Często wierzyciele chcąc zmobilizować dłużników do uregulowania wymagalnych zobowiązań decydują się na dokonanie wpisu informacji o zadłużeniu do Krajowego Rejestru Długów Biura Informacji Gospodarczej SA, bądź też innego z czterech funkcjonujących obecnie na rynku rejestrów dłużników.
Oczywiście, aby wierzyciel mógł przekazać do biura informacje gospodarcze o zobowiązaniu dłużnika, czy to przedsiębiorcy, czy konsumenta, muszą zostać łącznie spełnione przesłanki określone w art. 14 lub art. 15 ustawy o udostępnianiu informacji gospodarczych i wymianie danych warunki, do których zaliczyć należy m.in. pochodzenie zobowiązania, łączna kwota wymagalnych zobowiązań czy termin wymagalności roszczenia.
Obecnie do Krajowego Rejestru Długów Biura Informacji Gospodarczej SA notorycznie wpisywane są wierzytelności przedawnione bądź nieistniejące. Niewątpliwe praktyki takie mogą godzić nie tylko w dobra osobiste osób fizycznych i przedsiębiorców, ale także w podstawową zasadę obrotu prawnego, a mianowicie pewność tegoż obrotu.
Co do zasady, nie można przekazywać do biura informacji gospodarczej informacji nieprawdziwej i niespełniającej wymogów przewidzianych w art. 14 oraz 15 ustawy o udostępnianiu informacji gospodarczych i wymianie danych. Na podstawie art. 29 Ustawy wierzyciel zobowiązany jest niezwłocznie, nie później niż w terminie 14 dni od powzięcia informacji o spłacie długu, albo o jego nieistnieniu, do wystąpienia do rejestru dłużników z żądaniem usunięcia informacji o tym zobowiązaniu i dłużniku. Analogicznie sytuacja przedstawia się, gdy dłużnik wnioskuje do wierzyciela o usunięcie nieprawdziwych czy nieaktualnych informacji (art. 30 Ustawy). Sankcje dla nieuczciwego (zgłaszającego nieprawdziwe informacje) wierzyciela mogą być wyjątkowo bolesne. Na podstawie art. 47 i art. 48 ust. 1 Ustawy, może zostać on ukarany grzywną nawet do 30 tysięcy złotych.
Obowiązująca ustawa umożliwia jednak dokonanie wpisu do rejestru dłużników wierzytelności przedawnionych. Jest to swoista luka prawna, bowiem wierzyciele z obawy przed podniesieniem przez dłużnika zarzutu przedawnienia unikają dochodzenia swoich roszczeń na drodze sądowej. Alternatywą dla nich jest więc dokonanie przelewu wierzytelności na fundusz windykacyjny, który następnie zgłasza wymagalną wierzytelność do rejestru dłużników. Gdy dane takie zostaną ujawnione przez rejestr, dłużnik nie ma możliwości ich usunięcia, często nie posiada on bowiem dokumentów potwierdzających wygaśnięcie lub nieistnienie zobowiązania. Nieuczciwi wierzyciele poprzez żądanie zapłaty pod rygorem wpisu do rejestru dłużników, przymuszają więc dłużników do regulowania przedawnionych zobowiązań, co stanowi naruszenie zasad współżycia społecznego i dóbr osobistych dłużników. _ _
Niestety na gruncie aktualnej ustawy o udostępnianiu informacji gospodarczych i wymianie danych, bezczynność wierzyciela, który w ustawowym terminie nie podjął działań zmierzających do wyegzekwowania swojej należności, zyskuje swoistą ochronę, a dłużnik, jak wspomniano powyżej, nie dysponuje skutecznymi środkami prawnymi umożliwiającymi przeciwdziałanie nieuczciwym praktykom wierzycieli.
