*Prowadzenie działalności gospodarczej przez przedsiębiorców łączy się często z przekazywaniem przez nich danych osobowych podmiotom _ zewnętrznym _. Przyczyną przekazania może być obowiązek nałożony na przedsiębiorcę w przepisie prawa lub własna decyzja przedsiębiorcy. *
W jaki sposób można dane osobowe przekazać? Służą temu dwie procedury, o których mowa w ustawie o ochronie danych osobowych (ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. o ochronie danych osobowych; Dz. U. z 2002 r., nr 101, poz. 926 – tekst jednolity) – udostępnienie danych osobowych i powierzenie ich przetwarzania.
Udostępnienie danych osobowych uregulowane jest w art. 29 Ustawy. Przepis ten rozróżnia udostępnienie danych osobowych osobom lub podmiotom uprawnionym do ich otrzymania na mocy przepisów prawa (np. Policji lub Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego), a także pozostałym osobom i podmiotom, którym takiego uprawnienia nie nadano i które muszą w sposób wiarygodny uzasadnić potrzebę posiadania danych osobowych. Samo uzasadnienie jednak nie wystarczy.
Udostępnienie danych osobowych takiemu podmiotowi nie może naruszyć praw i wolności osoby, której dane dotyczą, a ponadto nie może obejmowaćtzw. danych _ wrażliwych _ (danych osobowych, wskazanych w art. 27 ust. 1 Ustawy – zalicza się do nich m.in. dane ujawniające poglądy polityczne, a także dane o stanie zdrowia czy nałogach).Udostępnienie danych następuje na pisemny i umotywowany wniosek, zawierający informacje umożliwiające wyszukanie żądanych danych osobowych w zbiorze oraz wskazujący zakres i przeznaczenie tych danych (art. 29 ust. 3 Ustawy).
Od zasady tej uczyniono wyjątek na rzecz podmiotów uprawnionych ustawowo do uzyskania danych, które mogą pozyskać dane także w sposób określony w odrębnych ustawach, w szczególności na podstawie imiennych upoważnień nadanych funkcjonariuszom właściwych służb.
Innym sposobem przekazania danych _ na zewnątrz _ jest przewidziana w art. 31 Ustawy możliwość powierzenia przetwarzania danych osobowych. Warunkiem koniecznym przekazania danych w ten sposób nie jest jednak złożenie wniosku, lecz zawarcie umowy w formie pisemnej.
Umowa taka musi określać w swej treści zakres (rodzaj operacji składających się na przetwarzanie, jakie mogą być wykonywane na danych osobowych przez podmiot, któremu przetwarzanie danych powierzono - np. zbieranie, utrwalanie, wyświetlanie, przechowywanie, zmienianie powierzonych danych) i cel przetwarzania danych. Choć nie jest to wyraźnie w Ustawie wskazane, umowa taka powinna również wyraźnie określać jaki rodzaj danych osobowych (imię, nazwisko, itp.) podlega powierzeniu oraz w jakim zbiorze dane te są umieszczone.
Mając na względzie powyższe uregulowania, warto przybliżyć podstawowe wymogi oraz przedstawić zasadnicze następstwa udostępnienia oraz powierzenia przetwarzania danych osobowych.
Aby móc udostępnić dane osobowe lub powierzyć ich przetwarzanie, przedsiębiorca winien posiadać status administratora danych osobowych (art. 7 pkt 4 Ustawy), czyli powinien mieć on możliwość decydowania o celach i środkach przetwarzania danych osobowych. Jak już wskazano, administrator danych może je udostępnić (co do zasady) na wniosek. Co ważne, w obecnym stanie prawnym nie obowiązuje żaden, odgórnie ustalony wzór wniosku o udostępnienie danych osobowych.
Zdarza się zatem, iż wnioski o udostępnienie danych konstruowane są z uwzględnieniem elementów, zawartych w nieobowiązującym już wzorze wniosku o udostępnienie danych osobowych, stanowiącym załącznik nr 1 do rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 3 czerwca 1998 r. w sprawie określenia wzorów wniosku o udostępnienie danych osobowych, zgłoszenia zbioru danych do rejestracji oraz imiennego upoważnienia i legitymacji służbowej inspektora Biura Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych (Dz. U. z 1998 r., nr 80, poz. 522 z późn. zm.; rozporządzenie to zostało uchylone z dniem 1 maja 2004 r.).
