1 stycznia 2016 roku weszła w życie długo oczekiwana przez przedsiębiorców ustawa Prawo restrukturyzacyjne uchwalona przez Sejm 15 maja 2015 r. Jak wynika z uzasadnienia ustawy, intencją ustawodawcy było wprowadzenie instrumentów umożliwiających skuteczne przeprowadzenie restrukturyzacji przedsiębiorstwa dłużnika, w konsekwencji czego pozwalałoby to na uniknięcie jego likwidacji. Podkreślić bowiem należy, iż praktyka obrotu gospodarczego wskazuje, że bardzo często bardziej opłacalnym dla wierzycieli jest utrzymanie przedsiębiorstwa dłużnika na rynku aniżeli ogłoszenie jego upadłości.
Trzeba pamiętać, iż termin upadłość ma negatywny wydźwięk w odbiorze społecznym, co w praktyce dla przedsiębiorstwa dłużnika wiąże się z brakiem możliwości nawiązania współpracy z kontrahentami z uwagi na doklejenie łatki "upadły".
W konsekwencji powyższych założeń, w ustawie uregulowano cztery rodzaje postępowań restrukturyzacyjnych, na które składają się:
- postępowanie o zatwierdzenie układu,
- przyspieszone postępowanie układowe,
- postępowanie układowe
- oraz postępowanie sanacyjne.
Zatem przedsiębiorca, którego kondycja finansowa jest niezwykle trudna będzie miał szansę skorzystać z jednego z czterech wyżej wymienionych postępowań celem dokonania restrukturyzacji przedsiębiorstwa, z jednoczesną ochroną interesów wierzycieli w jak największym stopniu.
Czy się wyróżnia przyspieszone postępowanie układowe?
Na wstępie rozważań o przyspieszonym postępowaniu układowym, wskazać należy na art. 3 prawa restrukturyzacyjnego (dalej jako p.r.) określający kryterium poziomu wierzytelności spornych, od którego to niewątpliwie zależy możliwość prowadzenia jednego z wyżej wspomnianych postępowań. Stosownie do treści art. 3 ust. 3 p.r. przyspieszone postępowanie układowe może być prowadzone, jeżeli suma wierzytelności spornych uprawniających do głosowania nad układem nie przekracza 15 proc. sumy wierzytelności uprawniających do głosowania nad układem. Jeżeli niniejsza przesłanka zaistnieje, przeprowadzone postępowanie pozwoli dłużnikowi na zawarcie układu po uprzednim sporządzeniu i zatwierdzeniu spisu wierzytelności w trybie uproszczonym.
Wniosek o otwarcie przyspieszonego postępowania układowego wraz z oświadczeniem
o prawdziwości danych zawartych we wniosku składa dłużnik. Do najważniejszych wymogów formalnych wniosku określonych w art. 227 p.r. należą:
- propozycje układowe wraz ze wstępnym planem restrukturyzacyjnym oraz odpisami propozycji układowych w liczbie wystarczającej do doręczenia wszystkim wierzycielom (art. 227 ust. 1 pkt 2 p.r.),
- aktualny wykaz majątku z szacunkową jego wyceną (art. 227 ust. 1 pkt 4 p.r.),
- wykaz wierzycieli z podaniem imienia i nazwiska albo nazwy oraz miejsca zamieszkania albo siedziby, adresu i wysokości wierzytelności każdego z nich,
- terminów zapłaty, z określeniem czy wierzytelność jest objęta układem z mocy prawa, czy może zostać objęta układem po wyrażeniu zgody przez wierzyciela (art. 227 ust. 1 pkt 6 p.r.),
- suma wierzytelności z wyszczególnieniem sumy wierzytelności objętych układem z mocy prawa oraz sumy wierzytelności, która może zostać objęta układem po wyrażeniu zgody przez wierzyciela (art. 227 ust. 1 pkt 7),
- wykaz wierzytelności spornych z podaniem imienia i nazwiska albo nazwy wierzycieli, miejsca zamieszkania albo siedziby, ich adresów i wysokości żądanej przez każdego z nich wierzytelności, terminów zapłaty oraz zwięzłym przedstawieniem podstawy sporu (art. 227 ust. 1 pkt 8),
- suma wierzytelności spornych (art. 227 ust. 1 pkt 9).
Niemniej jednak należy podkreślić, iż wymóg określenia wierzytelności spornych jest niezwykle ważny, a to ze względu na wyżej omówioną przesłankę kryterium poziomu wierzytelności spornych.
Mało tego, złożenie przez dłużnika wniosku o otwarcie przyspieszonego postępowania układowego pociąga za sobą negatywną konsekwencję finansową w postaci konieczności przedstawienia przez dłużnika dowodu uiszczenia zaliczki na poczet wydatków tegoż postępowania w wysokości przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw bez wypłat nagród z zysku w III kwartale roku poprzedniego, ogłoszonego przez Prezesa GUS. Zgodnie z Obwieszczeniem Prezesa GUS z 16 października 2015 roku przeciętne miesięczne wynagrodzenie w sektorze przedsiębiorstw bez wypłat nagród z zysku w trzecim kwartale 2015 roku wyniosło 4080,09 zł.
Ponadto, sąd będzie mógł zobowiązać dłużnika do uiszczenia zaliczki w wyższej kwocie i to pod rygorem umorzenia postępowania. Takie rozwiązanie wynika z tego, iż ustawodawca nie skorzystał w niniejszym postępowaniu, jak to zresztą uczynił w postępowaniu układowym i sanacyjnym, z wyartykułowania negatywnej przesłanki otwarcia postępowania przyspieszonego w postaci uprawdopodobnienia przez dłużnika zdolności do bieżącego zaspokajania kosztów postępowania i powstałych po ich otwarciu.
