Jeśli przy zawarciu umowy sprzedaży strony nie ustaliły innego zakresu obowiązków sprzedawcy, konsument może dochodzić odpowiedzialności sprzedawcy na zasadach ustawowych.
Strony mogą dowolnie rozszerzać uprawnienia kupującego w związku z ujawnionymi mankamentami towaru. Niedopuszczalne i nieskuteczne będzie jednak przyznanie konsumentowi węższego zakresu uprawnień, niż wynikający z ustawy o szczególnych warunkach sprzedaży konsumenckiej oraz o zmianie kodeksu cywilnego.
Kiedy stosuje się ustawę?
Ustawę stosuje się do „sprzedaży konsumenckiej", czyli sprzedaży rzeczy ruchomych dokonywanej w zakresie działalności przedsiębiorstwa sprzedawcy, gdy nabywcą jest osobą fizyczną, która nabywa tę rzecz w celu niezwiązanym z działalnością zawodową lub gospodarczą. W przypadku umów sprzedaży zawieranych pomiędzy przedsiębiorcami zastosowanie będą miały przepisy kodeksu cywilnego dotyczące rękojmi.
_ Sprzedaż konsumencka - dokonywana w zakresie działalności przedsiębiorstwa sprzedawcy; sprzedaż rzeczy ruchomej osobie fizycznej, która nabywa rzecz w celu niezwiązanym z działalnością zawodową lub gospodarczą. _
Za co odpowiada sprzedawca?
Sprzedawca odpowiada za niezgodność towaru konsumpcyjnego z umową w okresie dwóch lat od wydania towaru kupującemu. Niezgodność z umową jest pojęciem szerokim i występuje:
- w przypadku indywidualnego uzgadniania właściwości towaru, jeżeli nie odpowiada podanemu przez sprzedawcę opisowi lub ma cechy okazanej kupującemu próbki albo wzoru;
- w przypadku indywidualnego uzgadniania właściwości towaru, gdy nie nadaje się do celu określonego przez kupującego przy zawarciu umowy (chyba że sprzedawca zgłosił zastrzeżenia co do takiego przeznaczenia towaru a klient mimo to podtrzymał zamówienie);
- jeżeli nie nadaje się do celu, do jakiego tego rodzaju towar jest zwykle używany;
- gdy jego właściwości nie odpowiadają właściwościom cechującym towar tego rodzaju;
- gdy towar nie odpowiada oczekiwaniom dotyczącym towaru tego rodzaju, opartym na składanych publicznie zapewnieniach sprzedawcy, producenta lub jego przedstawiciela; w szczególności uwzględnia się zapewnienia, wyrażone w oznakowaniu towaru lub reklamie, odnoszące się do właściwości towaru, w tym także terminu, w jakim towar ma je zachować;
- w przypadku nieprawidłowość w zamontowaniu i uruchomieniu towaru, jeżeli czynności te zostały wykonane w ramach umowy sprzedaży przez sprzedawcę lub przez osobę, za którą ponosi on odpowiedzialność, albo przez kupującego według instrukcji otrzymanej przy sprzedaży.
Jak wynika z powyższego wyliczenia, pojęcie „niezgodność z umową" jest bardzo pojemne i nie ogranicza się, na wzór rękojmi, jedynie do wad fizycznych rzeczy sprzedanej. Odpowiedzialność sprzedawcy nie jest w ogóle uwarunkowana wystąpieniem wady, a jej podstawą może być np. mylny opis właściwości rzeczy zawarty w prospektach, materiałach reklamowych, itp.
Kiedy sprzedawca jest zwolniony z odpowiedzialności?
Niemożliwe jest umowne wyłączenie lub ograniczenie odpowiedzialności sprzedawcy. Istnieją jednak okoliczności faktyczne, które uzasadniają zwolnienie sprzedawcy z odpowiedzialności za niezgodność towaru konsumpcyjnego z umową. Sytuacja taka ma miejsce gdy:
- kupujący o tej niezgodności wiedział lub, oceniając rozsądnie, powinien był wiedzieć;
- niezgodność wynika z przyczyny tkwiącej w materiale dostarczonym przez kupującego;
- sprzedawca wykaże, że nie znał zapewnień co do właściwości towaru składanych przez producenta, jego przedstawiciela, osoby wprowadzającej towar do obrotu krajowego ani, oceniając rozsądnie, znać nie mógł; -sprzedawca wykaże, że treść składanych przez producenta, jego przedstawiciela lub osoby wprowadzającej towar do obrotu krajowego nie mogła mieć wpływu na decyzję kupującego o zawarciu umowy, albo też że treść sprostowano przed zawarciem umowy.
