończącym
postępowanie w sprawie. Z tych względów skarga o stwierdzenie niezgodności z
prawem prawomocnego orzeczenia od takiego postanowienia jest niedopuszczalna,
co uzasadnia jej odrzucenie (art. 4248 § 1 k.p.c.).
Skarga wniesiona przez dłużniczkę podlega odrzuceniu także z innej
przyczyny.
Zgodnie z art. 4241 § 1 k.p.c., odczytywanym łącznie z art. 4171 § 2 k.c.,
skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia
przysługuje tylko wtedy, gdy przez wydanie prawomocnego orzeczenia
niezgodnego z prawem stronie wyrządzona została szkoda. Właśnie z tego względu
wśród tzw. konstrukcyjnych wymagań skargi przewidziano obowiązek
uprawdopodobnienia wyrządzenia szkody (art. 4245 § 1 pkt 4 k.p.c.), co oznacza
złożenie przez skarżącego w skardze oświadczenia, że szkoda wystąpiła - ze
wskazaniem jej rodzaju i rozmiaru - oraz uwiarygodnienie tego oświadczenia. W
tym celu, w związku z treścią art. 243 k.p.c., skarżący może powoływać i
przedstawiać zarówno dowody, w tym tzw. dowody niedające pewności, jak i inne
środki, nieuznawane przez kodeks za dowody (np. pisemne oświadczenia, surogaty
dokumentów itp.) (por. także orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 19 czerwca
1951 r., C 398/51, OSN 1951, nr 3, poz. 89).
Dla spełnienia wymagania przewidzianego w art. art. 4245 § 1 pkt 4 k.p.c. nie
wystarczy zatem, jak uczyniła to skarżąca, złożenie oświadczenia, że powstanie
szkody jest oczywiste, nawet wówczas, gdy według jej twierdzeń zawartych w
skardze, nadanie klauzuli wykonalności ,,podcina egzystencję rodziny", a
,,uprawdopodobnienie powstania szkody jest immanentną materią tytułu
wykonawczego", cokolwiek w przekonaniu skarżącej może to oznaczać.
W konsekwencji orzeczono, jak na wstępie.