W ocenie autora, jakkolwiek wspomniany wzór może stanowić podstawę do poprawnego sformułowania wniosku o udostępnienie danych osobowych, to przed ich udostępnieniem należy jednak przede wszystkim stwierdzić zgodność wniosku z wymogami z art. 29 ust. 3 Ustawy. Wśród przedstawicieli doktryny prezentowany jest pogląd, iż udostępnienie danych osobowych może – podobnie jak powierzenie przetwarzania – nastąpić także na podstawie umowy.
Nie sposób się z tym poglądem nie zgodzić, zważywszy na fakt, iż stanowi to znaczne ułatwienie dla przedsiębiorców prowadzących działalność gospodarczą, która jest związana z przekazywaniem danych ich kontrahentom. Umowa taka powinna jednak – zdaniem autora – mieć formę pisemną (dla celów dowodowych) oraz co najmniej określać: jakich danych dotyczy udostępnienie, przeznaczenie tych danych oraz cel ich przetwarzania.
Z zastosowaniem którejkolwiek z opisywanych procedur przekazania danych wiążą się odmienne następstwa ich wykorzystania. Podstawowym skutkiem udostępnienia danych osobowych jest zyskanie przez odbiorcę danych (podmiot, któremu dane udostępniono) statusu administratora danych. Oznacza to, że podmiot otrzymujący dane zostaje w stosunku do tych danych decydentem co do celów i środków ich przetwarzania. W tym miejscu należy zaznaczyć, iż co do zasady, zebrane dane osobowe winny być przetwarzane w tym celu, dla którego zostały zebrane.
Dlatego też odbiorca danych, któremu dane udostępniono, powinien przetwarzać dane w tym samym celu co udostępniający. Ustawa dopuszcza jednak w art. 26 ust. 2 odstępstwo od zasady _ związania celem _, o ile przetwarzanie danych w celu innym niż cel zebrania danych nie będzie naruszać praw i wolności osoby, której dane dotyczą oraz spełnione zostaną dodatkowe przesłanki opisane w tym przepisie. W innej sytuacji, aniżeli podmiot, któremu dane udostępniono, jest podmiot, któremu powierzono przetwarzanie danych.
Przetwarzając dane, pozostaje on bowiem w ścisłym związku (którego źródłem jest umowa) z administratorem danych, lecz sam administratorem nie zostaje. Wynika to z charakteru umowy (zlecenie dokonywania na rzecz administratora określonych w umowie operacji na danych) oraz z ustawowego obowiązku przetwarzania danych wyłącznie w zakresie i celu przewidzianym w umowie (czyli w zakresie i celu ustalanym de facto przez administratora).
Udostępniając dane osobowe lub powierzając ich przetwarzanie, na administratorze tych danych spoczywa szczególna odpowiedzialność. Jako administrator danych osobowych, jest on – na mocy przepisów Ustawy – zobowiązany spełniać szereg obowiązków związanych z ochroną przetwarzanych danych osobowych, w tym obowiązki związane z zastosowaniem odpowiednich środków technicznych i organizacyjnych zapewniających ochronę przetwarzanych danych osobowych odpowiednią do zagrożeń (art. 36-39a Ustawy). Z tego też względu, przed przekazaniem danych powinien on zbadać, czy podmiot, który otrzyma dane, będzie je przetwarzał zgodnie z ustawą oraz umową lub wnioskiem.
Powierzając przetwarzanie, administrator danych będzie nadto odpowiedzialny nie tylko za zgodne z ustawą przetwarzanie danych oraz wypełnienie poszczególnych obowiązków wynikających z ustawy przez siebie samego ale także przez podmiot, któremu dane powierzył.
Wybierając procedurę przekazania danych osobowych, przedsiębiorca powinien pamiętać o podstawowych różnicach pomiędzy udostępnieniem a powierzeniem przetwarzania oraz następstwach prawnych wynikających z tych różnic. Przede wszystkim jednak powinien zadbać o to, aby przekazanie danych nastąpiło zgodnie ze wszystkimi wymogami określonymi w Ustawie, a w szczególności aby zarówno on, jak i podmiot otrzymujący dane osobowe nie naruszyli praw osób, których dane dotyczą.
Autor jest aplikantem radcowskim w Kancelarii Prawniczej Włodzimierz Głowacki i Wspólnicy sp.k. z siedzibą w Poznaniu