Użycie przez ustawodawcę pojęcia rozsądnej oceny nie ułatwia badania uzasadnienia podstaw wyłączenia odpowiedzialności. Nabywca i sprzedawca będą mieli najczęściej różne definicje rozsądnej oceny, co spowoduje konieczność rozstrzygania sprawy przez sąd.
Uprawnienia konsumenta
Jeżeli towar konsumpcyjny jest niezgodny z umową, kupujący może żądać doprowadzenia go do stanu zgodnego z umową przez:
- nieodpłatną naprawę;
- wymianę na nowy
chyba że naprawa albo wymiana są niemożliwe lub wymagają nadmiernych kosztów.
Oceny nadmierności kosztów dokonuje się przy uwzględnieniu wartości towaru zgodnego z umową, rodzaju oraz stopienia stwierdzonej niezgodności, biorąc się pod uwagę niedogodności, na jakie naraziłby kupującego inny sposób zaspokojenia.
_ Jeżeli towar konsumpcyjny jest niezgodny z umową, kupujący może żądać doprowadzenia go do stanu zgodnego z umową przez nieodpłatną naprawę lub wymianę na nowy. _Wybór roszczenia ustawodawca pozostawia nabywcy. Konsument wraz z żądaniem usunięcia niezgodności z umową ma prawo określić, czy oczekuje naprawy i wymiany towaru na nowy. Jeśli tego nie zrobi, sprzedawca będzie mógł samodzielnie wybrać sposób przywrócenia zgodności z umową.
Jeśli konsument z powodu nadmiernych kosztów nie może żądać naprawy ani wymiany albo jeżeli sprzedawca nie zdoła uczynić zadość takiemu żądaniu w odpowiednim czasie lub gdy naprawa albo wymiana narażałaby kupującego na znaczne niedogodności, konsument ma prawo domagać się stosownego obniżenia ceny albo odstąpić. Prawo do odstąpienia nie przysługuje, gdy niezgodność towaru konsumpcyjnego z umową jest nieistotna.
Kiedy konsument może żądać wymiany towaru na nowy?
Konsument jest uprawniony do zgłoszenia żądania wymiany towaru na nowy zawsze, gdy stwierdzi niezgodność towaru z umową. Sprzedawca w terminie 14 dni ma obowiązek ustosunkować się do żądania nabywcy, jeśli tego nie zrobi, uznaje się, że uznał żądanie.
Jeśli w zgłoszeniu reklamacyjnym nabywca określił, że oczekuje wymiany towaru na nowy, sprzedawca nie może wezwać nabywcy do odbioru rzeczy naprawionej. Dokonując samowolnie, wbrew żądaniu klienta, naprawy towaru, sprzedawca musi liczyć się z ryzykiem, że takie świadczenie nie zostanie przyjęte.
Przed wyborem sposobu usunięcia niezgodności towaru z umową nabywca powinien jednak zastanowić się, czy dany przypadek kwalifikuje się do żądania wymiany. Roszczenie o wymianę na nowy towaru, którego wada jest nieistotna i łatwo usuwalna ma małe szanse na uznanie przez sprzedawcę.
W takim przypadku konsument będzie zmuszony dochodzić swoich praw na drodze sądowej. W tym przypadku w ocenie sądu pozostawać będzie fakt, czy cechy niezgodności z umową uzasadniają żądanie wymiany towaru. Jeśli wada będzie nieistotna, sąd może uznać, że żądanie wymiany towaru na nowy jest nadużyciem przez konsumenta jego uprawnień.
Autor jest aplikantem radcowskim w kancelarii BSO Prawo & Podatki - Bramorski, Szermach, Okorowska we Wrocławiu. www.bramorski.pl