Wniosek o otwarcie przyspieszonego postępowania układowego rozpoznaje sąd restrukturyzacyjny, którym jest sąd rejonowy - sąd gospodarczy w terminie tygodniowym od dnia złożenia wniosku. Wedle ustawodawcy nie było uzasadnionym udzielenie sądowi dłuższego terminu rozpatrzenia wniosku, a to z uwagi na to, iż na tym etapie rola sądu ogranicza się właściwie do zbadania jednej przesłanki w postaci kryterium poziomu wierzytelności spornych.
Istotę niniejszych wywodów stanowią jednak skutki otwarcia przyspieszonego postępowania układowego. Jak wskazuje się w literaturze, przyspieszone postępowanie układowe co do skutków jest zbliżone do postępowania upadłościowego z możliwością zawarcia układu. I tak zgodnie z treścią art. 238 p.r. po stronie dłużnika powstaje obowiązek udzielania wyjaśnień sędziemu - komisarzowi oraz nadzorcy sądowemu, obowiązek udostępniania dokumentów przedsiębiorstwa i majątku, a nadto obowiązek umożliwienia nadzorcy sądowemu zapoznania się z przedsiębiorstwem, w szczególności
z księgami rachunkowymi.
Zważyć należy, iż wyżej wymienione obowiązki dłużnik winien wykonywać na wyraźnie żądanie sędziego komisarza lub nadzorcy sądowego, ale także z własnej inicjatywy, jeżeli uważa iż zachodzi ku temu potrzeba z uwagi na prawidłowy przebieg postępowania. Co ważne, ustawodawca mając na uwadze ochronę interesów wierzycieli, zapewnił im możliwość wszczęcia czy to postępowania sądowego, czy to administracyjnego celem dochodzenia wierzytelności ujętych w spisie wierzytelności, mimo otwarcia przyspieszonego postępowania sądowego.
Poza tym, dłużnik będzie obowiązany informować nadzorcę sądowego o toczących się ww. postępowaniach dotyczących masy układowej, bowiem art. 277 ust. 4 p.r. wymienia procesowe czynności dyspozytywne dłużnika w postaci uznania roszczenia, zrzeczenia się roszczenia, zawarcia ugody lub przyznania okoliczności istotnych dla sprawy przez dłużnika. Jeżeli dłużnik nie wypełni tegoż obowiązku i nie uzyska wymaganej zgody, to w rezultacie czynność dokonana przez dłużnika zgodnie z brzmieniem przepisu nie wywiera wówczas skutków prawnych. Wedle zapatrywania doktryny, czynność która nie wywiera skutków prawnych winna być pominięta, tak jakby dłużnik nigdy jej nie dokonał.
Warto zwrócić uwagę na to, co się dzieje z postępowaniem egzekucyjnym dotyczącym wierzytelności objętych układem z mocy prawa zainicjowanego przed otwarciem przyspieszonego postępowania układowego. Wówczas toczące się postępowanie egzekucyjne ulega zawieszeniu z dniem otwarcia omawianego postępowania. Niewątpliwie niniejsze rozwiązanie jest słuszne, albowiem prowadzenie postępowania egzekucyjnego po dniu otwarcia przyspieszonego postępowania układowego byłoby niecelowe, a to z uwagi na charakter i cel tegoż trybu postępowania. Niemniej jednak, nie należy wysuwać wniosku, iż zawieszenie postępowania egzekucyjnego będzie skutkowało koniecznością zwrotu sum uzyskanych w toku egzekucji przed dniem otwarcia przyspieszonego postępowania układowego. Wręcz przeciwnie, wypłata wyegzekwowanych sum będzie w pełni skuteczna wobec wierzyciela. W rezultacie, przekazaniu do masy układowej podlegać będą sumy uzyskane w postępowaniu egzekucyjnym przed dniem otwarcia przyspieszonego postępowania układowego, które nie zostały
wypłacone wierzycielowi.
Abstrahując od powyższych wywodów, zaakcentować trzeba, iż w zwykłym postępowaniu układowym i postępowaniu sanacyjnym sędzia komisarz zatwierdza spis wierzytelności dopiero po upływie terminu na wniesienie sprzeciwów. Co więcej, sędzia komisarz rozpoznaje sprzeciw w terminie dwóch miesięcy od dnia jego wniesienia. Tymczasem w świetle art. 264. ust. 1 p.r. o terminie zgromadzenia wierzycieli zwołanego w celu przyjęcia układu sędzia-komisarz zawiadamia wierzycieli umieszczonych w spisie wierzytelności, jednocześnie doręczając im propozycje układowe, informację o podziale wierzycieli umieszczonych w spisie wierzytelności ze względu na kategorie interesów, informację o sposobie głosowania na zgromadzeniu wierzycieli oraz pouczenie o treści przepisów.
Dlatego też, mając na uwadze powyższe rozważania, należy stwierdzić, iż przyspieszone postępowanie układowe pozwala zadłużonemu przedsiębiorcy na szybkie i skuteczne przeprowadzenie restrukturyzacji przedsiębiorstwa.
Autorka jest aplikantem radcowskim w Kancelarii Radców Prawnych K & L Legal Granat i Wspólnicy Sp.k.