Instytucja złożenia przedmiotu świadczenia do depozytu sądowego pozwala na zwolnienie z obowiązku dłużnika, który z przyczyn od siebie niezależnych nie może wykonać zobowiązania.
Jeżeli na skutek okoliczności, za które nie ponosi odpowiedzialności, dłużnik nie wie kto jest wierzycielem, nie zna miejsca zamieszkania bądź siedziby wierzyciela, wierzyciel nie ma pełnej zdolności do czynności prawnych ani przedstawiciela uprawnionego do przyjęcia świadczenia, wreszcie gdy powstał spór co do tego kto jest wierzycielem, nieuprawnionym byłoby obarczanie dłużnika skutkami opóźnienia w spełnieniu świadczenia (np. obowiązkiem zapłaty odsetek za opóźnienie).
Dzięki złożeniu przedmiotu do depozytu sądowego, w świetle prawa, powstaje taki stan, jakby dłużnik świadczenie spełnił. Warto jednak podkreślić, że taki skutek ma tylko ważne złożenie do depozytu. Dłużnik, który chce skorzystać z opisywanej instytucji musi przygotować wniosek zawierający: określenie zobowiązania, wskazanie okoliczności uzasadniających złożenie, dokładne oznaczenie przedmiotu, który ma być złożony oraz osoby, której przedmiot ma być wydany i warunki, pod którymi wydanie ma nastąpić.
_ Dzięki złożeniu przedmiotu do depozytu sądowego, w świetle prawa, powstaje taki stan, jakby dłużnik świadczenie spełnił. Warto jednak podkreślić, że taki skutek ma tylko ważne złożenie do depozytu. _Wniosek wnosi się do sądu miejsca wykonania zobowiązania, chyba że nie da się go ustalić. W takim wypadku właściwym będzie sąd miejsca zamieszkania wierzyciela, a gdy wierzyciel jest nieznany lub nieznane jest miejsce jego zamieszkania, sąd miejsca zamieszkania dłużnika. Jeśli zobowiązanie zostało zabezpieczone wpisem w księdze wieczystej, właściwy jest sąd miejsca położenia nieruchomości.
W postępowaniu o złożenie przedmiotu świadczenia do depozytu sądowego sąd nie bada prawdziwości twierdzeń zawartych we wniosku. Ocenia jedynie, czy według przytoczonych okoliczności złożenie do depozytu jest prawnie uzasadnione. Oznacza to, że jeżeli do depozytu została złożona suma pieniężna w przypadku, gdy wierzytelność jest sporna pomiędzy kilkoma osobami, sąd w postępowaniu o wydanie przedmiotu z depozytu nie będzie badał komu z tych osób należna jest sporna wierzytelność.
_ W lutym 2007 r. weszła w życie ustawa o likwidacji niepodjętych depozytów. Depozyt nieodebrany, po upływie wskazanego w ustawie czasu, jest likwidowany przez sąd, zaś likwidacja polega na przejściu praw do depozytu na rzecz Skarbu Państwa. _Złożenie przedmiotu świadczenia do depozytu sądowego będzie mogło być dokonane dopiero po uzyskaniu zezwolenia sądu. Jeśli jednak przedmiotem świadczenia są pieniądze polskie, złożenia do depozytu można będzie dokonać także przed uzyskaniem zezwolenia sądu.
W wypadku takim dłużnik powinien równocześnie ze złożeniem pieniędzy zgłosić wniosek o zezwolenie na złożenie do depozytu. W razie uwzględnienia tego wniosku złożenie do depozytu będzie uważane za dokonane w chwili, w której rzeczywiście nastąpiło.
Po przyjęciu depozytu sąd wydaje dłużnikowi pokwitowanie.
W lutym 2007 r. weszła w życie ustawa o likwidacji niepodjętych depozytów. Jej przepisy dotyczą depozytów znajdujących się w dyspozycji jednostek sektora finansów publicznych w rozumieniu art. 4 ust. 1 ustawy z 30 czerwca 2005r. o finansach publicznych (Dz.U. Nr 249, poz. 2104).
| Według przepisów ustawy depozytami są: |
| --- |
| a. środki pieniężne, papiery wartościowe i rzeczy złożone do depozytu sądowego, co do których zapadło prawomocne orzeczenie o wydaniu ich uprawnionemu, b. rzeczy stanowiące dowody rzeczowe oraz rzeczy zatrzymane, co do których zapadło prawomocne orzeczenie o wydaniu ich uprawnionemu lub złożeniu do depozytu sądowego, c. środki pieniężne, papiery wartościowe i rzeczy złożone do depozytu oraz jako kaucje i wadia. |
Przy tym przepisy ustawy obejmują także niepodjęte depozyty istniejące w dniu wejścia w życie ustawy, tj. 22.02.2007r. W takim przypadku na poczet terminu do wezwania do odbioru depozytu zalicza się okres, przez jaki depozyt znajdował się w dyspozycji przechowującego depozyt.
Zakres przedmiotowy ustawy nie obejmuje rzeczy, pieniędzy i papierów wartościowych złożonych do depozytu, jeżeli przepisy szczególne regulują postępowanie związane ze złożeniem ich do depozytu i likwidacją w razie ich niepodjęcia.
Nowa regulacja przewiduje, że depozyt nieodebrany, po upływie wskazanego w ustawie czasu, jest likwidowany przez sąd, zaś likwidacja polega na przejściu praw do depozytu na rzecz Skarbu Państwa.
Z punktu widzenia stron likwidacja nie zmienia faktu, iż dłużnik nie jest już do niczego zobowiązany, a wierzyciel po pewnym czasie nie tylko nie może już odebrać depozytu, ale i nie ma od kogo domagać się wykonania zobowiązania. Natomiast z chwilą likwidacji depozytu na Skarb Państwa przechodzą wszelkie korzyści i ciężary, jakie przyniósł on od dnia, gdy znalazł się w dyspozycji przechowującego depozyt.
Termin do odbioru depozytu wynosi 3 lata od dnia doręczenia wezwania do odbioru uprawnionemu. Wezwanie powinno nastąpić niezwłocznie po złożeniu depozytu bądź uzyskaniu informacji o okolicznościach uniemożliwiających odebranie depozytu.
_ Termin do odbioru depozytu wynosi 3 lata od dnia doręczenia wezwania do odbioru uprawnionemu. Wezwanie powinno nastąpić niezwłocznie po złożeniu depozytu bądź uzyskaniu informacji o okolicznościach uniemożliwiających odebranie depozytu. _Jedynie gdy uprawniony nie jest znany albo niemożliwe jest ustalenie jego miejsca zamieszkania (siedziby) na podstawie ewidencji, rejestrów lub zbiorów danych, wezwanie do odbioru może nastąpić po upływie 3 lat od dnia złożenia przedmiotu do depozytu. W przypadku braku możliwości doręczenia wezwania lub nieustalenia uprawnionego, przechowujący depozyt wywiesza wezwanie w swojej siedzibie.
Dodatkowo, jeśli wartość szacunkowa depozytu przekracza kwotę 5.000 PLN, przechowujący depozyt dokonuje ogłoszenia w dzienniku poczytnym w danej miejscowości lub w Biuletynie Informacji Publicznej.
Likwidację niepodjętego depozytu stwierdza sąd na wniosek przechowującego depozyt, a jeżeli przechowującym jest sąd, likwidację stwierdza sąd z urzędu. Depozyty, które przeszły na własność Skarbu Państwa, przechowujący depozyt przekazuje naczelnikowi właściwego urzędu skarbowego.
Autorka jest prawnikiem z Kancelarii BSO Prawo & Podatki