Dłużnik, którego dobre imię lub reputacja zostały naruszone w związku z wpisem do KRD wierzytelności przedawnionej może jednak dochodzić ochrony swoich dóbr osobistych na drodze cywilnej na podstawie art. 24 par. 1 Kodeksu Cywilnego z 23 kwietnia 1964 r. (Dz.U. Nr 16 poz. 93 ze zm.). W szczególności, dłużnikowi przysługuje roszczenie o zaniechanie dalszego naruszania dóbr osobistych przez nieuczciwego wierzyciela. W razie dokonanego naruszenia dóbr osobistych, dłużnik może także żądać od wierzyciela dopełnienia czynności potrzebnych do usunięcia skutków naruszenia, w szczególności złożenia stosownego oświadczenia.
Ponadto na podstawie art. 448 K.c. dłużnik może także dochodzić zadośćuczynienia pieniężnego za szkodę niematerialną powstałą w związku z działaniami prowadzącymi do umieszczenia przedawnionej wierzytelności w rejestrze dłużników. Jeżeli w wyniku wpisu do rejestru po stronie dłużnika wystąpiła jakakolwiek szkoda majątkowa dłużnika (np. nie uzyskał kredytu bankowego i w związku z tym powstała dalej idąca szkoda majątkowa) ma możliwość dochodzenia odpowiedniego odszkodowania. Umieszczenie w Krajowym Rejestrze Długów czy innych tego typu rejestrach, sformułowań jednoznacznie pejoratywnie określających osoby, o których informacja tam jest zamieszczona, narusza dobre imię zarówno konsumenta jak i przedsiębiorcy, którego dotyczy.
Rządowe Centrum Legislacji prowadzi od dłuższego czasu prace nad projektem zmian do ustawy o udostępnianiu informacji gospodarczych i wymianie danych gospodarczych przygotowanym przez Ministerstwo Gospodarki. Projekt zmiany ustawy o udostępnianiu informacji gospodarczych i wymianie danych gospodarczych, ma na celu wzmocnienie pozycji dłużnika oraz wprowadza instytucję sprzeciwu dłużnika wobec wpisu, uzupełnioną o szczegółowe postępowanie reklamacyjne w sytuacji zamiaru przekazania przez wierzyciela informacji kwestionowanej przez dłużnika. Ponadto na gruncie tej zmiany proponowane jest wprowadzenie nowych zasad przekazywania do biur i publikowania informacji gospodarczych o zobowiązaniach konsumentów.
Kancelaria Radców Prawnych K&L Legal Granat i Wspólnicy Sp. K. w związku z dużą ilością spraw klientów związanych z nieprawidłowymi wpisami do rejestrów dłużników i długotrwałym procesem legislacyjnym, wystosowała pismo do Rządowego Centrum Legislacji z oficjalnym zapytaniem o stan zaawansowania prac legislacyjnych nad wspomnianym wyżej projektem. Rozwiązania zaproponowane w projekcie zmiany do ustawy niewątpliwie uchronią dłużników przed negatywnymi skutkami działań wierzycieli, naruszających nie tylko zasady współżycia społecznego, ale także podstawowe standardy obrotu gospodarczego.
Reasumując, wskazać należy, że mimo braku uregulowań ustawowych dotyczących dokonywania wpisu do KRD wierzytelności przedawnionych, dłużnicy nie są całkowicie bezbronni w przypadku, gdy nieuczciwy wierzyciel wpisze ich dane do rejestru dłużników. Niemniej jednak społecznie pożądane jest precyzyjne uregulowanie tych kwestii w ustawie o udostępnianiu informacji gospodarczych i wymianie danych, tak aby pokrzywdzeni dłużnicy mieli dostęp do środków prawnych umożliwiających im przede wszystkim aktywne przeciwdziałanie nieuczciwym praktykom wierzycieli, a nie tylko następczą ochronę dóbr osobistych realizowaną na drodze sądowej.
Autorka jest aplikantką adwokacką w Kancelarii Radców Prawnych K & L Legal Granat i Wspólnicy Sp. K.