Tytułową problematykę reguluje ustawa z 1984 r. prawo przewozowe. Zgodnie z przepisami ustawy, jednym z podstawowych obowiązków przewoźnika jest zapewnienie podróżnemu, w szczególności osobie niepełnosprawnej, bezpiecznych i wygodnych warunków podróży.
Przewóz powinien być wykonywany środkami transportu dostosowanymi do danego przewozu. Niedopuszczalne jest wysyłanie, zwłaszcza w daleką, podróż pojazdu w złym stanie technicznym.
Po stronie przewoźnika leży obowiązek zapewnienia należytej obsługi podróżnych. W konsekwencji, zanim rozpocznie swoją działalność, musi podać do publicznej wiadomości zakres swojego działania, a w szczególności adresy punktów odprawy, tj. przystanków wymienionych w rozkładzie jazdy, oraz sposób zawierania umowy przewozu.
_ Przewoźnik jest obowiązany podać do publicznej wiadomości ustalone lub stosowane przez niego taryfy lub cenniki. Wszystko to zmierza do zapewnienia podróżnemu, który jest konsumentem, równoprawnej pozycji w stosunku do przewoźnika, jako podmiotu działającego profesjonalnie w zakresie przewozu. _
Podróżny powinien mieć świadomość, że w chwili nabycia biletu na przejazd zawiera z przewoźnikiem umowę. W rezultacie, od tego momentu jest związany treścią regulaminu obsługi pasażerów ustalonego przez przewoźnika, który stanowi integralną treść umowy. Warunkiem mocy wiążącej regulaminu, jest jednak łatwość dostępu pasażera do jego treści.
Przewoźnik odpowiada za szkodę, jaką podróżny poniósł wskutek przedwczesnego odjazdu środka transportowego, a także za szkodę powstałą jako skutek opóźnionego przyjazdu lub odwołania regularnie kursującego środka transportowego. W przypadku szkody powstałej na skutek przedwczesnego odjazdu, przewoźnik odpowiada niezależnie od tego czy był on przez niego zawiniony.
W ostatnich dwóch wypadkach odpowiedzialność przewoźnika powstaje tylko wtedy, gdy szkoda wynikła z jego winy umyślnej lub rażącego niedbalstwa.
Roszczeń dotyczących naprawienia szkody powstałej jako rezultat przedwczesnego, opóźnionego odjazdu bądź jego odwołania można dochodzić na drodze sądowej, ale dopiero po bezskutecznym wyczerpaniu drogi reklamacji.
Reklamację składa się do przedsiębiorcy prowadzącego przedsiębiorstwo przewozowe, który powinien się do niej ustosunkować w ciągu 14 dni. Nie zajęcie stanowiska w tym terminie jest równoznaczne z uwzględnieniem reklamacji.
Jeżeli reklamacja nie zostanie uwzględniona, podróżny może się zwrócić na drogę sądową. Nie należy z tym zbytnio zwlekać, gdyż wszystkie roszczenia z umowy przewozu osób przedawniają się z upływem roku od dnia wykonania przewozu, a gdy przewóz nie został wykonany, od dnia, kiedy miał być wykonany. Natomiast bieg przedawnienia zawiesza się na okres od dnia wniesienia reklamacji do dnia udzielenia odpowiedzi na reklamację, nie dłużej jednak niż na okres trzech miesięcy.
Prawem podróżnego przyznanym mu przez ustawodawcę jest możliwość zmiany biletu. Pasażer może też zrezygnować z biletu, ale powinien to zrobić przed rozpoczęciem podróży albo w miejscu zatrzymania pojazdu, który już ruszył w trasę. Wysiąść można tylko w miejscu, w którym planowane są przystanki. Skutkiem dokonanych przez podróżnego zmian będzie obowiązek dopłaty różnicy należności lub prawo do zwrotu części ceny przez przewoźnika.
Podróżnemu, który odstąpił od umowy przewozu przysługuje zwrot należności stosowny do nie wykorzystanego świadczenia po potrąceniu części należności (tzw. odstępnego). Jednak nie można pobierać odstępnego, jeżeli podróżny odstąpi od umowy przewozu z przyczyn występujących po stronie przewoźnika.
Zmiana biletu może polegać również na przesunięciu terminu odjazdu, bądź zmianie miejscowości przeznaczenia czy klasy środka transportowego. O planowanych zmianach trzeba jednak uprzedzić przewoźnika, który powinien dać podróżnemu odpowiednie poświadczenie. W związku ze skróceniem podróży, w razie zmiany celu podróży, pasażerowi przysługuje zwrot części kosztów.
_ Tak jak w przypadku większości umów cywilnoprawnych, pewne obowiązki leżą także po stronie korzystających z usług przewozu. Przede wszystkim będzie to przestrzeganie przepisów porządkowych panujących w danym środku transportu. _
Podróżnemu, którego usunięto ze środka transportowego, przysługuje zwrot należności za bilet, stosowny do niewykorzystanego świadczenia przewozowego po potrąceniu części należności (odstępnego) ustalonej w regulaminie przewozu.
Potrącenia takiego nie można stosować, gdy podróżny odstąpił od umowy przewozu z przyczyn występujących po stronie przewoźnika.
Autor: dr Urszula Roguzińska Autorka jest prawnikiem w kancelarii BSO - Prawo & Podatki - Bramorski Szermach Okorowska we Wrocławiu