Ustawowy zakaz konkurencji członków zarządu. Jakie sankcje?

Na członkach zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, niezależnie od umów zawartych przez nich ze spółką, ciąży ustawowy zakaz prowadzenia działalności konkurencyjnej. Zatem nawet w przypadku braku zawarcia przez strony umowy o zakazie konkurencji, są oni w pewnym zakresie skrępowani przepisami ustawy. Oczywiście, z uwagi na niejednoznaczne brzmienie przepisów oraz charakter sankcji, doradza się zawarcie z członkami zarządu stosownej umowy o zakazie konkurencji, w której doprecyzowane zostaną zakazane czynności oraz dokładnie wskazane konsekwencje za naruszenie zakazu.

Ustawowy zakaz konkurencji, ciążący na członkach zarządu, obejmuje zakaz zajmowania się interesami konkurencyjnymi oraz uczestniczenia w spółkach konkurencyjnych, w tym przez pełnienie określonych funkcji, posiadanie określonej liczby akcji bądź udziałów lub prawo do powoływania członka zarządu.

Zgodnie z treścią art. 211 Ustawy z 15 września 2000 roku Kodeks spółek handlowych Dz.U.2013.1030 j.t. (Dalej jako K.s.h.) członek zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością nie może, bez zgody spółki, zajmować się interesami konkurencyjnymi, ani też uczestniczyć w spółce konkurencyjnej jako wspólnik spółki cywilnej, spółki osobowej, czy jako członek organu spółki kapitałowej, bądź uczestniczyć w innej konkurencyjnej osobie prawnej jako członek organu. Przedmiotowy zakaz swoim zakresem obejmuje również udział w konkurencyjnej spółce kapitałowej, w przypadku posiadania przez członka zarządu, co najmniej 10 proc. udziałów lub akcji tej spółki albo prawa do powoływania, co najmniej jednego członka zarządu.

Przez zajmowanie się interesami konkurencyjnymi rozumie się przede wszystkim indywidualne prowadzenie działalności gospodarczej. Przy czym należy zaznaczyć, iż może to być działalność prowadzona we własnym imieniu, ale również za pośrednictwem innych osób (agenci, komisanci). Przyjmuje się, iż zakaz obejmuje również pełnienie funkcji prokurenta, pełnomocnika, bycie pracownikiem w spółce lub osobie prawnej konkurencyjnej. Ponadto, zakaz może obejmować również podejmowanie czynności w ramach wspólnoty mieszkaniowej, jeśli wspólnota zajmuje się podobną działalnością (tak m.in. A Kidyba Komentarz do art. 211 Kodeksu spółek handlowych, stan prawny na 30 czerwca 2013 r.). Według niektórych autorów samo doradzanie podmiotowi konkurencyjnemu stanowi już naruszenie zakazu konkurencji.

Zakaz konkurencji obejmuje uczestnictwo w spółce konkurencyjnej jako wspólnik spółki cywilnej lub spółki osobowej. Należy zwrócić uwagę, iż zakaz obejmuje także występowanie w roli komandytariusza w spółce komandytowo-akcyjnej, niezależnie od udziału w kapitale zakładowym spółki, podczas gdy przy spółkach kapitałowych zakaz obejmuje jedynie posiadanie co najmniej 10 proc. udziałów lub akcji. Należy zaznaczyć, iż w przeciwieństwie do prowadzenia działalności konkurencyjnej, uczestnictwo w spółce nie wymaga żadnej aktywności ze strony członka zarządu, zakazane jest bowiem również bierne uczestnictwo czyli sankcjonowany jest sam fakt posiadania udziałów lub akcji.

Niezależnie od wspomnianych wyżej należy zaznaczyć, iż ustawodawca nie ustanowił wprost zakazu uczestnictwa w organach spółki osobowej tj. w zarządzie spółki partnerskiej lub radzie nadzorczej spółki komandytowo-akcyjnej. Z mocy ustawy natomiast, wprost jest zakazane uczestniczenie w kapitałowej spółce konkurencyjnej lub innej konkurencyjnej osobie prawnej jako członek jej organu. Niektórzy autorzy twierdzą, iż z tak przyjętej regulacji można wysnuć wniosek, że faktycznie zakaz konkurencji nie obejmuje uczestnictwa w organach osobowych spółek prawa handlowego.

