*Jeżeli ustawa lub umowa o pracę nie stanowią inaczej, pracodawca, którego pracownik stworzył utwór w wyniku wykonywania obowiązków ze stosunku pracy, nabywa z chwilą przyjęcia utworu autorskie prawa majątkowe, w granicach wynikających z celu umowy o pracę i zgodnego zamiaru stron. *
Przedmiotem prawa autorskiego jest każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia (utwór). Ochroną objęty może być wyłącznie sposób wyrażenia.
Utwór jest przedmiotem prawa autorskiego od chwili ustalenia, chociażby miał postać nieukończoną. Ochrona przysługuje twórcy niezależnie od spełnienia jakichkolwiek formalności. O ocenie, czy dane dzieło jest utworem w rozumieniu prawa autorskiego nie decyduje wola stron, lecz ustalenia faktyczne (por. wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 13 października 2005 r., sygn. FSK 2253/04).
Twórcą jest to każda osoba wnosząca w powstanie utworu twórczy wkład, w szczególności uwidoczniona w tym charakterze na egzemplarzu utworu, z wyłączeniem osób zajmujących się obsługą techniczną, którzy nie powinni być traktowani jako twórcy.
Na przykład w budownictwie prace projektowe, polegające na tworzeniu utworów w postaci dzieł projektowych, wykonywać *mogą wyłącznie osoby posiadające odpowiednie uprawnienia. *Za twórcę można więc uznać jedynie projektanta tj. osobę posiadającą _ uprawnienia budowlane _, natomiast statusu takiego, nie można nadać osobom opracowującym poszczególne elementy realizowanego projektu w ramach stworzonego przez twórcę projektu (dzieła) (zob. wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie z dnia 16 lutego 2010 r., I SA/Kr 1454/09).
Jak prawo autorskie chroni twórców?
[
Jak prawo autorskie chroni utwór pracowniczy? ]( http://prawo.money.pl/aktualnosci/wiadomosci/artykul/jak;prawo;autorskie;chroni;utwor;pracowniczy,186,0,645306.html )
Zgodnie z art. 12 ust. 1 prawa autorskiego, jeżeli ustawa lub umowa o pracę nie stanowią inaczej, pracodawca, którego pracownik stworzył utwór w wyniku wykonywania obowiązków ze stosunku pracy, nabywa z chwilą przyjęcia utworu autorskie prawa majątkowe w granicach wynikających z celu umowy o pracę i zgodnego zamiaru stron.
Przepis powyższy jest *przepisem o charakterze względnie obowiązującym, *zatem jeżeli wykonywanie obowiązków ze stosunku pracy ma polegać na działalności twórczej pracownika, od woli stron zależy, do kogo należeć będą autorskie prawa majątkowe. Nieokreślenie w umowie o pracę własności tych praw powoduje, że w granicach wynikających z umowy o pracę i zgodnego zamiaru stron autorskie prawa majątkowe do tych utworów nabywa pracodawca z chwilą ich przyjęcia (zob.: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 26 czerwca 1998 r., I PKN 196/98).
Ustawowe wyjątki od zasady wyrażonej w art. 12 prawa autorskiego wprowadzają art. 14 dotyczący utworów naukowych i art. 74 dotyczący programów komputerowych. Zgodnie z art. 14, jeżeli w umowie o pracę nie postanowiono inaczej, instytucji naukowej przysługuje pierwszeństwo opublikowania utworu naukowego pracownika, który stworzył ten utwór w wyniku wykonywania obowiązków ze stosunku pracy. Twórcy przysługuje prawo do wynagrodzenia. Instytucja naukowa może, bez odrębnego wynagrodzenia, korzystać z materiału naukowego zawartego w utworze oraz udostępniać ten utwór osobom trzecim, jeżeli to wynika z uzgodnionego przeznaczenia utworu lub zostało postanowione w umowie. Natomiast art. 74 ust. 3 stanowi, że prawa majątkowe do programu komputerowego stworzonego przez pracownika w wyniku wykonywania obowiązków ze stosunku pracy przysługują pracodawcy, o ile umowa nie stanowi inaczej.
