Odprawa jest należna pracownikowi _ spełniającemu _ warunki do nabycia renty/emerytury. Nie otrzyma jej pracownik, który w momencie rozwiązywania stosunku pracy za porozumieniem stron nie osiągnął jeszcze wieku emerytalnego.
Przepisy prawa pracy niejednokrotnie nakładają na pracodawcę obowiązek świadczenia określonej sumy w związku z zakończeniem stosunku pracy przez podwładnych. Tego typu świadczeniem jest m.in. odprawa emerytalno-rentowa.
Charakter prawny i zasady przyznawania odprawy reguluje art. 921 Kodeksu pracy (kp). Zgodnie z powołanym przepisem odprawa pieniężna należy się pracownikowi, który spełnia warunki uprawniające do renty z tytułu niezdolności do pracy (odprawa rentowa) lub warunki uprawniające do emerytury (odprawa emerytalna), i którego stosunek pracy ustał w związku z przejściem na tę rentę lub emeryturę. Zatem z faktu utraty statusu pracownika w celu nabycia statusu rencisty (emeryta) wynika powstanie roszczenia pieniężnego na rzecz osoby odchodzącej z zakładu pracy.
Odprawa emerytalno-rentowa jest zaliczana do należności z tytułu wykonywanej pracy, pomimo iż pozostaje w ścisłym związku z momentem ustania stosunku pracy.
Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 29 maja 1996 r. wysokość odprawy z art. 921 kp ustalana jest na takich samych zasadach jak ekwiwalent pieniężny za niewykorzystany urlop. Charakter odprawy sankcjonuje także judykatura, stwierdzając iż odprawa emerytalna (rentowa) podlega podatkowi dochodowemu od osób fizycznych na zasadach przewidzianych dla przychodów ze stosunku pracy (tak orzekł Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 7 marca 2002 r., III RN 44/01). Poza tym, odprawa podlega ochronie przed potrąceniami na tych samych zasadach jak wynagrodzenie za pracę, czyli zgodnie z art. 87 kp (wyrok Sądu Najwyższego w wyroku z dnia 17 lutego 2004 r., sygn. I PK 217/03).
Dla rozstrzygnięcia, czy omawiane świadczenie jest pracownikowi należne, kluczową kwestią staje się wyjaśnienie związku pomiędzy ustaniem stosunku pracy, a przejściem na rentę/emeryturę. Najbardziej typową sytuacją będzie przyznanie odprawy pracownikowi, który zakończył angaż w celu przejścia na rentę/emeryturę, co wskazuje na związek czasowy i przyczynowy.
Jednak praktyka i bogate orzecznictwo Sądu Najwyższego dopuszczają także powiązania innego rodzaju. Dla przykładu, należna jest odprawa osobie, która przeszła na rentę inwalidzką dopiero po pewnym czasie od ustania stosunku pracy, jeżeli jeszcze w czasie zatrudnienia aż do momentu przejścia na rentę osoba ta pobierała nieprzerwanie zasiłek chorobowy (por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 7 stycznia 2000 r. sygn. III ZP 18/99). Należy też pamiętać, że Kodeks pracy posługuje się pojęciem _ ustania _, a nie rozwiązania stosunku pracy. Dzięki temu odprawę nabyć może także pracownik, którego umowa o pracę wygasła na skutek upływu czasu na jaki była zawarta. W każdym wypadku jednak stosunek pracy musi ulec zakończeniu w związku z przejściem na rentę lub emeryturę.
Równie ważna jest przesłanka spełniania warunków do renty/emerytury. Zgodnie z art. 921 § 1 kp nie wystarczające do przyznania odprawy jest przejście na rentę lub emeryturę w związku z ustaniem stosunku pracy. Odprawa jest bowiem należna pracownikowi _ spełniającemu _ warunki do nabycia renty/emerytury co oznacza, że już w chwili ustania stosunku pracy pracownik musi spełniać wymagania pozwalające mu na ubieganie się o emeryturę lub rentę. Przykładowo, nie nabędzie prawa do odprawy emerytalnej pracownik, który w momencie rozwiązywania stosunku pracy za porozumieniem stron nie osiągnął jeszcze wieku emerytalnego (uchwała Sądu Najwyższego z dnia 3 marca 1989 r., III PZP 7/89).
Co do zasady, odprawa emerytalno-rentowa przysługuje w wysokości jednomiesięcznego wynagrodzenia. Od gwarantowanego minimum ustawowego dopuszczalne są jednak wyjątki. Zgodnie z zasadą uprzywilejowania pracownika (art. 18 § 1 kp), przepisy normujące warunki pracy i płacy mogą przewidywać korzystniejsze w tym zakresie rozwiązania (np. regulaminy wynagradzania, układy zbiorowe, przepisy dot. określonych kategorii pracowników, czy też klauzule zawarte w umowach o pracę).
Ponadto do ustalania wysokości świadczenia stosuje się, zgodnie z powołanym wyżej rozporządzeniem, zasady obliczania wysokości ekwiwalentu za niewykorzystany urlop wypoczynkowy. Do obliczenia przysługującej pracownikowi odprawy należy zsumować jedynie wysokość podstawowych składników jego wynagrodzenia (przysługujących w miesiącu ustania stosunku pracy) i przemnożyć przez wynikającą z przepisów wielokrotność (co do zasady - przez 1). Tak obliczone świadczenie jest wymagalne począwszy od następującego po dniu ustania stosunku pracy. Odprawa emerytalno-rentowa jest świadczeniem jednorazowym (art. 921§ 2 kp) - także w tym znaczeniu że pracownik, który nabył w przeszłości odprawę rentową, nie nabędzie już odprawy emerytalnej.
Interesujący jest stosunek odprawy emerytalno-rentowej do innych, niekiedy konkurencyjnych świadczeń. Orzecznictwo w sprawach pracowniczych wskazuje, iż w określonych wypadkach obowiązek wypłaty odprawy emerytalnej/rentowej powstaje na rzecz pracowników pobierających np. rentę szkoleniową, czy też odprawę z tytułu zwolnień grupowych.
Autor jest radcą prawnym, partnerem w Kancelarii Malinowski, Płachta & Wspólnicy
Czytaj w Money.pl Dodaj wykresy do Twojej strony internetowej