Ustawowy zakaz konkurencji członków zarządu obejmuje również zakaz posiadania co najmniej 10 proc. udziałów lub akcji spółki konkurencyjnej lub prawa do powoływania co najmniej jednego członka zarządu. Przy czym niektórzy autorzy wskazują, iż literalne brzmienie przepisu może sugerować, że zakaz nie obejmuje sytuacji, w której członek zarządu, co prawda ma prawo do powoływania co najmniej jednego członka zarządu spółki konkurencyjnej, ale nie posiada statusu wspólnika.

Zakaz konkurencji określony w K.s.h. nie ma charakteru bezwzględnego. Zgodnie z treścią przywołanego przepisu, zakaz obejmuje działania podejmowane przez członka zarządu lub posiadanie statusu wspólnika tylko i wyłącznie bez zgody spółki. Spółka oczywiście może wyrazić zgodę na podejmowanie określonych działań przez członka zarządu. W takim przypadku, jeśli umowa spółki nie stanowi inaczej, zgody udziela organ uprawniony do powołania zarządu. Zatem, jeżeli umowa spółki milczy zarówno w kwestii sposobu powoływania zarządu jak i sposobu wyrażania zgody na zajmowanie się interesami konkurencyjnymi, stosownej zgody mogą udzielić wspólnicy podejmując uchwałę.

Czytaj więcej [ ( http://static1.money.pl/i/h/107/270443.jpg ) ] (http://prawo.money.pl/aktualnosci/okiem-eksperta/artykul/spor;gospodarczy;w;rosji;kto;moze;reprezentowac;polska;firme,130,0,1312898.html) *Spór w Rosji. Kto może reprezentować firmę? * Interesy przedsiębiorców zagranicznych przed sądem w Rosji mogą reprezentować nie tylko adwokaci, ale też konsultanci z innych państw i konsulowie.

Na marginesie należy tylko zaznaczyć, iż w doktrynie odróżniany jest zakaz prowadzenia działalności konkurencyjnej od obowiązku lojalnościowego wobec spółki, który to obowiązek ma charakter bezwzględny.

Sankcja za naruszenie zakazu konkurencji nie została wprost uregulowana w przywołanym przepisie. W przypadku dokonania naruszenia możliwe jest odwołanie członka zarządu z pełnionej funkcji, nawet wówczas, gdy możliwość taka zgodnie z treścią art. 203 § 2 K.s.h. ograniczona jest tylko do ważnych przyczyn. W przypadku, gdy członek zarządu jest jednocześnie wspólnikiem możliwe jest wystąpienie z powództwem o wyłączenie ze spółki. Ponadto, w przypadku wyrządzenia szkody spółce członek zarządu może zostać zobowiązany do jej naprawienia na podstawie art. 293 K.s.h., a gdy powstanie znaczna szkoda majątkowa - również pociągnięty do odpowiedzialności karnej, w związku z treścią art. 296 Ustawy z 6 czerwca 1997 roku Kodeks karny.

Należy również zaznaczyć, iż zakaz prowadzenia działalności konkurencyjnej przez członków zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością może, w konkretnych stanach faktycznych, wynikać z innych przepisów prawa m.in. art. 3 oraz 11 Ustawy z 16 kwietnia 1993 roku o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji, art. 6-9 Ustawy z 16 lutego 2007 roku o ochronie konkurencji i konsumentów, art. 17 Ustawy z 2 lipca 2004 roku o swobodzie działalności gospodarczej, czy chociażby art. 100 Ustawy z 26 czerwca 1974 roku Kodeks pracy.

Z uwagi na niejednoznaczną treść przepisu oraz fakt, iż nie obejmuje on wszystkich sytuacji, co do których wspólnicy chcieliby zastosować zakaz konkurencji, bez wątpienia lepszym rozwiązaniem jest zawarcie stosownych umów z członkami zarządu. W szczególności, że zakaz konkurencji należy interpretować ściśle (por. wyr. SN z 11 stycznia 2007 roku sygn. akt: II CSK 400/06).

W praktyce udowodnienie wysokości poniesionej szkody może okazać się bardzo utrudnione, w szczególności, jeśli miałaby ona polegać na utraceniu korzyści. Stąd też lepszym rozwiązaniem wydaje się zawarcie stosownej umowy z członkami zarządu, w której doprecyzowany zostanie zarówno sam zakaz konkurencji, jak i konsekwencje jego naruszenia. Takie rozwiązanie w pełniejszym zakresie zagwarantuje spółce, że jej interesy nie zostaną naruszone, a jeśli jednak zostaną, to pociągnie to za sobą adekwatną sankcję.

Autor jest adwokatem w kancelarii prawniczej Siwek Gaczyński & Partners