Zgodnie z ustępem 4 tego artykułu, autorskie prawa majątkowe do programu komputerowego, z pewnymi zastrzeżeniami, obejmują prawo do:
- trwałego lub czasowego zwielokrotnienia programu komputerowego w całości lub w części jakimikolwiek środkami i w jakiejkolwiek formie; w zakresie, w którym dla wprowadzania, wyświetlania, stosowania, przekazywania i przechowywania programu komputerowego niezbędne jest jego zwielokrotnienie, czynności te wymagają zgody uprawnionego;
- tłumaczenia, przystosowywania, zmiany układu lub jakichkolwiek innych zmian w programie komputerowym, z zachowaniem praw osoby, która tych zmian dokonała;
- rozpowszechniania, w tym użyczenia lub najmu, programu komputerowego lub jego kopii.
Czy każdy utwór ma charakter _ pracowniczy _?
[
Prawo autorskie a prawo pracy ]( http://msp.money.pl/wiadomosci/prawo/artykul/prawo;autorskie;a;prawo;pracy,210,0,614354.html )
Aby utwór miał _ charakter pracowniczy _ niezbędne jest, aby stworzenie utworu nastąpiło _ w wyniku wykonywania obowiązków ze stosunku pracy _. Obowiązki takie mogą być sprecyzowane w umowie o pracę, w bezpośrednich poleceniach służbowych, w układach zbiorowych i normach wewnątrzzakładowych. W przypadku, gdy w umowie nie zostały wyraźnie sformułowane obowiązki w odniesieniu do twórczości autorskiej danego pracownika, należy sięgać do celu umowy o pracę i zgodnego zamiaru stron.
Nie jest wystarczającą podstawą do stwierdzenia _ pracowniczego charakteru _ utworu posłużenie się w procesie twórczym urządzeniami lub materiałami należącymi do zakładu pracy, przygotowanie utworu w czasie pracy twórcy, sfinansowanie pracy twórczej przez zakład pracy lub udział w procesie twórczym innych osób zatrudnionych w tym zakładzie, tolerowanie przez twórcę faktu eksploatowania bez porozumienia z nim utworu przez zakład pracy. Uprawnień wynikających z przepisów prawa autorskiego nie pozbawia pracownika nawet naruszenie obowiązków pracowniczych (zob.: J. Barta, R. Markiewicz, Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Komentarz, Warszawa 2003, s. 192 – 193).
Przy ustalaniu, czy w przypadku konkretnego stosunku pracy przewidziane jest wykonywanie czynności o charakterze twórczym i jaka część wynagrodzenia stanowi honorarium przydatne są postanowienia umów o pracę. Analizując orzecznictwo sądów administracyjnych w omawianym zakresie można sformułować wniosek – który podzielił Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie w przytoczonym wyżej wyroku z dnia 16 lutego 2010 r. – że pracownik może, w ramach stosunku pracy, stworzyć utwór i że wynagrodzenie pracownicze może w części (bądź wyjątkowo w całości) stanowić honorarium za autorskie prawa majątkowe do stworzonego utworu, do którego stosuje się 50-procentowe koszty uzyskania.
Jak wskazuje się w orzecznictwie, w sytuacji, w której jedynie część czynności wykonywanych przez pracownika w ramach umowy o pracę skutkowała powstaniem utworów w rozumieniu prawa autorskiego, dla zastosowania 50-procentowej stawki kosztów uzyskania przychodów konieczne było wyodrębnienie wynagrodzenia odpowiadającego tym czynnościom oraz pozostałej jego części związanej z normalnym wykonywaniem obowiązków pracowniczych. Należy pamiętać, że ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych nie przewiduje możliwości szacunkowego ustalania ilości pracy tzw. _ twórczej _ w całej ilości pracy danego pracownika, twórcy. Z tego powodu umowa o pracę powinna przewidywać rozróżnienie wynagrodzenia na część związaną z wykonywaniem obowiązków pracowniczych i część związaną z korzystaniem z praw autorskich (por. wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 19 czerwca 2002 r. I SA/Łd 1991/2000).
Monika Kowalczyk jest rzecznikiem patentowym z Chałas i Wspólnicy Kancelarii Prawnej