Jest oczywiste, że obecnie zamawiający może i powinien zażądać od wykonawcy we wskazanym przez siebie terminie uzupełnienia złożonych dokumentów lub złożenia stosownych, ale nie jest oczywiste z jakiej daty mogą pochodzić brakujące dokumenty.
Najnowsza nowelizacja ustawy Prawo zamówień publicznych1 była już przedmiotem kilku interesujących prezentacji i omówień. Stąd celem niniejszego artykułu nie jest kolejne przedstawienie całości zmian w prawie zamówień, lecz wyłącznie jednego wybranego aspektu: uzupełnienia brakujących dokumentów przez oferenta. Jako praktyk, świadomie wybrałem do omówienia zagadnienie dotyczące tej kwestii, przy czym szczególny nacisk chciałbym postawić właśnie na praktyczny aspekt omawianego zagadnienia.
Jak było dotychczas?
Dotychczas prawo zamówień publicznych również przewidywało możliwości uzupełnienia brakujących dokumentów. Artykuł 26 ust. 3 ustawy prawo zamówień publicznych w brzmieniu sprzed omawianej nowelizacji wskazywał, iż zamawiający wzywa wykonawców, którzy w wyznaczonym terminie nie złożyli dokumentów potwierdzających spełnienie warunków udziału w postępowaniu, do uzupełnienia tych dokumentów w określonym terminie, jeżeli ich nie uzupełnienie skutkowałoby unieważnieniem postępowania.
W praktyce uzupełnienie w tym trybie miało miejsce wyłącznie jeżeli została złożona jedna oferta. I tu zaczynały się wątpliwości: w jakiej dacie mógł być wystawiony brakujący dokument i czy w dacie po terminie składania ofert. Jednakże krąg osób, które posiadało możliwość skutecznego złożenia_ I tu zaczynały się wątpliwości: w jakiej dacie mógł być wystawiony brakujący dokument i czy w dacie po terminie składania ofert? _protestu z powodu dołączenia przez wykonawcę niewłaściwego dokumentu był albo bardzo wąski albo w ogóle nie istniał (np. przy wskazanej powyżej sytuacji złożenia jednej oferty). Stąd w praktyce problem ewentualnej wadliwości dokumentów dołączanych w wyniku wezwania zamawiającego był nieistotny.
Kwestia daty uzupełnionego dokumentu - po nowelizacji
Zupełnie inaczej rzecz się ma na gruncie art. 26 ust. 3 prawa zamówień publicznych po nowelizacji. Otóż zgodnie z przepisem tego artykułu zamawiający wzywa wykonawców, którzy w określonym terminie nie złożyli oświadczeń i dokumentów potwierdzających spełnianie warunków udziału w postępowaniu lub którzy złożyli dokumenty zawierające błędy, do ich uzupełnienia w wyznaczonym terminie, chyba że mimo ich uzupełnienia konieczne byłoby unieważnienie postępowania. Tyle znowelizowany przepis.
Mogłoby się wydawać, iż postulat odformalizowania procedury udzielania zamówienia publicznego został zrealizowany. Brzmienie omawianego artykułu nie powinno budzić wątpliwości – zamawiający ma obowiązek wzywania wykonawców do uzupełnienia brakujących lub wadliwych dokumentów potwierdzających spełnienie warunków udziału w_ Zamawiający ma obowiązek wzywania wykonawców do uzupełnienia brakujących lub wadliwych dokumentów potwierdzających spełnienie warunków udziału w postępowaniu. Wątpliwości budzi data wystawienia wymaganego dokumentu. _ postępowaniu. Co innego może i zapewne będzie budzić wątpliwości: data wystawienia brakującego dokumentu.
Na podstawie delegacji Prezes Rady Ministrów określił, w drodze rozporządzenia, rodzaje dokumentów, jakich może żądać zamawiający od wykonawcy, oraz formy, w jakich dokumenty te mogą być składane.2
Zgodnie z tym rozporządzeniem zamawiający obok koncesji, zezwoleń, licencji, aktualnego odpisu z właściwego rejestru może żądać:
- aktualnych zaświadczeń właściwego naczelnika urzędu skarbowego oraz właściwego oddziału Zakładu Ubezpieczeń Społecznych lub Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego potwierdzających odpowiednio, że wykonawca nie zalega z opłacaniem podatków, opłat oraz składek na ubezpieczenie zdrowotne i społeczne - wystawionych nie wcześniej niż 3 miesiące przed upływem terminu składania ofert;
- aktualnych informacji z Krajowego Rejestru Karnego - wystawionych nie wcześniej niż 6 miesięcy przed upływem terminu składania ofert.
