Pracodawca od tygodnia zleca jednemu pracownikowi dyżur pod telefonem. Wprawdzie nie jest on wzywany do firmy, ale takie zachowanie bardzo ogranicza korzystanie przez niego z czasu wolnego. Czy pracodawca może bez ograniczeń zlecać pracownikom dyżury telefoniczne?
Kodeks pracy stanowi w art. 1515 & 1, iż pracodawca może zobowiązać pracownika do pozostawania poza normalnymi godzinami pracy w gotowości do wykonywania pracy wynikającej z umowy o pracę w zakładzie pracy lub w innym miejscu wyznaczonym przez pracodawcę.
Istotą dyżuru jest zabezpieczenie ewentualnych potrzeb pracodawcy, do których przykładowo może należeć wykonanie nagłej, pilnej pracy. Dyżur może być pełniony przez pracownika w zakładzie pracy lub też poza nim, w miejscu wyznaczonym przez pracodawcę - miejscem tym może być dom pracownika.
Przyjmuje się, iż dyżur jest instytucją pośrednią pomiędzy czasem pracy a czasem wolnym. Dyżur posiada cechy zbliżone do czasu pracy, ponieważ pracownik jest zobligowany do pozostawania w dyspozycji pracodawcy, natomiast do czasu wolnego odnosi się z tego powodu, iż w jego trakcie istnieje duże prawdopodobieństwo nie świadczenia pracy. Przepisy prawa pracy normują, iż dyżur nie może naruszać uprawnień pracownika do dobowego i tygodniowego odpoczynku. Dyżur w podstawowym systemie czasu pracy nie może przekraczać 5 godzin po 8 godzinnym dniu pracy - w takim przypadku pracownikowi przysługuje dobowy 11 - godzinny odpoczynek. W dniu wolnym od pracy, dyżur nie może przekroczyć 13 godzin.
[
Kiedy pracownikowi przysługuje odprawa? ]( http://prawo.money.pl/aktualnosci/okiem-eksperta/artykul/kiedy;pracownikowi;przysluguje;odprawa,191,0,404671.html )
Przyjmuje się, że pełnienie dyżuru jest jednym z obowiązków pracowniczych, który wynika ze stosunku pracy. Art. 100 & 2 pkt 4 k.p. wskazuje, iż obowiązkiem pracownika jest dbanie o dobro zakładu pracy. W doktrynie zakłada się, iż poprzez owy obowiązek można rozumieć zobligowanie pracownika do wykonywania na rzecz pracodawcy, w określonych sytuacjach, czynności przekraczających zakres obowiązku świadczenia pracy, który jest unormowany w zawartej umowie o pracę oraz poza obowiązującymi godzinami pracy.
Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 31 stycznia 1978 r. stwierdził, że dyżur w rozumieniu kodeksu pracy nie wynika z odrębnego tytułu prawnego, lecz jest jednym z obowiązków pracowniczych, gdyż stanowi dodatkowe zadanie robocze po normalnych godzinach pracy, bez względu na to, czy zadanie to mieściło się w ramach uzgodnionego rodzaju pracy, czy też wykraczało poza ten rodzaj.
Należy stwierdzić, że udział w dyżurze stanowi jeden z elementarnych obowiązków pracownika. Jeżeli jest on zbieżny z interesem pracodawcy, wówczas pracownik musi w nim uczestniczyć. Pracownik jest uprawniony do odmowy pełnienia dyżuru jedynie w razie wyjątkowych, usprawiedliwionych okoliczności.
Trzeba podkreślić, że za czas pełnionego dyżuru pracownikowi przysługuje rekompensata.
[
Kiedy szef może nie zapłacić za nadgodziny? ]( http://prawo.money.pl/aktualnosci/okiem-eksperta/artykul/kiedy;szef;moze;nie;zaplacic;za;nadgodziny,189,0,380349.html )
Za czas dyżuru pracownikowi przysługuje czas wolny od pracy w wymiarze odpowiadającym długości dyżuru, a w razie braku możliwości udzielenia czasu wolnego, wynagrodzenie wynikające z jego osobistego zaszeregowania, określonego stawką godzinowa lub miesięczną. Jeżeli natomiast taki składnik wynagrodzenia nie został wyodrębniony przy określaniu wynagrodzenia - wówczas przysługuje 60 % wynagrodzenia (art. 1515ç 3 k.p.).
Przepisy prawa pracy zawierają wyjątek od powyższej zasady, tj. wskazują, że za czas pełnienia dyżuru w domu na telefon pracownikowi nie przysługują żadne świadczenia z tego tytułu chyba, że co innego wynika z układu zbiorowego pracy lub gdy inne przepisy płacowe przyznają w takiej sytuacji pracownikowi określone uprawnienia.
Autor jest radcą prawnym, wspólnikiem Kancelarii Prawniczej Rachelski i Wspólnicy
Spółka komandytowa