W literaturze wskazuje się, że umowa spółki cichej należy do umów nienazwanych.
Podstawą prawną powołania do bytu prawnego spółki cichej może być art. 3531 k.c., który umożliwia na bazie swobody kształtowania umów stworzenie umowy nienazwanej - umowy spółki cichej. Dla celów dowodowych można ją sporządzić na piśmie, lecz nie ma prawnych restrykcji co do formy zawarcia takiej umowy.
Czym jest więc umowa spółki cichej? Zasadniczo jest to umowa zawarta pomiędzy przedsiębiorcą a odrębnym podmiotem (wspólnikiem cichym), na mocy której wspólnik cichy wnosi wkład do przedsiębiorstwa w zamian otrzymując uprawnienie w postaci udziału w zysku przedsiębiorstwa oraz atrybut anonimowości. Wspólnik cichy może uczestniczyć w stratach przedsiębiorstwa tylko, jeśli umowa będzie taki udział przewidywała.
Podkreślić należy, że spółka cicha nie stanowi formy prowadzenia działalności gospodarczej, nie wymaga wpisu do Krajowego Rejestru Sądowego, czy Ewidencji Działalności Gospodarczej, ale umożliwia wspólnikowi cichemu uczestniczenie w zyskach osiąganych przez przedsiębiorcę w zamian za wniesienie do przedsiębiorstwa wkładu. Nie ma ograniczeń przedmiotowych w zakresie wniesionego wkładu przez wspólnika cichego, może nim być więc prawo własności rzeczy, czy nieruchomości, prawo do korzystania z rzeczy, wierzytelności, własna praca, środki pieniężne oraz inne prawa majątkowe.
Wspólnik cichy jest anonimowy wobec osób trzecich, nie jest ujawniony ani w firmie przedsiębiorcy, KRS czy EDG, nie prowadzi, ani nie reprezentuje przedsiębiorstwa.Co więcej nie odpowiada za długi przedsiębiorcy.
Ponadto nie ma prawa do udziału we wzroście majątku przedsiębiorstwa, a w sytuacji zakończenia bytu prawnego spółki, otrzymuje jedynie wniesiony do spółki wkład majątkowy ewentualnie pomniejszony o udział w stratach (gdy umowa spółki cichej tak stanowi). Przywilej anonimowości wspólnika cichego nie obowiązuje wobec organów podatkowych, gdyż musi on rozliczyć się z fiskusem na zasadach ogólnych od uzyskanego dochodu.
Do uprawnień wspólnika cichego należą: uprawnienie do zysku, do rozliczenia się z przedsiębiorcą w razie rozwiązania umowy spółki cichej, do żądania rozwiązania umowy przez sąd oraz do przeglądania dokumentów i ksiąg dotyczących przedsiębiorstwa.
Korzyści z zawiązania spółki cichej są więc obopólne dla stron takiej umowy. Po stronie wspólnika cichego - pasywnego: anonimowość w obrocie gospodarczym, zmniejszone ryzyko strat lub jego brak, korzystna forma inwestowania wolnych środków finansowych, prostota w zawieraniu takiej umowy, swoboda negocjacji warunków umowy.
Z punktu widzenia przedsiębiorcy: uzyskanie dokapitalizowania przedsiębiorstwa, ograniczenie ryzyka gospodarczego poprzez możliwość uzależnienia wypłat dla wspólnika cichego od wielkości osiągniętego zysku, względna niezależność w zakresie prowadzenia działalności gospodarczej od wspólnika pasywnego, korzyści podatkowe, alternatywna forma dofinansowania wobec umów pożyczki lub kredytu.
Autorka jest prawnikiem z Kancelarii BSO Prawo & Podatki Bramorski Szermach Okorowska we Wrocławiu