Moje wątpliwości odnośnie daty brakującego dokumentu postaram się przedstawić na poniższym przykładzie. W postępowaniu o udzielenie zamówienia publicznego w terminie złożono kilka ofert, przy czym do jednej z ofert nie dołączono wymaganej przez SIWZ3 aktualnej informacji z Zakładu Ubezpieczeń Społecznych potwierdzającego, że wykonawca nie zalega z opłacaniem składek na ubezpieczenie zdrowotne i społeczne.
Następnie zamawiający wykonując ciążący na nim - zgodnie z omawianym przepisem – obowiązek skrupulatnie wezwał oferenta do przedłożenia brakującego dokumentu wskazując oczywiście wykonawcy termin do jego złożenia. Wezwany oferent nie posiadał stosownego dokumentu z ZUS-u i uzyskał go dopiero po wezwaniu zamawiającego.
Z praktyki zapewniam, że co do zasady przedsiębiorca może uzyskać zaświadczenie z ZUS-u „o nie zaleganiu” na dzień złożenia wniosku o jego wydanie, a nie we wcześniejszej dacie. Stąd i nasz oferent uzyskał zaświadczenie aktualne nie na datę składania ofert, lecz na datę późniejszą.
I tu rodzi się pytanie co powinien zrobić zamawiający? Czy powinien wykluczyć oferenta a jego ofertę uznać za odrzuconą z powodu wadliwości przedstawionego dokumentu czy też nie powinien?
Dla ułatwienia wskażę, iż ani ustawa prawo zamówień ani wskazane rozporządzenie nie określają czy dokument może być wystawiony po terminie składania ofert. Prima facie wydawałoby się, że oczywiście nie powinien_ Co powinien zrobić zamawiający? Czy powinien wykluczyć oferenta a jego ofertę uznać za odrzuconą z powodu wadliwości przedstawionego dokumentu czy też nie powinien? _wykluczyć oferenta. Jednakże co w sytuacji gdy oferent w dniu składania ofert nie złożył zaświadczenia „o nie zaleganiu”, gdyż właśnie zalegał, a zaległość uiścił dopiero po otrzymaniu od zamawiającego wezwania do przedłożenia brakującego dokumentu.
Stąd w mojej ocenie brakujący dokument winien być wystawiony najpóźniej w dacie składania ofert. Na potwierdzenie mojego stanowiska wskażę na jedną z podstawowych zasad udzielania zamówień publicznych – zasadę równego traktowania.
Zasada ta oznacza konieczność stawiania wszystkim potencjalnym wykonawcom identycznych warunków udziału w postępowaniu, w tym obowiązku przekazywania informacji identycznych w swojej treści przez wszystkich oferentów (potencjalnych wykonawców). Dopuszczenie do składania przez oferentów brakujących dokumentów wystawionych po dacie składania ofert staje jednoznacznie w sprzeczności z zasadą. Natomiast przedkładanie brakujących dokumentów co prawda uzyskanych w dacie składania ofert jednakże nie przedłożonych łącznie z ofertą w praktyce będzie występowało bardzo, bardzo rzadko.
1 Nowelizacja ustawą z dnia 7 kwietnia 2006 r. o zmianie ustawy - Prawo zamówień publicznych
2 Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 19 maja 2006 r. w sprawie rodzajów dokumentów, jakich może żądać zamawiający od wykonawcy, oraz form, w jakich te dokumenty mogą być składane
3 obowiązek winien wynikać z SIWZ (specyfikacji istotnych warunków zamówienia), przy czym zamawiający ma obowiązek żądać od wykonawcy dokumentów potwierdzających spełnianie warunków udziału w postępowaniu, jeżeli wartość zamówienia jest równa lub przekracza kwoty określone w Rozporządzeniu Prezesa Rady Ministrów z dnia 19 maja 2006 r. w sprawie kwot wartości zamówień oraz konkursów, od których jest uzależniony obowiązek przekazywania ogłoszeń Urzędowi Oficjalnych Publikacji Wspólnot Europejskich.