Koszty auta zastępczego po wypadku. Kiedy można je odzyskać?

Od momentu podjęcia uchwały siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z 17 listopada 2011 roku, zgodnie z którą poszkodowany wskutek wypadku komunikacyjnego może domagać się zwrotu celowych i ekonomicznie uzasadnionych wydatków na najem pojazdu zastępczego, do sądów wpłynęła lawina pozwów. Nie wszystkie roszczenia są jednak uzasadnione.

W praktyce ubezpieczeniowej na długo przed podjęciem uchwały Sądu Najwyższego z 17 listopada 2011 roku (sygn. akt: III CZP 5/11) ukształtował się pogląd, że odszkodowanie, mające na celu skompensowanie następstw wypadku komunikacyjnego w ramach obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych, powinno obejmować także koszty najmu innego pojazdu (tzw. auta zastępczego). Wątpliwości budziło jednak to, gdzie leży granica normalnych następstw szkody, skoro odszkodowanie nie może jednocześnie stać się źródłem wzbogacenia poszkodowanego, a zakłady ubezpieczeń zobowiązane są do racjonalnego gospodarowania zgromadzonymi składkami. W praktyce, zwrot kosztów najmu auta zastępczego najczęściej otrzymywali jedynie przedsiębiorcy, wykorzystujący uszkodzony lub zniszczony pojazd w toku prowadzonej działalności.

Wspomniana wyżej uchwała miała na celu ujednolicenie orzecznictwa sądów powszechnych oraz praktyki ubezpieczeniowej. Sąd Najwyższy wyraził w niej pożądane społecznie zapatrywanie, iż odpowiedzialność ubezpieczyciela w zakresie OC posiadacza pojazdu mechanicznego za uszkodzenie albo zniszczenie innego pojazdu, który nie służył do prowadzenia działalności gospodarczej, obejmuje także celowe i ekonomicznie uzasadnione wydatki na najem auta zastępczego. Zdaniem Sądu, odpowiedzialność ta nie jest uzależniona od tego, czy poszkodowany miał możliwość korzystania z komunikacji zbiorowej.

Orzeczenie to wzmocniło pozycję poszkodowanych w wypadkach komunikacyjnych, ale przede wszystkim istotnie przyczyniło się do gwałtownego wzrostu zainteresowania najmem pojazdów zastępczych w Polsce. Znaczna część przedsiębiorstw działających w tej branży mogła bowiem rozpocząć działalność w tzw. _ systemie kredytowym _, polegającym na dochodzeniu zapłaty czynszu na drodze sądowej bezpośrednio od ubezpieczyciela oraz zaoferować swoje usługi także konsumentom.

W konsekwencji, do sądów wpłynęła niespotykana dotąd liczba pozwów w drobnych i jednocześnie stosunkowo skomplikowanych sprawach, gdyż w większości przypadków udowodnienie dochodzonego roszczenia wymaga udziału biegłego. Z kolei z punktu widzenia konsumentów, oferta firm wynajmujących pojazdy jest bardzo atrakcyjna, gdyż - przynajmniej początkowo - najem pojazdu nie wiąże się z żadnymi kosztami. Trzeba jednak zaznaczyć, że skutki zaistniałej sytuacji prędzej czy później będą musiały znaleźć odzwierciedlenie we wzroście cen polis ubezpieczeniowych.

Kwestie te dostrzegają obecnie nie tylko zakłady ubezpieczeń, ale również sądy powszechne, które w swoim orzecznictwie zdają się odchodzić od bezrefleksyjnego aprobowania stanowiska Sądu Najwyższego. Warto bowiem pamiętać, że refundacji mogą podlegać tylko faktycznie poniesione, celowe i ekonomicznie uzasadnione wydatki poszkodowanego. Ponadto poszkodowany swoimi działaniami powinien dążyć do minimalizowania rozmiarów już powstałej szkody, co w praktyce oznacza, iż w niektórych sytuacjach (m.in. w przypadku nieznacznych uszkodzeń auta lub jeżeli uszkodzony samochód był używany jedynie sporadycznie lub wcale) kosztami najęcia innego pojazdu nie będzie można obciążyć ubezpieczyciela. Wówczas to poszkodowany będzie musiał zapłacić - często bardzo wysoki - czynsz najmu.

Autor jest aplikantem radcowskim w Chałas i Wspólnicy Kancelaria Prawna