Jakie są skutki podatkowe umorzenia lub przedawnienia zobowiązań osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą?
Z jednej strony umorzenie lub przedawnienie zobowiązań stanowi pozytywną informację dla przedsiębiorcy. Dług umorzony lub przedawniony nie będzie mógł być podstawą skutecznego postępowania przed sądem. Ale radość przedsiębiorcy zazwyczaj jest przedwczesna, gdyż poza skutkami w zakresie prawa cywilnego zdarzenie takie wywołuje skutki w zakresie prawa podatkowego
Ustawodawca zrównał, co do zasady, umorzone i przedawnione zobowiązania, w tym kredyty i pożyczki, z przychodem osiągniętym z działalności gospodarczej (art. 14 ust. 2 pkt ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych - tekst jedn. - Dz. U. z 2000 r., Nr 14, poz. 176 z późn. zm). Jako wyjątek od tej zasady ogólnej wskazano umorzone pożyczki z Funduszu Pracy oraz kwoty stanowiące równowartość umorzonych zobowiązań, w tym także umorzonych pożyczek (kredytów), jeżeli umorzenie zobowiązań jest związane z postępowaniem upadłościowym z możliwością zawarcia układu w rozumieniu przepisów prawa upadłościowego i naprawczego.
_ Umorzone i przedawnione zobowiązania stają się przychodem podlegającym opodatkowaniu razem z pozostałymi źródłami przychodu w momencie umorzenia lub przedawnienia. _Umorzone i przedawnione zobowiązania stają się przychodem podlegającym opodatkowaniu razem z pozostałymi źródłami przychodu w momencie umorzenia lub przedawnienia. Co do momentu umorzenia należy pamiętać, że umorzenie wymaga oświadczenia woli obu stron stosunku prawnego.
A więc sama deklaracja wierzyciela nie wystarcza by stwierdzić zaistnienie przychodu po stronie dłużnika. Dopiero przyjęcie przez niego umorzenia wywołuje skutki prawne - zarówno cywilne jak i podatkowe.
Interesująca jest kwestia określenia wysokości przychodu, gdy umorzone lub przedawnione zobowiązanie wynikało z faktury wykazującej podatek VAT.
Zgodnie z jedną z dopuszczalnych interpretacji przychodem powinna być kwota brutto, gdyż ustawodawca użył sformułowania ,,wartość zobowiązań" a długu nie dzieli się na należność netto i podatek. Zgodnie z drugą interpretacją skoro za przychód ze sprzedaży uważa się przychód pomniejszony o należny podatek od towarów i usług, to zasadę taką należy stosować analogicznie w przypadku przychodu z tytułu przedawnionych zobowiązań.
Obie interpretacje są, co do zasady, poprawne ale tylko druga z nich uzyskała potwierdzenie w ramach oficjalnych interpretacji podatkowych.
Należy również pamiętać, że przychód powstanie po stronie dłużnika także wtedy, gdy zrzeknie się on prawa do korzystania z zarzutu przedawnienia a nawet gdy przedawnione zobowiązanie zapłaci. Przedawnione a zapłacone zobowiązanie również nie stanowiło dla dłużnika kosztu uzyskania przychodu.
Drugą stroną medalu w przypadku umorzenia lub przedawnienia zobowiązań jest sytuacja wierzyciela, który stracił możliwość dochodzenia wierzytelności. Wierzytelności przedawnione nigdy nie stanowią kosztów uzyskania przychodów; umorzone zobowiązania zaś tylko w określonych przypadkach.
ZOBACZ TAKŻE:
Zasada ogólna - przewidziana w art. 23 ust. 1 pkt 40 i 41 - stanowi że nie uważa się za koszty uzyskania przychodów:
- umorzonych pożyczek, jeżeli ich umorzenie nie jest związane z postępowaniem upadłościowym z możliwością zawarcia układu w rozumieniu przepisów prawa upadłościowego i naprawczego
- umorzonych wierzytelności, z wyjątkiem tych, które uprzednio na podstawie art. 14 zostały zarachowane jako przychody należne.
Przychodami należnymi są kwoty należne, nawet jeżeli nie zostały faktycznie otrzymane, po wyłączeniu wartości zwróconych towarów, udzielonych bonifikat i skont.
Te przepisy zawierają więc wskazanie kiedy umorzenie może zostać uznanie za kosztu uzyskania przychodu. Poza spełnieniem tych przesłanek musi zostać spełniona jeszcze oczywiście przesłanka związku kosztu z przychodem, gdyż kosztami uzyskania przychodów są koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów.
Do kosztów uzyskania przychodów zaliczyć można wyłącznie należność główną - odsetki nigdy nie będą stanowiły kosztów.
Aby zaliczyć do kosztów uzyskania przychodów umorzone zobowiązania konieczne jest również posiadanie pisemnego i jednoznacznego co do kwoty oświadczenia dłużnika o zgodzie na zwolnienie go z długu. Bez takiego dokumenty wykazanie kosztu w razie ewentualnej kontroli podatkowej będzie bardzo utrudnione.
Autor jest prawnikiem z Kancelarii BSO Prawo i Podatki Bramorski Szermach Okorowska we Wrocławiu