W najbliższym czasie trafi do Sejmu projekt Komisji Kodyfikacyjnej Prawa Cywilnego o zmianie ustawy - Kodeks cywilny, w którym uregulowana zostanie nowa instytucja prawna, tzw. służebność przesyłu, obok istniejących już na gruncie k.c. służebności gruntowych i osobistych.
W dotychczasowym orzecznictwie i doktrynie wielokrotnie zwracano uwagę na konieczność ustawowej regulacji kwestii korzystania z cudzych gruntów przez przedsiębiorstwa przesyłowe. Proponowana nowelizacja regulować będzie kwestię instalowania oraz korzystania z urządzeń przesyłowych umiejscowionych na gruntach prywatnych.
Aktualne brzmienie przepisów Kodeksu cywilnego dopuszcza obciążenie danej nieruchomości prawem na rzecz właściciela innej nieruchomości (tzw. nieruchomości władnącej), którego treść polegać może m.in. na tym, że właściciel nieruchomości władnącej może korzystać w oznaczonym zakresie z nieruchomości obciążonej.
Co prawda w wyroku z dnia 8 września 2006 r. (II CSK 112/06) Sąd Najwyższy uznał, że służebność gruntowa może być w pewnych przypadkach ustanowiona również na rzecz przedsiębiorstwa, któremu taka służebność służy.
W związku z tym jednak, iż obecne brzmienie przepisów, zgodnie z wykładnią językową, pozwala na ustanowienie służebności jedynie w celu zwiększenia użyteczności *ZOBACZ TAKŻE: *Masz działkę musisz zgodzić się na słup rurę w ziemi
nieruchomości, a nie przedsiębiorstwa, w pełni uzasadnione stało się wprowadzenie prawnego uregulowania tzw. służebności przesyłu.
Do tej pory w praktyce prawo przedsiębiorstwa do korzystania z cudzego gruntu oparte było o umowy, np. dzierżawę czy użytkowanie, albo tytuł prawnorzeczowy.
Zgodnie z założeniami projektu nowelizującego Kodeks cywilny, po wprowadzeniu zmian w przepisach, nieruchomość będzie można obciążyć na rzecz przedsiębiorcy, który zamierza wybudować lub którego własność stanowią urządzenia np. doprowadzające wodę lub energię elektryczną, prawem polegającym na tym, że przedsiębiorca ten będzie mógł korzystać w oznaczonym zakresie z nieruchomości obciążonej, zgodnie z przeznaczeniem tych urządzeń (tzw. służebność przesyłu).
Służebność przesyłu ustanawiana będzie na rzecz przedsiębiorcy - właściciela urządzeń służących do doprowadzania lub odprowadzania płynów, pary, gazu, energii elektrycznej oraz inne urządzenia.
_ Służebność przesyłu ustanawiana będzie na rzecz przedsiębiorcy - właściciela urządzeń służących do doprowadzania lub odprowadzania płynów, pary, gazu, energii elektrycznej oraz inne urządzenia. Powstanie służebności przesyłu oparte będzie na podstawie umowy między właścicielem nieruchomości a przedsiębiorcą. _Przedsiębiorca będzie mógł korzystać z nieruchomości w zakresie zgodnym z przeznaczeniem urządzeń przesyłowych, np. wejść na nieruchomość w celu naprawy bądź konserwacji.
Powstanie służebności przesyłu oparte będzie na podstawie umowy między właścicielem nieruchomości a przedsiębiorcą. Zgodnie z art. 245 § 2 k.c., jedynie oświadczenie właściciela nieruchomości wymagać będzie formy aktu notarialnego. Ustanowienie służebności przesyłu będzie odpłatne lub nieodpłatne.
Zauważyć należy, iż jeżeli właściciel nieruchomości odmówi zawarcia umowy o ustanowienie służebności przesyłu, a służebność taka jest konieczna dla właściwego korzystania z urządzeń przesyłowych, przedsiębiorca może żądać przed sądem jej ustanowienia za wynagrodzeniem.
Po wygaśnięciu służebności przedsiębiorca będzie musiał usunąć urządzenia przesyłowe. Sama służebność będzie przechodzić na nabywcę przedsiębiorstwa bądź urządzeń, natomiast wygaśnie najpóźniej wraz z zakończeniem likwidacji przedsiębiorstwa.
Dodatkowo, według projektu nowelizacji zmieniony zostanie również art. 49 k.c. Zgodnie z jego obecnym brzmieniem, urządzenia służące do doprowadzania lub odprowadzania wody, pary, gazu, prądu elektrycznego oraz inne urządzenia podobne nie należą do części składowych gruntu lub budynku, jeżeli wchodzą w skład przedsiębiorstwa lub zakładu. Art. 49 Kodeksu cywilnego obowiązuje w powyższym, niezmienionym kształcie od momentu wejścia k.c. w życie.
_ Jeżeli właściciel nieruchomości odmówi zawarcia umowy o ustanowienie służebności przesyłu, a służebność taka jest konieczna dla właściwego korzystania z urządzeń przesyłowych, przedsiębiorca może żądać przed sądem jej ustanowienia za wynagrodzeniem. _Zgodnie z niejednolitą wykładnią w tym zakresie, takie urządzania na cudzym gruncie stawały się przedmiotem własności osoby będącej właścicielem przedsiębiorstwa, a podstawą prawną przejścia własności był art. 191 k.c., który stanowi, że własność nieruchomości rozciąga się na rzecz ruchomą, która została połączona z nieruchomością w taki sposób, że stała się jej częścią składową.
Od niedawna linia orzecznicza Sądu Najwyższego wskazuje natomiast, iż ani art. 49 k.c. ani art. 191 k.c. nie stanowią samoistnej podstawy nabycia własności urządzeń objętych treścią art. 49 k.c. przez podmiot prowadzący przedsiębiorstwo (por. m.in. uchwała SN z dnia 8 marca 2006 r. III CZP 105/05).
W projekcie nowelizacji uregulowana została zasadnie kwestia własności ww. urządzeń. Zgodnie z nowym brzmieniem art. 49 Kodeksu cywilnego, osoba, która poniosła koszty budowy urządzeń i jest ich właścicielem, będzie mogła żądać, aby przedsiębiorca, który przyłączył urządzenia do swojej sieci, nabył ich własność za odpowiednim wynagrodzeniem. Nabycie własności urządzeń będzie możliwe również bez wynagrodzenia, jeżeli tak zostanie uzgodnione pomiędzy stronami.
Z żądaniem przeniesienia własności urządzeń będzie mógł wystąpić również sam przedsiębiorca. Wprowadzenie ww. regulacji umożliwi stronom samodzielne kształtowanie łączącego je stosunku prawnego, co odpowiada zasadom gospodarki wolnorynkowej, w tym zasadzie swobody umów.
Planowane zmiany kodeksu cywilnego, zarówno w aspekcie wprowadzenia służebności przesyłu, jak i zmiany brzmienia art. 49 k.c. mają na celu wyeliminowanie przynajmniej części sporów pomiędzy właścicielami działek a przedsiębiorstwami utrzymującymi na nich różne instalacje oraz z nich korzystających. Zmierzają również do usystematyzowania regulacji prawnych oraz wprowadzenia jasnych i jednoznacznych reguł określających status urządzeń przesyłowych.