Zgodnie z treścią art. 483 Kodeksu cywilnego strony umowy zobowiązaniowej mogą zastrzec w niej, że naprawienie szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania niepieniężnego może nastąpić prze zapłatę określonej sumy. Kara umowna ma zatem charakter odszkodowawczy.
Obowiązek jej zapłaty powstaje tylko wówczas, gdy jest ona zastrzeżona w umowie stron. Zatem kara umowna nie może być ustalona w sposób dorozumiany.
Dotyczy ona obowiązku zapłaty odszkodowania w przypadku niewykonania bądź nienależytego wykonania zobowiązania niepieniężnego, zatem instytucja kary umownej nie dotyczy zobowiązań pieniężnych (tu charakter kompensacyjny mają m.in. odsetki). Zastrzeżenie kary umownej w przypadku zobowiązań pieniężnych powoduje, iż jest ono nieważne.
Wierzyciel może domagać się zapłaty kary umownej w przypadku niewykonania bądź nienależytego wykonani zobowiązania przez dłużnika, jeśli jest ono konsekwencją okoliczności za które dłużnik ponosi odpowiedzialność.
Pamiętać jednak należy, iż strony, mające prawo swobodnego kształtowania treści umowy, mogą się umówić, iż obowiązek zapłaty kary umownej ze strony dłużnika może powstać również wtedy gdy zwłoka w spełnieniu świadczenia nie jest następstwem okoliczności, za które dłużnik ponosi odpowiedzialność. W takim przypadku mamy do czynienia z rozszerzeniem odpowiedzialności dłużnika. Winna ona być zatem wyraźnie określona w umowie stron albowiem nie ma podstaw do dorozumianego rozszerzenia odpowiedzialności dłużnika.
Z uwagi na akcesoryjny charakter kary umownej w odniesieniu do roszczenia głównego przedawnia się ona wraz z przedawnieniem zobowiązania głównego.
Jeśli strony nie postanowiły inaczej zapłata kary umownej winna nastąpić w wysokości ustalonej między kontrahentami i to niezależnie od wysokości faktycznie poniesionej szkody a nawet gdyby taka szkoda w ogóle nie powstała. Dłużnik nie może uwolnić się od obowiązku wykonania zobowiązania poprzez zapłatę kary umownej ( art. 483 § 2 K.c. ).
Podsumowując dotychczasowe rozważania podnieść należy, iż aby wierzyciel mógł skutecznie dochodzić od dłużnika zapłaty kary umownej winien wykazać, iż:
- 1. kara umowna została zawarta w umowie skutecznie i ważnie zastrzeżona;
- 2. zobowiązanie zostało przez dłużnika niewykonane bądź niewykonane należycie z powodu okoliczności za które dłużnik ponosi odpowiedzialność (nie dotyczy to sytuacji rozszerzenia odpowiedzialności dłużnika);
Wierzyciel zatem nie ma obowiązku wykazania zaistnienia szkody (art. 484 § 1 K.c. );
W przypadku wykazania przez wierzyciela wystąpienia wymienionych wyżej przesłanek dłużnik winien zapłacić mu karę umowną w pełnej wysokości. Jednakże ustawodawca, w treści art. 484 K.c. przewidział możliwość zmniejszenia wysokości kary umownej (_ miarkowanie kary _).
Jest ono możliwe w dwóch przypadkach:
- 1. gdy zobowiązanie zostało w znacznej części wykonane przez dłużnika;
- 2. gdy kara umowna jest rażąco wygórowana.
Miarkowanie kary umownej przeprowadza Sąd tylko na wniosek dłużnika. Niedopuszczalne jest zatem miarkowanie z urzędu. Z uwagi na fakt, iż jest to uprawnienie dłużnika, niedopuszczalne jest miarkowanie kary umownej na podstawie art. 5 K.c. (tzw. zasady współżycia społecznego).
| Czytaj więcej w Money.pl | |
|---|---|
| Kara umowna - na jakich warunkach? Roszczenie o zapłatę kary umownej aktualizuje się już w momencie niewykonania lub nienależytego wykonania umowy. | |
| Kara umowna - na czym polega? Można ją ustalić w przypadku wadliwego wykonania usługi czy opóźnienia w dostawie towaru. | |
| BZ WBK zapłaci ogromną karę. Zobacz ile Sąd Apelacyjny podtrzymał decyzję UOKiK. Kara jest dotkliwa. |
Autor jest adwokatem w Kancelarii Celichowski Szyndler i Partnerzy