*Na terenie Unii Europejskiej może zostać utworzona spółka europejska, czyli spółka handlowa w formie europejskiej spółki akcyjnej (zgodnie z art. 1 rozporządzenia Rady Unii Europejskiej nr 2157/2001 z dnia 8.10.2001r.). *
Powołanie tego rodzaju bytu prawnego ma na celu umożliwienie przedsiębiorcom, których działalność wykracza poza granice jednego państwa członkowskiego, połączenie ich potencjałów gospodarczych oraz rozwoju w skali europejskiej. Stanowi tym samym ponadnarodową strukturę organizacyjną funkcjonującą w krajach członkowskich UE obok krajowych podmiotów prawa handlowego. Spółka europejska jest autonomiczną konstrukcją prawną posiadającą osobowość prawną. Na gruncie ustawodastw krajów członkowskich UE winna być więc traktowana jak spółka akcyjna, utworzona zgodnie z przepisami krajowymi. Spółka europejska powstaje z chwilą wpisu do właściwego rejestru w państwie członkowskim siedziby statutowej spółki. Dokumenty oraz dane dotyczące spółki podlegają ujawnieniu i ogłoszeniu. Wpis do rejestru musi zostać ogłoszony oraz opublikowany w Dzienniku Urzędowym UE.
Spółkę europejską można utworzyć poprzez zmiany strukturalne w istniejących już spółkach tj. przez:
Połączenie spółek akcyjnych
Spółka europejska może powstać tylko w wyniku połączenia kilku spółek akcyjnych, z których co najmniej dwie podlegają prawu różnych państw członkowskich Unii Europejskiej. Takie połączenie określa się mianem fuzji transgranicznej, z której nowo powstała spółka jest spółką europejską. Spółka europejska może zostać utworzona w wyniku procesu inkorporacji, w której spółka przejmująca przybiera formę spółki europejskiej. Jeśli chodzi natomiast o warunki formalne, to należy przygotować plan połączenia spółek, sprawozdanie o zasadności połączenia, ogłoszenie zamiaru połączenia w dziennikach urzędowych oraz zbadanie planu połączenia przez biegłych. Po dokonaniu czynności przygotowawczych niezbędne jest zatwierdzenie planu połączenia oraz zbadanie planu przez właściwy organ. Organ państwa członkowskiego ustala, czy połączenie nastąpiło zgodnie z obowiązującym prawem państwa członkowskiego.
Utworzenie spółki zależnej
Spółkę zależną, inaczej spółkę córkę, mogą utworzyć spółki osobowe, spółki kapitałowe oraz inne osoby prawne, zarówno prawa prywatnego jak i publicznego, jak również sama spółka europejska, z których co najmniej dwie podlegają prawu różnych państw członkowskich UE lub od co najmniej 2 lat posiadają spółkę zależną, podlegającą prawu innego państwa członkowskiego lub oddział w innym państwie członkowskim. Utworzenie zależnej spółki europejskiej w drodze subskrypcji jej akcji wymaga przygotowania planu przekształcenia, który jest następnie ujawniany i badany przez biegłych, oraz musi zostać zatwierdzony przez radę nadzorczą.
Utworzenie spółki holdingowej
Spółkę holdingową (tzw. spółkę matkę) mogą założyć jedynie spółki akcyjne i spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, z których co najmniej dwie podlegają prawu różnych państw członkowskich UE lub od co najmniej 2 lat posiadają spółkę zależną podlegającą prawu innego państwa członkowskiego lub oddział w innym państwie członkowskim. W ten sposób powstaje ponadnarodowa grupa kapitałowa, na której szczycie znajduje się spółka europejska. W przeciwieństwie do połączenia spółek w wyniku procesu założycielskiego spółki nie tracą osobowości prawnej lecz nadal funkcjonują jako spółki zależne od spółki europejskiej, która z kolei jest właścicielem większości akcji w tych spółkach.
Przekształcenie spółki akcyjnej w spółkę europejską
Spółka europejska może powstać, również przez przekształcenie w spółkę europejską spółki akcyjnej, podlegającej wyłącznie jednemu prawu państwa członkowskiego i mającej siedzibę statutową oraz główny zarząd na terenie Wspólnoty, jeżeli spółka przekształcana od co najmniej 2 lat posiada spółkę zależną podlegającą prawu innego państwa członkowskiego.
W związku z tym, że w państwach członkowskich UE obowiązują różne formy administrowania spółkami akcyjnymi, ustawodawca europejski przewidział możliwość wyboru przez założycieli i akcjonariuszy pomiędzy systemem monistycznym a dualistycznym organów spółki. W pierwszym z systemów występuje organ administrujący, który dysponuje zarówno uprawnieniami zarządczymi jak i nadzorczymi. W systemie dualistycznym, funkcje zarządcze wykonuje organ zarządzający, który jest nadzorowany przez organ nadzorujący.
Autorka jest aplikantem radcowskim z Kancelarii BSO Prawo & Podatki we Wrocławiu